پیامهای کلیدی
-
هر دو روش تهاجمی (مانند طب سوزنی (needle acupuncture)) و غیرتهاجمی (مانند مچبندهای طب فشاری (acupressure wristband)) برای تحریک نقاط طب سوزنی PC6، هنگامی که در ترکیب با دارو(ها)ی ضدتهوع (antiemetic) استفاده شوند، در مقایسه با درمانهای ساختگی (مانند استفاده از دستگاهی در محل نقاط طب سوزنی غیر PC6، یا هرگونه تلاشی برای تقلید (ایجاد توهم) تحریک نقاط طب سوزنی PC6، یا استفاده از دارونما (placebo) (داروی ساختگی - محلول نمکی) برای دارو(ها)ی ضدتهوع) ممکن است احتمال بروز تهوع و استفراغ پساز جراحی را کاهش دهند.
-
ترکیب تکنیکهای غیرتهاجمی تحریک نقاط طب سوزنی PC6 و دارو(ها)ی ضدتهوع احتمالا نیاز به درمان دارویی کمکی را در آینده کاهش میدهد. بااینحال، ما در مورد عوارض جانبی خفیف تکنیکهای تحریک نقطه طب سوزنی PC6 مطمئن نیستیم، زیرا این موارد نادر بودند.
-
برای بررسی استفاده ترکیبی از تکنیکهای تحریک نقطه طب سوزنی PC6 و دارو(ها)ی ضدتهوع در کودکان و در کشورهای کمدرآمد، انجام مطالعات با کیفیت بالای بیشتری مورد نیاز است.
تهوع و استفراغ پساز جراحی چیست، و چگونه درمان میشود؟
تهوع و استفراغ دو مورد از شایعترین عوارض ناخواسته (که تا 80% بیماران را تحت تاثیر قرار میدهند) پساز جراحی و بیهوشی عمومی (داروهایی که باعث عدم هوشیاری و عدم پاسخ به درد حین جراحی میشوند) هستند. دارو(ها)ی ضدتهوع برای پیشگیری از بروز این نشانهها تجویز میشوند، اما فقط تا حدی موثر هستند. برخی از دارو(ها)ی ضدتهوع ممکن است عوارض جانبی را، مانند خوابآلودگی، سردرد، یا عفونت زخم ایجاد کنند. برای برخی افراد، تجربه حالت تهوع یا استفراغ علیرغم دریافت درمان ضدتهوع ممکن است منجر به طولانی شدن غیرمنتظره مدت بستری در بیمارستان شود، که بهطور بالقوه با عوارض دیگری همراه است. تحریک نقطه طب سوزنی مچ دست (wrist acupuncture point) که به عنوان PC6 (نیگوان (Neiguan)) شناخته میشود، یک روش جایگزین است که میتواند به کاهش حالت تهوع و استفراغ با عوارض جانبی کمتر نسبت به دارو(ها)ی ضدتهوع مرسوم کمک کند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
هدف ما تعیین این مساله بود که چه تعداد از افرادی که تحریک نقطه طب سوزنی PC6 مچ دست را دریافت میکنند، دچار تهوع و استفراغ پساز جراحی میشوند، و آیا عوارض ناخواستهای ایجاد میشود یا خیر. علاوهبر این، ما به دنبال یافتن این موضوع بودیم که تکنیکهای تحریک نقطه طب سوزنی PC6، دارو(ها)ی ضدتهوع، یا هر دو نسبت به درمانهای ساختگی موثرتر هستند یا خیر، و کدام تکنیک موثرتر بود.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که شرکتکنندگان را بهطور تصادفی برای دریافت تحریک نقطه طب سوزنی PC6 مچ دست با یا بدون دارو(ها)ی ضدتهوع اختصاص دادند، درحالیکه اطمینان حاصل میشد که شرکتکنندگان از اینکه تحریک نقطه طب سوزنی PC6 فعال یا غیرفعال، داروی ضدتهوع دیگر، یا تزریق محلول نمکی دریافت کردند، بیاطلاع باشند. مطالعاتی که دیگر نقاط طب سوزنی را همراه با PC6 مچ دست (نیگوان) بررسی کردند، حذف شدند. ما نتایج مستقیم (از مقایسههای سر به سر) و نتایج غیرمستقیم (از مقایسههای مرتبط با یک درمان رایج) تکنیکهای مختلف تحریک نقطه طب سوزنی PC6 مچ دست را با یا بدون دارو(ها)ی ضدتهوع مقایسه کرده و اعتماد خود را به شواهد براساس کیفیت روشهای مطالعات و تعداد شرکتکنندگان رتبهبندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 77 مطالعه را شامل 9847 شرکتکننده در معرض خطر ابتلا به تهوع و استفراغ پساز جراحی، از زمان بیداری پساز جراحی تحت بیهوشی موضعی یا عمومی تا زمان ترخیص، شناسایی کردیم. بیشتر مطالعات بر بزرگسالان ساکن در کشورهایی با درآمد متوسط تا بالا متمرکز بودند.
