ใจความสำคัญ
- เราไม่มีหลักฐานเพียงพอที่จะบอกได้ว่าการรับประทานอาหาร DASH สามารถป้องกันอาการหัวใจวาย โรคหลอดเลือดสมอง หรือการเสียชีวิตจากโรคหัวใจได้
- DASH diet อาจก่อให้เกิดผลเสียเพียงเล็กน้อยหรือแทบไม่มีเลย แต่เราไม่แน่ใจเกี่ยวกับเรื่องนี้เพราะหลักฐานที่มีอยู่อย่างจำกัด
- เราจำเป็นต้องมีการศึกษาที่มีขนาดใหญ่ขึ้นและยาวนานขึ้นเพื่อค้นหาว่า DASH Diet สามารถป้องกันปัญหาหัวใจร้ายแรงได้จริงหรือไม่ และเพื่อตรวจสอบว่าปลอดภัยในระยะยาวหรือไม่
โรคหัวใจและหลอดเลือดคืออะไร
โรคหัวใจและหลอดเลือดเป็นคำศัพท์ที่ใช้เรียกภาวะที่ส่งผลต่อหัวใจและหลอดเลือด โดยทั่วไปจะเกี่ยวข้องกับการสะสมของไขมันภายในหลอดเลือด ส่งผลให้หลอดเลือดแคบลง ซึ่งอาจทำให้เกิดภาวะลิ่มเลือดซึ่งเป็นก้อนเลือดที่เกิดขึ้นในหลอดเลือด ลิ่มเลือดอาจทำให้เกิดอาการหัวใจวาย (ภาวะที่เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงหัวใจถูกอุดกั้นกะทันหัน) หรือโรคหลอดเลือดสมอง (ภาวะที่เลือดไปเลี้ยงสมองบางส่วนถูกตัดขาด) โรคหัวใจและหลอดเลือดเป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตและทุพลภาพ แต่สามารถป้องกันได้มากโดยการดำเนินชีวิตอย่างมีสุขภาพดี หลายๆ อย่างอาจเพิ่มโอกาสที่คนเราจะเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจได้ สิ่งเหล่านี้เรียกว่า 'ปัจจัยเสี่ยง' หนึ่งในปัจจัยที่สำคัญที่สุดและพบบ่อยที่สุดที่เชื่อมโยงกับโรคหัวใจและหลอดเลือดคืออาหาร
DASH Diet คืออะไร และทำงานอย่างไร
DASH Diet ถูกสร้างขึ้นเพื่อช่วยลดความดันโลหิตสูงซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของโรคหัวใจ เน้นการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ เช่น ผลไม้ ผักธัญพืชไม่ขัดสีและโปรตีนไม่ติดมัน ขณะเดียวกันก็ลดปริมาณเกลือ เนื้อแดงและน้ำตาล มีหลักฐานที่ชัดเจนว่าอาหาร DASH ช่วยเรื่องความดันโลหิตสูง ซึ่งอาจช่วยป้องกันโรคหัวใจได้ด้วย อย่างไรก็ตาม เรายังไม่เข้าใจผลต่อการป้องกันโรคหัวใจอย่างถ่องแท้ การป้องกันโรคหัวใจอาจเป็นการป้องกันปฐมภูมิ ซึ่งหมายถึงการหยุดอาการหัวใจวายหรือโรคหลอดเลือดสมองครั้งแรก หรือการป้องกันทุติยภูมิ ซึ่งหมายถึงการป้องกันไม่ให้เกิดอาการอีกครั้งหลังจากเหตุการณ์ครั้งแรกเกิดขึ้นแล้ว
สิ่งที่เราต้องการทราบคืออะไร
- ผลของการรับประทานอาหาร DASH ต่อการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดปฐมภูมิ
- ผลของการรับประทานอาหาร DASH ต่อการป้องกันทุติยภูมิของโรคหลอดเลือดหัวใจ
- การรับประทานอาหาร DASH จะก่อให้เกิดผลข้างเคียงใดๆ หรือไม่
เราทำอะไรบ้าง
เราค้นหาการศึกษาที่เปรียบเทียบการให้รับประทานอาหาร DASH กับ:
- การรับประทานอาหารปกติ ซึ่งไม่มีข้อจำกัดทางโภชนาการหรือแผนอาหารใดๆ โดยเฉพาะ
