ใจความสำคัญ
• เมื่อเปรียบเทียบกับยาหลอก (ยาที่ไม่มีฤทธิ์หรือยา 'dummy') zuranolone อาจช่วยผู้หญิงได้มากกว่าโดยลดอาการซึมเศร้า แต่ก็เพิ่มจำนวนเหตุการณ์ที่เป็นอันตรายและไม่พึงประสงค์ที่ผู้หญิงประสบด้วยเช่นกัน
• Brexanolone อาจสร้างความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่ออาการซึมเศร้าของผู้หญิงเมื่อเปรียบเทียบกับยาหลอก และอาจไม่สร้างความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อจำนวนเหตุการณ์ที่ไม่พึงประสงค์และเป็นอันตรายที่พวกเธอประสบ
• เราจำเป็นต้องมีการศึกษาที่เปรียบเทียบยาดังกล่าวกับยาต้านอาการซึมเศร้าที่ใช้ตามปกติและการบำบัดด้วยการพูดคุย และพิจารณาผลลัพธ์ในระยะยาว เพื่อให้เข้าใจถึงประโยชน์และอันตรายของยาเหล่านี้ได้ดียิ่งขึ้น
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดคืออะไร
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (เรียกอีกอย่างว่า postpartum depression) คือภาวะซึมเศร้าที่เริ่มขึ้นภายใน 1 ปีหลังจากที่ผู้หญิงคลอดบุตร มีสตรีหลายคนได้รับผลกระทบ อาจเกี่ยวข้องกับอารมณ์ที่แย่ลงอย่างต่อเนื่อง การสูญเสียความสนใจหรือความสุขในสิ่งที่เคยชอบ การเปลี่ยนแปลงของความอยากอาหารและระดับพลังงาน การนอนหลับไม่สนิท และความมั่นใจในตนเองต่ำ ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดอาจส่งผลร้ายแรงทั้งในระยะสั้นและระยะยาวต่อแม่ ทารก และคนในครอบครัวทั้งหมด
มีการรักษาอย่างไร
มีหลายวิธีในการรักษาภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ซึ่งรวมถึงยา (เช่น ยาต้านอาการซึมเศร้า) การบำบัดด้วยการพูดคุย หรือการสนับสนุนที่มีโครงสร้าง (เช่น การสนับสนุนจากเพื่อน) ประเภทของการรักษาที่นำเสนอขึ้นอยู่กับทางเลือกของผู้หญิง ความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า และการมีโรคร่วมอื่นๆ โดยทั่วไปผู้หญิงที่กำลังตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรมักกังวลเกี่ยวกับผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ของยาที่มีต่อทารกของตน
บริษัทเภสัชกรรมได้พัฒนาวิธีการรักษาภาวะซึมเศร้าหลังคลอดแบบใหม่ที่ออกฤทธิ์กับตัวรับเฉพาะในสมอง Brexanolone และ Zuranolone เป็นสองตัวอย่าง เมื่อรวมกลุ่มกันแล้ว พวกมันถูกเรียกว่า 'neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators' Zuranolone จะให้ในรูปแบบเม็ดโดยการรับประทาน (การให้ยาแบบ 'รับประทาน'); Brexanolone จะถูกหยดเข้าเส้นเลือดดำเป็นเวลา 60 ชั่วโมง (การให้ยาแบบ 'ฉีดเข้าเส้นเลือดดำ') การรักษาแบบใหม่เหล่านี้ได้ผลเร็วกว่ายาต้านอาการซึมเศร้าแบบดั้งเดิม อย่างไรก็ตาม ประโยชน์และโทษของมันยังคงไม่ชัดเจน
สิ่งที่เราต้องการทราบคืออะไร
เราต้องการทำความเข้าใจถึงประโยชน์และอันตรายของ neurosteroid GABA A positive allosteric modulators เช่น brexanolone และ zuranolone สำหรับการรักษาผู้หญิงที่มีภาวะซึมเศร้าหลังคลอดบุตร