-
تکنیکهای تهاجمی PC6 (مانند طب سوزنی) و تکنیکهای غیرتهاجمی PC6 (مانند باندهای طب فشاری) ممکن است تهوع و استفراغ پساز جراحی را کاهش دهند (135 تا 247 نفر کمتر در هر 1000 نفر).
-
ترکیب تکنیکهای تهاجمی PC6 با دارو(ها)ی ضدتهوع ممکن است منجر به کاهش متوسط تا زیاد در بروز تهوع و استفراغ پساز جراحی شود (203 تا 383 نفر کمتر در هر 1000 نفر).
-
تکنیکهای تحریک غیرتهاجمی نقطه طب سوزنی PC6 همراه با دارو(ها)ی ضدتهوع احتمالا نیاز به درمان دارویی کمکی را در صورت عدم موفقیت پیشگیری اولیه کاهش میدهند (180 نفر کمتر در هر 1000 نفر).
-
هیچیک از مطالعات واردشده عوارض جدی یا طولانیمدت را گزارش نکردند. عوارض جانبی خفیف که از بین میروند (مانند التهاب پوست، تاول، قرمزی و درد) ممکن است با تحریک نقطه طب سوزنی PC6 رخ دهند؛ بااینحال، ما اطمینان بسیار کمی به این یافتهها داریم.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد بهطور کلی به دلیل عوامل مختلفی در سطح پائین است: تنوع در کیفیت مطالعه، تنوع در جمعیتهای تحت جراحی، تفاوت در مدت زمان درمان مورد بررسی، و زمانبندی ارزیابیها برای تهوع و استفراغ پساز جراحی. بسیاری از مطالعات بهطور همسو و سازگار عوارض جانبی ناخواسته را جمعآوری یا گزارش نکردند. نتایج حاصل از تحقیقات بیشتر با طراحی خوب از کشورهای کمدرآمد و در کودکان میتوانند بهطور بالقوه نتایج این مرور را تغییر دهند.
شواهد تا چه تاریخی بهروز است؟
این مطالعه، مرور قبلی ما را که در سال 2015 منتشر شد، بهروز میکند. شواهد تا جون 2025 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
تهوع و استفراغ پس از جراحی (postoperative nausea and vomiting; PONV) ، عوارض شایع پس از جراحی و بیحسی هستند. داروهای ضد-تهوع تا حدودی در پیشگیری از PONV موثر هستند. یک روش جایگزین، تحریک آکوپوینت (acupoint)-PC6 (نقاط مخصوص طب سوزنی) روی مچ دست است. این یک نسخه بهروز شده از یک مرور کاکرین است که برای اولین بار در سال 2004 منتشر شده و در سال 2009 و اخیرا در سال 2015 بهروز شده است.