- โปรแกรมขั้นต่ำ ซึ่งอาจรวมถึงแผ่นพับข้อมูลหรือคำแนะนำด้านโภชนาการทั่วไปที่ให้โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ หรือ
- โปรแกรมการรับประทานอาหารแบบมีโครงสร้างอื่น เช่น อาหารเมดิเตอร์เรเนียน
เราได้เปรียบเทียบและสรุปผลลัพธ์และให้คะแนนความเชื่อมั่นของเราต่อหลักฐานตามการออกแบบการศึกษา
เราพบอะไร
เราพบ 5 การศึกษาที่เกี่ยวข้องกับ 1,397 คนที่ไม่มีโรคหัวใจและหลอดเลือด (การศึกษาการป้องกันปฐมภูมิ) เราไม่พบการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องกับผู้ที่มีโรคหัวใจและหลอดเลือด (การศึกษาการป้องกันทุติยภูมิ) ระยะเวลาติดตามที่สั้นที่สุดคือ 16 สัปดาห์และยาวนานที่สุดคือ 18 เดือน ทั้ง 5 การศึกษาได้รับทุนสนับสนุนจากองค์กรสาธารณะหรือไม่แสวงหากำไร (US National Heart, Lung, and Blood Institute, the US Patient-Centered Outcomes Research Institute, และ the Institute of Cardiology ใน Poland)
ผลลัพธ์หลัก
ผลการตรวจสอบของเราพบว่ายังไม่ชัดเจนว่า DASH Diet สามารถลดความเสี่ยงของปัญหาหัวใจที่ร้ายแรง เช่น อาการหัวใจวาย โรคหลอดเลือดสมอง ความจำเป็นในการผ่าตัดหัวใจ หรือการเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือดได้หรือไม่ - DASH diet อาจก่อให้เกิดผลเสียเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลย แต่เราไม่แน่ใจเกี่ยวกับเรื่องนี้เพราะหลักฐานที่มีอยู่อย่างจำกัด
ข้อจำกัดของหลักฐานคืออะไร
ความเชื่อมั่นของเราในหลักฐาน ถูกจำกัดด้วยเหตุผลหลายประการ ประการแรก ในการศึกษาบางเรื่อง คนอาจทราบว่าตนเองรับประทานอาหารประเภทใด ซึ่งอาจส่งผลต่อผลการศึกษาได้ ประการที่สอง การศึกษาส่วนใหญ่ครอบคลุมผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคหัวใจ แต่เราต้องการดูด้วยว่าการรับประทานอาหารส่งผลต่อผู้ที่เป็นโรคหัวใจอย่างไร สุดท้ายแล้ว การศึกษาเหล่านี้มีขนาดเล็กและไม่ได้ติดตามผู้คนเป็นเวลานาน ดังนั้นเราจึงไม่สามารถแน่ใจได้ทั้งหมดเกี่ยวกับผลลัพธ์ จำเป็นต้องมีการศึกษาในระยะยาวในวงกว้างเพื่อทำความเข้าใจว่า DASH Diet ช่วยป้องกันปัญหาหัวใจร้ายแรงได้ดีเพียงใด และเพื่อให้แน่ใจว่าจะปลอดภัยในระยะยาว
หลักฐานเป็นปัจจุบันแค่ไหน
หลักฐานเป็นปัจจุบันถึงเดือนพฤษภาคม 2024
อ่านบทคัดย่อฉบับเต็ม
The Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) ได้รับการออกแบบมาเพื่อลดความดันโลหิตและปรับปรุงสุขภาพหัวใจและหลอดเลือดด้วยการลดปริมาณโซเดียมและไขมันไม่ดีต่อสุขภาพ พร้อมทั้งเพิ่มสารอาหารต่างๆ เช่น โพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม และไฟเบอร์ แม้ว่าหลักฐานจะสนับสนุนประโยชน์ในการจัดการปัจจัยเสี่ยงต่อหลอดเลือดหัวใจ แต่ความเข้าใจเกี่ยวกับผลในระยะยาวต่อการป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ (CVD) ยังคงมีช่องว่างอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแง่ของผลลัพธ์ทางคลินิกที่รุนแรง เช่น กล้ามเนื้อหัวใจตายและโรคหลอดเลือดสมอง