เราทำอะไรบ้าง
ในเดือนมกราคม 2024 เราได้ค้นหาการศึกษาเกี่ยวกับ neurosteroid GABA A positive allosteric modulators สำหรับสตรีที่มีภาวะซึมเศร้าหลังคลอด เราค้นหาการศึกษาที่ผู้หญิงได้รับการสุ่มให้รับยาหรือยาหลอก การศึกษาที่ใช้ระเบียบวิธีการวิจัยแบบ RCT เป็นหลักฐานที่น่าเชื่อถือที่สุด
ผลลัพธ์ที่เราเน้นคือประสิทธิภาพของยา โดยวัดจากจำนวนผู้หญิงที่ตอบสนองต่อการรักษาได้ดี (“การตอบสนอง”) หรือที่ไม่ตรงตามเกณฑ์ของภาวะซึมเศร้าอีกต่อไปหลังการรักษา (“การหายจากโรค”) นอกจากนี้ เรายังตรวจสอบด้วยว่าผู้หญิงและ/หรือทารกของพวกเธอประสบกับผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ (เรียกอีกอย่างว่า 'ผลข้างเคียง') จากการรักษาหรือไม่
เราค้นพบอะไร
เราพบ 6 การศึกษา ที่เกี่ยวข้องกับผู้หญิง 674 คน 3 การศึกษาเปรียบเทียบ brexanolone (ทางเส้นเลือด) กับยาหลอก อีก 1 การศึกษาได้เปรียบเทียบยาฉีดเข้าเส้นเลือดชนิดอื่นจากตระกูลเดียวกัน ซึ่งเรียกว่า ganaxolone กับยาหลอก 2 การศึกษาเปรียบเทียบ zuranolone (ชนิดรับประทาน) กับยาหลอก ไม่มีการศึกษาใดที่เปรียบเทียบการรักษาเหล่านี้กับยาอื่นๆ การรักษาตามปกติ (เรียกอีกอย่างว่า 'เฝ้าระวังและรอ') การบำบัดด้วยการพูดคุย หรือรูปแบบการช่วยเหลืออื่นๆ
ผลลัพธ์หลัก
Neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators ทางเส้นเลือด
• ยาที่ฉีดเข้าเส้นเลือด (brexanolone และ ganaxolone) อาจส่งผลให้การบรรเทาอาการซึมเศร้า การตอบสนอง หรือความรุนแรงดีขึ้นเพียงเล็กน้อยหรือแทบไม่มีเลย เมื่อเทียบกับยาหลอก
• อาจมีความแตกต่างของอาการไม่พึงประสงค์เพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยระหว่างยาฉีดเข้าเส้นเลือดและยาหลอกสำหรับมารดา
• ยาเหล่านี้อาจได้รับการยอมรับน้อยกว่า (ส่งผลให้มีผู้หญิงออกจากการศึกษามากขึ้น) เมื่อเทียบกับยาหลอก
• การศึกษาไม่ได้วัดผลลัพธ์อื่นๆ ที่เราสนใจ เช่น คุณภาพชีวิต ความสามารถในการเลี้ยงลูก และผลกระทบต่อทารก
Neurosteroi d GABA A positive allosteric modulators แบบรับประทาน
• Zuranolone แบบรับประทานอาจช่วยผู้หญิงได้มากกว่าโดยการลดอาการซึมเศร้า (การตอบสนองและการหายจากอาการ) มากกว่ายาหลอก
• Zuranolone อาจเพิ่มจำนวนเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ของมารดาเมื่อเทียบกับยาหลอก
• ผู้หญิงอาจพบว่า zuranolone และยาหลอกเป็นที่ยอมรับได้เท่าๆ กัน (จำนวนผู้หญิงในแต่ละกลุ่มที่ออกจากการศึกษาก่อนกำหนดมีจำนวนใกล้เคียงกัน)
• เมื่อเปรียบเทียบกับยาหลอก zuranolone น่าจะช่วยลดความรุนแรงของภาวะซึมเศร้าได้ที่ 5 ถึง 12 สัปดาห์หลังจากเริ่มการรักษา
• Zuranolone อาจช่วยเพิ่มความสามารถในการเลี้ยงลูกของแม่เมื่อเทียบกับยาหลอก
หลักฐานมีข้อจำกัดอะไรบ้าง