اهداف
بهروزرسانی و مقایسه تاثیرات و بیخطری (safety) تحریک نقاط طب سوزنی PC6 با یا بدون مصرف داروی(های) ضدتهوع در مقایسه با داروی(های) ساختگی یا ضدتهوع برای پیشگیری از بروز تهوع پساز جراحی (postoperative nausea; PON) و استفراغ پساز جراحی (postoperative vomiting; POV) در افراد تحت جراحی، و شناسایی موثرترین تکنیکها با استفاده از متاآنالیزهای شبکه (network meta-analyses; NMAs).
روشهای جستوجو
ما تا 6 جون 2025، بدون اعمال محدودیت زبانی، برای شناسایی مقالات در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ ISI Web of Science؛ CINAHL؛ WHO Global Index Medicus، پایگاههای اصلی ثبت کارآزمایی، و فهرست منابع مقالات جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
تمام کارآزماییهای تصادفیسازی شده که در آنها تکنیکهایی را که آکوپوینت PC6 تحریک میکنند با درمان ساختگی یا دارودرمانی یا ترکیب آکوپوینت PC6 و دارودرمانی با دارودرمانی به تنهایی، برای پیشگیری از PONV مقایسه شده باشد. مداخلات مورد استفاده در این کارآزماییها شامل طب سوزنی (acupuncture)، استفاده از جریان الکتریسیته در طب سوزنی (electro-acupuncture)، تحریک الکتریکی جلدی (transcutaneous) آکوپوینت، تحریک جلدی عصب، تحریک لیزر، چسب فلفلی (capsicum plaster)، دستگاه تحریک ACU، و طب فشاری (acupressure) در افراد تحت جراحی بودند. پیامدهای اولیه شامل بروز تهوع و استفراغ پس از جراحی بود. پیامدهای ثانویه، نیاز به درمان نجات ضد-تهوع و عوارض جانبی بود.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را برای هر کارآزمایی ارزیابی کردند. از مدل اثرات-تصادفی استفاده کردیم و خطر نسبی (RR) را با 95% فاصله اطمینان (95% CI) گزارش دادیم. از تجزیهوتحلیلهای مرحلهای کارآزمایی (Trial Sequential Analyses) برای کمک به ارائه اطلاعات درباره این که چه موقع به شواهد قطعی در فراتحلیلهای تجمعی پیامدهای اولیه خواهیم رسید، بر اساس کاهش 30% خطر نسبی در PONV، استفاده کردیم.
نتایج اصلی
59 کارآزمایی را با مجموع 7667 شرکتکننده وارد کردیم. دو کارآزمایی از نظر همه انواع سوگیری (انتخاب، ریزش نمونه (attrition)، گزارشدهی، کورسازی و سایر موارد) دارای خطر پائین سوگیری بودند. 25 کارآزمایی در یک یا چند دامنه سوگیری، پُر-خطر بودند. در مقایسه با درمان ساختگی، تحریک آکوپوینت PC6 به طور معنیداری تهوع (RR: 0.68؛ 95% CI؛ 0.60 تا 0.77؛ 40 کارآزمایی؛ 4742 شرکتکننده)، استفراغ (RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.51 تا 0.71؛ 45 کارآزمایی؛ 5147 شرکتکننده) و نیاز به استفاده از داروی ضد-تهوع نجات (RR: 0.64؛ 95% CI؛ 0.55 تا 0.73؛ 39 کارآزمایی؛ 4622 شرکتکننده) را کاهش داد. با توجه به این که بین کارآزماییها، ناهمگونی زیادی وجود داشت و به علاوه، با وجود محدودیتهای مطالعه، کیفیت شواهد را پائین برآورد کردیم. با استفاده از تجزیهوتحلیل مرحلهای کارآزمایی، برای هر دو پیامد اولیه به حجم و دامنه اطلاعات در مورد مزیت دست یافتیم.
