پیامهای کلیدی
• ارائه مراقبت برای کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع 1 (T1DM) در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط (LMICs) به دلیل منابع محدود و دسترسی به درمان، چالشبرانگیز است.
• بسیاری از کشورها مدلهای مراقبتی T1DM را که توسط ابتکارات بینالمللی پشتیبانی میشوند، اجرا کردهاند، بااینحال، موانع متعددی، مانند محدودیتهای مالی و فقدان مراقبت جامع، همچنان پابرجا هستند.
• تلاشهای مستمری لازم است تا اطمینان حاصل شود که جوانان مبتلا به T1DM مراقبتهای مداوم و موثری را برای بهبود کیفیت زندگی و پیامدهای سلامت خود دریافت میکنند.
دیابت نوع 1 (T1DM) چیست؟
دیابت نوع یک (T1DM) یک بیماری مزمن است که در آن بدن نمیتواند انسولین تولید کند، هورمونی که برای تنظیم قند خون ضروری است. T1DM بدون مدیریت مناسب، میتواند منجر به ایجاد عوارض شدیدی از جمله نابینایی و نارسایی کلیه، و مرگ زودرس شود.
T1DM چگونه درمان میشود؟
T1DM از طریق انسولیندرمانی، نظارت منظم بر قند خون و تنظیم سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی و فعالیت بدنی، مدیریت میشود. مراقبت جامع شامل دسترسی به داروها، آموزش دیابت، و ارائه حمایت از سوی متخصصان مراقبتهای سلامت است.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
هدف ما بررسی و خلاصه کردن چگونگی سازماندهی و ارائه مراقبت از T1DM در کودکان و نوجوانان (تا 18 سال) در LMICها، با تمرکز بر جنبههایی مانند ترکیب تیمهای مراقبتهای سلامت، دسترسی به درمان، و ارائه پشتیبانی خود-مدیریتی، بود.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما یک مرور دامنه (scoping review) را از مطالعاتی انجام دادیم که مدلهای مراقبت از T1DM را در کودکان و نوجوانان ساکن در LMICها توصیف کردند. دادههای 40 مطالعه را که 19 کشور را در شش منطقه سازمان جهانی بهداشت (WHO) پوشش دادند، آنالیز کردیم تا شیوهها و چالشهای رایج را شناسایی کنیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
مدلهای مراقبت در کشورها و مناطق مختلف بسیار متفاوت بودند.
• آفریقا: برنامههایی در کامرون، کنیا، رواندا، تانزانیا و اوگاندا زیرساختها را بهبود بخشیده و انسولین رایگان، لوازم کنترل قند خون، و آموزش را ارائه دادند. بااینحال، چالشهای مالی و لجستیکی همچنان پابرجا بودند.
• قاره آمریکا: برزیل و کوبا بر کاهش عوارض و بهبود حمایت روانی-اجتماعی تمرکز کردند، اما پیامدهای بیمار مستند نشدند.
• جنوب شرقی آسیا: بنگلادش، هند، میانمار، سریلانکا و تایلند مدلهای مراقبتی را با حمایت طرحهای بینالمللی اجرا کردند. بااینحال، موانع مالی همچنان پابرجا بودند.
• اروپا: قزاقستان و ترکیه، انسولین و لوازم مورد نیاز را به صورت رایگان ارائه دادند.
• شرق مدیترانه: مراکش ارائه خدمات درمانی را به بیمارستانهای استانی گسترش داد و بر آموزش خود-مدیریتی تاکید کرد.
• غرب اقیانوس آرام: کامبوج، مالزی، ویتنام و لائوس، حمایت خود را از برنامه Action4Diabetes دریافت کردند که دسترسی به انسولین و نظارت بر بیمار را بهبود بخشید.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
فقدان ارزیابی و گزارشدهی استاندارد، شواهد موجود را محدود میکند. اکثر مطالعات بر توصیف مدلهای مراقبتی متمرکز بودند و تاثیر بلندمدت آنها را بر سلامت بیمار ارزیابی نکردند. پایداری مالی و نابرابریهای دسترسی، از چالشهای رایج بودند.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا دسامبر 2023 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
به منظور بهبود پیامدها در کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع 1 (T1DM)، میبایست دسترسی به خدمات جامع مراقبتهای حاد و مزمن و کیفیت آنها در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط (low- and middle-income countries; LMIC) بهبود یابند.