วัตถุประสงค์
เพื่อประเมินผลของการรับประทานอาหาร DASH ต่อการป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดในระดับปฐมภูมิและทุติยภูมิ
วิธีการสืบค้น
เราใช้การค้นหาแบบ Cochrane ที่ครอบคลุมและเป็นมาตรฐาน วันที่ค้นหาล่าสุดคือเดือนพฤษภาคม 2024
เกณฑ์การคัดเลือก
เราได้รวมการทดลองแบบสุ่มที่มีการควบคุม (RCT) ที่เปรียบเทียบ วิธีการ อาหาร DASH กับการไม่มีวิธีการใดๆ (รวมถึงการดูแลปกติ) มีวิธีการเล็กน้อย หรือวิธีการทางโภชนาการอื่นๆ ในบริบทของการทบทวนวรรณกรรมนี้ ' วิธีการ ขั้นต่ำ' หมายความรวมถึงคำแนะนำด้านโภชนาการโดยย่อหรือแผ่นพับข้อมูลที่ให้มาในระหว่างการปรึกษาหารือทางการแพทย์โดยไม่มีวิธีการโภชนาการที่มีโครงสร้าง 'วิธีการรับประทานอาหารอื่น ๆ' รวมไปถึงโปรแกรมการรับประทานอาหารอื่น ๆ นอกเหนือจากอาหาร DASH ผู้เข้าร่วมเป็นผู้ใหญ่ที่มีหรือไม่มีโรคหลอดเลือดหัวใจ ระยะเวลาขั้นต่ำของวิธีการที่เข้าเกณฑ์คือแปดสัปดาห์และการติดตามขั้นต่ำคือสามเดือน
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
เราใช้ระเบียบวิธีมาตรฐานของ Cochrane ผลลัพธ์หลักคือ กล้ามเนื้อหัวใจตาย หัวใจล้มเหลว และโรคหลอดเลือดสมอง ผลลัพธ์รอง ได้แก่ ความจำเป็นในการสร้างหลอดเลือด coronary ใหม่ การสร้างหลอดเลือด carotid ใหม่ การสร้างหลอดเลือดส่วนปลายใหม่ การเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ การเสียชีวิตจากหลอดเลือดและหัวใจ การเปลี่ยนแปลงของความดันโลหิต ไขมันในเลือด การเกิดโรคเบาหวานประเภท 2 คุณภาพชีวิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ และผลข้างเคียง เราใช้ GRADE เพื่อประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานสำหรับแต่ละผลลัพธ์
ผลการวิจัย
5 RCTs ที่เกี่ยวข้องกับผู้เข้าร่วม 1397 รายเป็นไปตามเกณฑ์การรวมของเราและรวมอยู่ในการทบทวนวรรณกรรมนี้ ทั้ง 5 การทดลอง มีส่วนให้ข้อมูลอย่างน้อยหนึ่งวิธีการในหนึ่งหรือมากกว่าหนึ่งการเปรียบเทียบสามอย่างที่กำหนดไว้ล่วงหน้า ผู้เข้าร่วมทั้งหมด 1075 รายจากทุกกลุ่มที่เข้าเกณฑ์ได้รับการรวมอยู่ใน meta-analyses ความแตกต่างสะท้อนถึงกลุ่มทดลองที่ไม่ตรงตามคำจำกัดความ วิธีการ และการเปรียบเทียบที่เรากำหนดไว้ล่วงหน้า ดังนั้นจึงไม่ได้รับการวิเคราะห์ แม้ว่าผู้เข้าร่วมทั้งหมดจะได้รับการสุ่มภายในกลุ่มทดลองที่เข้าเงื่อนไข และถูกนำมาคิดรวมในยอดรวมของการการทบทวนวรรณกรรมก็ตาม