تحریک آکوپوینت PC6 با شش نوع مختلف از داروهای ضد-تهوع (متوکلوپرامید (metoclopramide)، سایکلیزین (cyclizine)، پروکلرپرازین (prochlorperazine)، دروپریدول (droperidol)، اندانسترون (ondansetron) و دگزامتازون (dexamethasone)) مقایسه شد. تفاوت معنیداری بین تحریک آکوپوینت PC6 و داروی ضد-تهوع در بروز تهوع (RR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.10؛ 14 کارآزمایی؛ 1332 شرکتکننده)، استفراغ (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.74 تا 1.17؛ 19 کارآزمایی؛ 1708 شرکتکننده)، یا نیاز به داروهای ضد-تهوع نجات (RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.65 تا 1.16؛ 9 کارآزمایی؛ 895 شرکتکننده) وجود نداشت. با توجه به محدودیت مطالعه، کیفیت شواهد را در سطح متوسط، درجهبندی کردیم. با استفاده از تجزیهوتحلیلهای مرحلهای کارآزمایی، با مرز بیفایدگی تلاقی حاصل شد، پیش از آنکه اندازه اطلاعات مورد نیاز برای هر دو پیامد اولیه پیشی بگیرد.
در مقایسه با داروهای ضد-تهوع، ترکیبی از تحریک آکوپوینت PC6 و درمان نجات ضد-تهوع، بروز استفراغ را کاهش داد (RR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.35 تا 0.91؛ 9 کارآزمایی؛ 687 شرکتکننده)، اما در مورد تهوع اینطور نبود (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.55 تا 1.13؛ 8 کارآزمایی؛ 642 شرکتکننده). به دلیل ناهمگونی قابل توجه بین کارآزماییها، محدودیتهای مطالعه و عدم-دقت، کیفیت شواهد بسیار پائین بود. با استفاده از تجزیهوتحلیل مرحلهای کارآزمایی، با هیچ یک از مرزهای مزیت، آسیب یا بیفایدگی برای PONV تلاقی حاصل نشد. نیاز به داروی نجات ضد-تهوع در گروه مربوط به ترکیب تحریک آکوپوینت PC6 با ضد-تهوع نسبت به گروه ضد-تهوع کمتر بود (RR: 0.61؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.86؛ 5 کارآزمایی؛ 419 شرکتکننده).
در 14 کارآزمایی بالینی، عوارض جانبی مربوط به تحریک آکوپوینت PC6، جزئی، گذرا و خود-محدود شونده (به عنوان مثال تحریک پوست، تاول، قرمزی و درد) بود. سوگیری انتشار در نمودارهای قیفی (funnel plots) وجود نداشت.
نتیجهگیریهای نویسندگان
NMAها نشان میدهند که تحریک تهاجمی و غیرتهاجمی نقطه طب سوزنی PC6 همراه با مصرف دارو(ها)ی ضدتهوع در مقایسه با درمان ساختگی، ممکن است PON و POV را کاهش دهند، و احتمالا میزان استفاده از دارو(ها)ی ضدتهوع نجات را نیز کمتر میکنند. تحریک نقطه طب سوزنی PC6 ممکن است عوارض جانبی خفیف ایجاد کند، اما شواهد بسیار نامطمئن است.
حمایت مالی
بخشی از بودجه این مرور بهروزرسانیشده کاکرین توسط بورسیه تحصیلی رشته طب مکمل کاکرین 2020 (Cochrane Complementary Medicine Field Bursary) از مرکز ملی طب مکمل و جایگزین (National Center for Complementary)، موسسات ملی سلامت (شماره کمکهزینه R24 AT001293) تامین شد.
ثبت
پروتکل (2001): doi.org/10.1002/14651858.CD003281
مرور اصلی (2004): doi.org/10.1002/14651858.CD003281.pub2
بهروزرسانی مرور (2009): doi.org/10.1002/14651858.CD003281.pub3
بهروزرسانی مرور (2015): doi.org/10.1002/14651858.CD003281.pub4
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