اهداف
شناسایی و خلاصه کردن ویژگیهای مدلهای مراقبت از T1DM در کودکان و نوجوانان ساکن در LMIC.
روشهای جستوجو
ما MEDLINE؛ Scopus، پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL) و Global Index Medicus در سازمان جهانی بهداشت (WHO) را از آغاز تا 11 دسامبر 2023 بدون هیچ محدودیتی جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
یک مرور دامنه (scoping review) را طبق دستورالعملهای بالینی Joanna Briggs Institute انجام دادیم. تمام انواع مطالعاتی را وارد کردیم که سازمان انجام مطالعه (محیط، مراکز مراقبتهای سلامت، منابع مالی) و ارائه مراقبتهای T1DM (درمان، پشتیبانی خود-مدیریتی، نظارت بالینی) را برای مدیریت T1DM در کودکان و نوجوانان در LMIC توصیف کردند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم مطالعات واجد شرایط را غربالگری و انتخاب کرده، و دادههای مرتبط را از مطالعات واردشده، بهصورت نمودار درآوردند. دادههای نموداری در قالب توصیفی ارائه شدند.
نتایج اصلی
ما 40 مطالعه را وارد کردیم که مدلهایی را برای مراقبت از T1DM در 19 LMIC در سراسر مناطق مختلف WHO توصیف کردند.
منطقه آفریقا
ما مدلهای مراقبتی را در کامرون، کنیا، رواندا، تانزانیا و اوگاندا شناسایی کردیم که عمدتا توسط طرحهای بینالمللی مانند تغییر دیابت در کودکان (Changing Diabetes in Children; CDiC) و زندگی برای کودک (Life for a Child; LFAC) پشتیبانی شدند. این مدلها بین سالهای 2004 و 2012 اجرا شدند، و هدف آنها تقویت زیرساختها و ارائه مراقبت، از جمله دسترسی به انسولین، تجهیزات پایش گلوکز، و آموزش دیابت برای بیماران و مراقبان بود. تیمهای چندرشتهای مراقبت را در مناطق شهری و روستایی ارائه دادند، و برخی کشورها پشتیبانی تلفنی و کمپهای دیابت را فراهم کردند. علیرغم حمایتهای دولتی و بشردوستانه، موانع مالی و لجستیکی همچنان پابرجا بودند.
منطقه قاره آمریکا
ما مدلهای مراقبتی را در برزیل و کوبا شناسایی کردیم، که بر کاهش عوارض، آموزش منابع انسانی و حمایت از توسعه روانی-اجتماعی تمرکز داشتند. در برزیل، مراقبت در یک مرکز سطح دوم (secondary-level) توسط یک تیم چندرشتهای ارائه شد. در کوبا، یک کلینیک دیابت کودکان در سطح عالی یا سوم (tertiary-level) مراقبت را ارائه داد. هر دو مدل بر آموزش دیابت برای بیماران و خانوادهها، مشاورههای منظم تخصصی، و ابتکارات آگاهیبخشی در جامعه تاکید داشتند. از ویژگیهای منحصربهفرد این برنامه میتوان به برگزاری کمپهای تعطیلات در کوبا و برنامههای کارآموزی برای متخصصان مراقبتهای سلامت در برزیل اشاره کرد. مراقبتهای دیابت در برزیل رایگان بود، و منابع بیشتری برای افراد نیازمند در نظر گرفته شد.
منطقه جنوب شرقی آسیا
ما مدلهای مراقبتی را در بنگلادش، هند، میانمار، سریلانکا و تایلند شناسایی کردیم، که بین سالهای 2009 و 2015 اجرا شدند. این مدلها با هدف بهبود دسترسی به مراقبت، آموزش خود-مدیریتی، و افزایش آگاهی میان کارکنان مراکز مراقبتهای سلامت و جوامع، بهویژه برای کودکان زیر خط فقر، طراحی شدند. مدلها با حمایت طرحهایی مانند CDiC؛ LFAC و Action4Diabetes (A4D)، مراقبتهای سرپایی را از طریق تیمهای چندرشتهای ارائه داده، و انسولین و ملزومات رایگان را در اکثر کشورها فراهم کردند. نظارت منظم بر HbA1c، آموزش دیابت، و حمایت روانی، همراه با ابتکارات آگاهیبخشی جامعه در چهار کشور، از اجزای کلیدی بودند. موانع مالی، بهویژه در بنگلادش و تایلند، همچنان قابل توجه بودند.