ผลการศึกษาของเราอิงจากการศึกษาเพียงไม่กี่ฉบับที่ดำเนินการภายใน 45 วันหลังจากเริ่มการรักษา ข้อสรุปของเราอาจเปลี่ยนแปลงได้หากมีการศึกษาเพิ่มเติมมากกว่านี้ เราจำเป็นต้องเข้าใจให้ดีขึ้นว่ายาเหล่านี้เปรียบเทียบกับการรักษาภาวะซึมเศร้าหลังคลอดอื่นๆ อย่างไร รวมถึงยาต้านอาการซึมเศร้า ในระยะยาว และรวมถึงความปลอดภัยระหว่างให้นมบุตรด้วย
หลักฐานเป็นปัจจุบันแค่ไหน
หลักฐานนี้มีผลจนถึงเดือนมกราคม 2024
อ่านบทคัดย่อฉบับเต็ม
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ซึ่งเป็นภาวะซึมเศร้าที่เกิดขึ้นภายในหนึ่งปีหลังจากที่ผู้หญิงคลอดบุตร ถือเป็นความผิดปกติที่สำคัญและพบได้บ่อย ซึ่งอาจส่งผลเสียในระยะสั้นและระยะยาวต่อแม่ ลูก และครอบครัวโดยรวม การรักษาที่แนะนำสำหรับภาวะซึมเศร้าหลังคลอดคือการบำบัดทางจิตวิทยา และสำหรับภาวะซึมเศร้าที่รุนแรงกว่านั้น คือการใช้ยาต้านอาการซึมเศร้า อย่างไรก็ตาม ยาต้านอาการซึมเศร้าหลายชนิดมีการตอบสนองที่จำกัด Neurosteroid gamma-aminobutyric acid (GABA A ) receptor positive allosteric modulators ได้รับการพัฒนาเพื่อใช้ในการรักษาภาวะซึมเศร้า รวมถึงภาวะซึมเศร้าหลังคลอด และมีกลไกการออกฤทธิ์ที่แตกต่างไปจากยาต้านซึมเศร้าแบบดั้งเดิม
วัตถุประสงค์
เพื่อประเมินประโยชน์และอันตรายของ brexanolone, zuranolone และ neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators เมื่อเปรียบเทียบกับการรักษาอื่นๆ ที่ออกฤทธิ์ (ทางเภสัชวิทยา ทางจิตวิทยา หรือทางจิตสังคม) ยาหลอก หรือการรักษาตามปกติสำหรับภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
วิธีการสืบค้น
เราค้นหาใน Cochrane Common Mental Disorders' Specialised Register, CENTRAL, MEDLINE, Embase และ PsycINFO ในเดือนมกราคม 2024 นอกจากนี้ เรายังได้ค้นหา 2 ทะเบียนการทดลองระหว่างประเทศและติดต่อผู้เชี่ยวชาญในสาขาดังกล่าวเพื่อค้นหาการศึกษาที่รวมอยู่ในการทบทวนวรรณกรรมนี้
เกณฑ์การคัดเลือก
เราได้รวมการทดลองแบบสุ่มที่มีการควบคุม (RCT) ของผู้หญิงที่มีภาวะซึมเศร้าในช่วง 12 เดือนแรกหลังคลอดบุตร ซึ่งเปรียบเทียบ neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators กับการรักษาอื่นๆ (ทางเภสัชวิทยา ทางจิตวิทยา หรือทางจิตสังคม) ยาหลอก หรือการรักษาตามปกติ
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
เราใช้ระเบียบวิธีมาตรฐานของ Cochrane ผลลัพธ์หลักคือการตอบสนองของภาวะซึมเศร้า การบรรเทาอาการซึมเศร้า และเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นกับมารดา ทารกที่กำลังกินนมแม่ หรือทั้งสองฝ่าย ผลลัพธ์รอง ได้แก่ ความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า การยอมรับการรักษา คุณภาพชีวิต และผลลัพธ์ที่เกี่ยวข้องกับการเลี้ยงดูบุตรและเด็ก เราจัดกลุ่มการวิเคราะห์ตามว่า neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulator นั้นให้ทางเส้นเลือดดำหรือทางปาก เราประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานโดยใช้เกณฑ์ GRADE