การทดลองได้ประเมินการรับประทานอาหาร DASH ในการป้องกันปฐมภูมิ และไม่มีการประเมินผลของการรับประทานอาหาร DASH ในการป้องกันขั้นทุติยภูมิ ผู้เข้าร่วมส่วนใหญ่เป็นผู้ใหญ่ที่มีสุขภาพแข็งแรง อายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป และไม่มีโรคหลอดเลือดหัวใจที่ได้รับการวินิจฉัย ระยะเวลาของวิธีการแทรกแซงมีตั้งแต่ 16 สัปดาห์ถึง 12 เดือน โดยมีช่วงติดตามผลระหว่าง 16 สัปดาห์ถึง 18 เดือน (ระยะกลางและระยะยาว) การทดลองดังกล่าวดำเนินการในสหรัฐอเมริกาและโปแลนด์ โดยได้รับทุนจากสถาบันสาธารณะ รวมถึง National Institutes of Health, the National Heart, Lung, และ Blood Institute, and the Institute of Cardiology ใน Poland
DASH diet เทียบกับการไม่มีการแทรกแซง (รวมถึงการดูแลตามปกติ)
ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย: 1 การทดลอง (ผู้เข้าร่วม 144 ราย) รายงานว่าไม่มีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตายในทั้งสองกลุ่มตลอดระยะเวลาติดตามผลเป็นเวลา 1 ปี ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE อยู่ในระดับต่ำเนื่องจากมีความเสี่ยงสูงต่อ performance bias และความไม่แม่นยำ
โรคหลอดเลือดสมอง: 1 การทดลอง (ผู้เข้าร่วม 144 ราย) รายงานว่าไม่มีโรคหลอดเลือดสมองในทั้งสองกลุ่มในช่วงระยะเวลาติดตามผลเดียวกัน ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE อยู่ในระดับต่ำเพราะเหตุผลที่คล้ายคลึงกัน
อัตราการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ: 1 การทดลอง (ผู้เข้าร่วม 90 ราย) รายงานว่าไม่มีการเสียชีวิตในช่วงติดตามผลเป็นเวลา 6 เดือน ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE ต่ำมากเนื่องจากความเสี่ยงที่ไม่ชัดเจนของ อคติในการเลือกผู้เข้าร่วมโครงการ ความเสี่ยงสูงของ performance bias และความไม่แม่นยำ
ไม่มีข้อมูลสำหรับภาวะหัวใจล้มเหลว หรือ ความต้องการการสร้างหลอดเลือดใหม่ (หลอดเลือดหัวใจ หลอดเลือดแดงคอ หรือหลอดเลือดส่วนปลาย) ในการเปรียบเทียบนี้
DASH Diet เทียบกับ วิธีการ เล็กน้อย
ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย: 2 การทดลอง (ผู้เข้าร่วมทั้งหมด 902 ราย; ผู้เข้าร่วม 629 รายอยู่ในกลุ่มการทดลองที่เข้าเกณฑ์สำหรับการเปรียบเทียบนี้ โดยอิงตามวิธีการที่กำหนดไว้ล่วงหน้าและคำจำกัดความการเปรียบเทียบ) รายงานเหตุการณ์ที่จำกัด โดยไม่มีความแตกต่างที่ชัดเจนระหว่างกลุ่มในช่วงระยะเวลาหนึ่งปี (risk ratio (RR) 2.99, ช่วงความเชื่อมั่น 95% (CI) 0.12 ถึง 73.04) ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE อยู่ในระดับต่ำเนื่องจากมีความเสี่ยงสูงต่อ performance bias และความไม่แม่นยำ
โรคหลอดเลือดสมอง: 2 การทดลอง (รายงานผู้เข้าร่วมกลุ่มเดียวกัน 629 ราย) รายงานว่าไม่มีโรคหลอดเลือดสมองในทั้งสองกลุ่มในช่วงระยะเวลาติดตามผลตั้งแต่ 6 เดือนถึง 1 ปี ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE อยู่ในระดับต่ำเนื่องจากข้อกังวลที่คล้ายคลึงกัน
ไม่มีข้อมูลสำหรับภาวะหัวใจล้มเหลว ความต้องการการสร้างเส้นเลือดใหม่ (หลอดเลือดหัวใจ หลอดเลือดแดงที่คอ หรือหลอดเลือดส่วนปลาย) หรืออัตราการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุในการเปรียบเทียบนี้
DASH diet เทียบกับ วิธีการทางโภชนาการอื่นๆ
อัตราการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ: 1 การทดลอง (ผู้เข้าร่วม 261 ราย) รายงานว่าไม่มีความแตกต่างที่ชัดเจนระหว่างกลุ่มต่างๆ ในช่วงเวลาหนึ่งปี (RR 2.98, 95% CI 0.12 ถึง 72.42) ระดับความเชื่อมั่นของ GRADE ต่ำมากเนื่องจากความเสี่ยงด้านอคติและความไม่แม่นยำหลายประการ
ไม่มีข้อมูลสำหรับภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย โรคหลอดเลือดสมอง หัวใจล้มเหลว หรือความต้องการการสร้างเส้นเลือดใหม่ในการเปรียบเทียบนี้
ข้อสรุปของผู้วิจัย
ผลของการรับประทานอาหาร DASH ต่อผลลัพธ์ทางหลอดเลือดและหัวใจที่สำคัญ ได้แก่ กล้ามเนื้อหัวใจตาย โรคหลอดเลือดสมอง อัตราการเสียชีวิตจากหลอดเลือดและหัวใจ และการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ ยังคงไม่มีข้อสรุปเนื่องจากขาดหลักฐานที่มั่นคงในระยะยาว นอกจากนี้ ยังไม่มีการทดลองใดที่ประเมินผลต่อภาวะหัวใจล้มเหลวหรือความจำเป็นในการทำหัตถการการสร้างเส้นเลือดใหม่ เช่น การแก้ไขหลอดเลือดหัวใจ หลอดเลือดแดงคอ หรือหลอดเลือดส่วนปลาย แม้ว่าการรับประทานอาหาร DASH อาจช่วยลดความดันโลหิต ระดับคอเลสเตอรอลรวม และไตรกลีเซอไรด์ ในขณะที่เพิ่ม high-density lipoprotein (HDL) เมื่อเทียบกับการไม่มีวิธีการ หรือการดูแลตามปกติ แต่ดูเหมือนว่าจะมีผลน้อยมากหรือไม่มีเลยต่อ low-density lipoprotein (LDL) หลักฐานที่เปรียบเทียบ DASH diet กับ วิธีการน้อยที่สุดหรือแนวทางโภชนาการทางเลือกยังคงมีจำกัด แม้ว่า DASH diet จะมีรายงานผลข้างเคียงเพียงเล็กน้อย แต่เนื่องจากไม่มีข้อมูลความปลอดภัยในระยะยาว จึงไม่สามารถสรุปได้อย่างแน่ชัดเกี่ยวกับการรับประทานในผู้ที่มีหรือไม่มีโรคหัวใจและหลอดเลือด ความเชื่อมั่นของหลักฐานอยู่ในระดับต่ำถึงต่ำมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเนื่องมาจากข้อจำกัดด้านการออกแบบ เช่น ความเสี่ยงของการมีอคติสูง ขนาดตัวอย่างเล็ก และระยะเวลาติดตามผลที่สั้นในการทดลองที่รวมอยู่ การศึกษาส่วนใหญ่เน้นที่ปัจจัยเสี่ยงทางหลอดเลือดหัวใจมากกว่าผลลัพธ์ทางคลินิกในระยะยาว และการทดลองที่เข้าเงื่อนไขทั้งหมดประเมินการป้องกันในระดับปฐมภูมิ โดยไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับการป้องกันในระดับทุติยภูมิ เมื่อพิจารณาจากความไม่เชื่อมั่นเหล่านี้ จำเป็นต้องมีการทดลองแบบสุ่มที่มีการออกแบบที่ดีในระยะยาวเพื่อประเมินผลของอาหาร DASH ต่อเหตุการณ์หลอดเลือดหัวใจที่สำคัญ ประสิทธิผลในการป้องกันระดับทุติยภูมิ และความปลอดภัยในระยะยาว
แปลโดย ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 2 กรกฎาคม 2025 Edit โดย ศ. พ.ญ. ผกากรอง ลุมพิกานนท์ 22 กรกฎาคม 2025