منطقه اروپا
ما مدلهای مراقبتی را در قزاقستان و ترکیه شناسایی کردیم، که هدف آنها ارائه مراقبت جامع از دیابت و بهبودی در بهزیستی (well-being) بیمار بود. در قزاقستان، مراقبتها شامل ارائه انسولین رایگان، دستگاههای اندازهگیری قند خون، و نوارهای تست قند خون بود و یک سیستم نظارت بر هیپوگلیسمی و کتواسیدوز دیابتی نیز وجود داشت. برنامه ملی دیابت کودکان ترکیه (Turkey’s National Childhood Diabetes Program) که از سال 1994 به بعد آغاز شد، مراقبتها را از طریق تیمهای مراقبتهای سلامت چندرشتهای ارائه داد و شامل ابتکاراتی مانند برنامه دیابت در مدرسه (Diabetes at School Program) برای افزایش آگاهی بود. موانع مالی در هر دو کشور در مورد برخی از منابع و فناوریها همچنان پابرجا بودند.
منطقه مدیترانه شرقی
ما یک مدل مراقبتی را در مراکش شناسایی کردیم، که در سال 1986 اجرا شد، و از یک مرکز درمانی سطح سوم به نه بیمارستان سطح دوم استانی گسترش یافت، و یکسوم از بیماران جوان مبتلا به T1DM کشور را پوشش داد. مراقبت توسط تیمهای چندرشتهای ارائه شد و شامل درمان اولیه در بیمارستان، و به دنبال آن مشاورههای سرپایی هر سه ماه یکبار بود. آموزش خود-مدیریتی با جلسات گروهی، کمپهای تعطیلات، و منابع متناسب برای والدین بیسواد مورد تاکید قرار گرفت. یک سیستم بانک اطلاعاتی از نظارت الکترونیکی بر دادهها پشتیبانی کرد. حمایت مالی از خانوادههای کمدرآمد از طریق حامیان مالی و انجمنها ارائه شد، اگرچه پوشش بیمه محدود به هزینههای انسولین بود.
منطقه غرب اقیانوس آرام
ما مدلهای مراقبتی کامبوج، مالزی، ویتنام و لائوس را که توسط برنامه A4D پشتیبانی شدند، شناسایی کردیم. مراقبتهای T1DM شامل انسولین رایگان، دستگاههای سنجش قند خون، آزمایش HbA1c و بودجه اضطراری بود، و مراقبتها از طریق مراکز سطح سوم و ثانویه ارائه شدند، بهجز در ویتنام که یک کلینیک سطح سوم، خدمات درمانی را ارائه داد. تیمهای چندرشتهای در کامبوج، مالزی و ویتنام حضور داشتند، اما در لائوس اینگونه نبود. غربالگری عوارض دیابت متنوع بود، و جامعترین غربالگری در کامبوج و لائوس ارائه شد. آموزش مداوم دیابت برای کارکنان مراکز مراقبتهای سلامت، و بانکهای اطلاعاتی الکترونیکی بیمار، بخش جداییناپذیر مدل مراقبت بودند. موانع مالی در لائوس همچنان ادامه داشتند، که برخی از ارزیابیهای غربالگری نیاز به پرداخت از جیب (out-of-pocket payment) داشتند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در بسیاری از کشورهای مورد بررسی در این مرور، پیشرفتهای قابل توجهی در مراقبت از T1DM، بهویژه از طریق مشارکتهای بینالمللی، حاصل شدند. بااینحال، پایداری، ثبات، و جامعیت مراقبت همچنان یک چالش مداوم برای بهبود بیشتر امید به زندگی و کیفیت زندگی کودکان و نوجوانان مبتلا به T1DM است.
حمایت مالی
سازمان جهانی بهداشت (WHO)
ثبت
شماره ثبت: OSF، از طریق doi.org/10.17605/OSF.IO/JZ65G
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