ผลการวิจัย
เราพบ 6 RCTs (ผู้หญิง 674 ราย) ซึ่งทั้งหมดเป็นการทดลองแบบควบคุมด้วยยาหลอก 3 การศึกษาทดสอบการใช้ brexanolone ทางเส้นเลือดดำ 1 การศึกษาทดสอบการใช้ ganaxolone ทางเส้นเลือดดำ และ 2 การศึกษาทดสอบการใช้ zuranolone แบบรับประทาน ขนาดตัวอย่างมีตั้งแต่ 21 ถึง 196 ทั้งหมดดำเนินการในประเทศสหรัฐอเมริกา เราตัดสินว่าความเสี่ยงจาก selection, performance, detection, attrition และ reporting biases นั้นส่วนใหญ่จะต่ำ แม้ว่าความเสี่ยงจาก selection และ attrition bias จะไม่ชัดเจนใน 2 การศึกษาก็ตาม บริษัทเภสัชชีวภาพที่ผลิตยาเหล่านี้ให้การสนับสนุนทั้ง 6 การศึกษาที่รวมอยู่ ดูเหมือนว่าพวกเขาจะมีบทบาทสำคัญในการออกแบบและดำเนินการศึกษา
Intravenous neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators เทียบกับยาหลอก
หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำชี้ให้เห็นว่าอาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในการตอบสนองต่อภาวะซึมเศร้า (risk ratio (RR) 1.24, ช่วงความเชื่อมั่น 95% (CI) 0.74 ถึง 2.06; I2 = 78%; 3 การศึกษา ผู้หญิง 267 คน) หรือการหายจากอาการซึมเศร้า (RR 1.18, ช่วงความเชื่อมั่น 95% 0.59 ถึง 2.38; I2 = 73%; 3 การศึกษา ผู้หญิง 267 คน) ที่ 30 วัน (จัดอยู่ในประเภท 'ระยะเริ่มต้น' ของการรักษาในการทบทวนวรรณกรรมนี้: ระหว่าง 0 ถึง 5 สัปดาห์จากการเริ่มการรักษา) นอกจากนี้ อาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในจำนวนเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ที่ส่งผลต่อมารดา (RR 1.02, 95% CI 0.71 ถึง 1.48; I 2 = 46%; 4 การศึกษา ผู้หญิง 325 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลาง)
มีหลักฐานความเชื่อมั่นต่ำที่บ่งชี้ว่าอาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า (mean difference (MD) -4.22, ช่วง CI 95% -8.46 ถึง 0.02; I 2 = 78%; 3 การศึกษา ผู้หญิง 267 คน) ในระยะเริ่มต้น (ที่ 30 วันหลังจากเริ่มการรักษา); ช่วงคะแนน Hamilton Rating Scale for Depression (HAMD-17) อยู่ที่ 0 ถึง 52 หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางชี้ให้เห็นถึงความยอมรับที่ต่ำกว่ายาหลอก ส่งผลให้มีการออกจากการศึกษา (RR 2.77, 95% CI 1.22 ถึง 6.26; I 2 = 0%; 3 การศึกษา ผู้หญิง 267 คน)
ไม่มีงานวิจัยใดที่วัดผลคุณภาพชีวิต หรือผลลัพธ์ที่เกี่ยวข้องกับการเลี้ยงดูและตัวเด็ก
Zuranolone ชนิดรับประทานเทียบกับยาหลอก
หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางชี้ให้เห็นว่า zuranolone อาจเกี่ยวข้องกับการดีขึ้นของการตอบสนองต่อภาวะซึมเศร้า (RR 1.26, 95% CI 1.03 ถึง 1.55; I 2 = 13%; 2 การศึกษา, ผู้หญิง 349 คน) และการหายจากอาการซึมเศร้า (RR 1.65, 95% CI 1.22 ถึง 2.22; I 2 = 0%; 2 การศึกษา ผู้หญิง 349 คน) ที่ 45 วันนับจากเริ่มการรักษา หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางยังชี้ให้เห็นอีกว่า zuranolone น่าจะเพิ่มอัตราการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ของมารดา (RR 1.24, 95% CI 1.03 ถึง 1.48; I 2 = 0%; 2 การศึกษา ผู้หญิง 349 คน) เมื่อพิจารณาถึงอาการไม่พึงประสงค์ทั้งหมดแล้ว อาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นบ่อยที่สุดคืออาการง่วงนอน
นอกจากนี้ Zuranolone ยังอาจมีประสิทธิผลในการลดความรุนแรงของภาวะซึมเศร้าในวันที่ 45 (MD -3.79, 95% CI -5.60 ถึง -1.97; I 2 = 0%; 2 การศึกษา ผู้หญิง 349 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลาง); ช่วงคะแนน HAMD-17 อยู่ที่ 0 ถึง 52 หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำชี้ให้เห็นความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในแง่ของการยอมรับการรักษาระหว่าง zuranolone และยาหลอก (RR 0.95, 95% CI 0.50 ถึง 1.81; I 2 = 5%; 2 การศึกษา ผู้หญิง 349 คน)
ไม่มีการศึกษาใดที่วัดคุณภาพชีวิต 1 การศึกษารายงาน Barkin Index of Maternal Functioning (การวัดที่ผ่านการตรวจสอบของการทำงานของมารดาที่ผู้ป่วยรายงานภายในปีแรกของการคลอดบุตร) และพบว่า Zuranolone ช่วยให้การทำงานของมารดาดีขึ้นในวันที่ 45 (MD 7.20, 95% CI 1.42 ถึง 12.98; ผู้หญิง 153 คน) แต่ความเชื่อมั่นของหลักฐานต่ำ
ข้อสรุปของผู้วิจัย
การทบทวนวรรณกรรมนี้ให้หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางว่า zuranolone น่าจะช่วยปรับปรุงการตอบสนองต่อภาวะซึมเศร้าและการบรรเทาอาการ แต่ยังเพิ่มเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ของมารดาเมื่อเทียบกับยาหลอกอีกด้วย อาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในการตอบสนองและการบรรเทาอาการของภาวะซึมเศร้า และอาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ของมารดาจากการใช้สาร neurosteroid GABA A positive allosteric modulators ทางเส้นเลือด เช่น brexanolone เมื่อเปรียบเทียบกับยาหลอก หลักฐานจากการทบทวนวรรณกรรมนี้ ควบคู่ไปกับแนวปฏิบัติทางคลินิกปัจจุบันและการอ้างอิงหลักฐานจากประชากรผู้ใหญ่ทั่วไป สามารถนำมาใช้เป็นข้อมูลในการสนทนาเกี่ยวกับความเสี่ยงและประโยชน์แบบรายบุคคลกับผู้หญิงที่ต้องการการรักษาภาวะซึมเศร้าหลังคลอดได้ อย่างไรก็ตาม เป็นเรื่องยากที่จะให้คำแนะนำเกี่ยวกับการใช้ neurosteroid GABA A receptor positive allosteric modulators สำหรับการรักษาภาวะซึมเศร้าหลังคลอด เนื่องจากยังไม่มีการศึกษาใดที่เปรียบเทียบยานี้กับการรักษาแบบออกฤทธิ์อื่น
แปลโดย ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ สาขาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 20 กรกฎาคม 2025 Edit โดย ศ. พ.ญ. ผกากรอง ลุมพิกานนท์ 9 กันยายน 2025
