Pytanie badawcze
Jak skuteczne są interwencje planowane z myślą o zmniejszeniu występowania upadków osób starszych w zakładach opiekuńczych i szpitalach?

Wprowadzenie
Upadki osób starszych przebywających w zakładach opiekuńczych, takich jak domy opieki czy szpitale, zdarzają się często i mogą być przyczyną urazów, utraty niezależności osoby starszej lub czasem w konsekwencji urazu mogą prowadzić do śmierci. W związku z tym ważne jest skuteczne zapobieganie upadkom. Stosuje się wiele rodzajów interwencji. Wśród nich wyróżniamy: ćwiczenia, interwencje lekowe takie jak suplementacja witaminy D czy przegląd przyjmowanych leków, technologie wspomagające (np. systemy alarmowe przy łóżku lub fotelu pacjenta, wykorzystanie specjalistycznych niskich łóżek), czy interwencje społeczne obejmujące personel, ukierunkowane na zmiany sposobów organizacji oraz zwiększenie wiedzy na ten temat. Szczególnym rodzajem interwencji jest interwencja wieloczynnikowa, w której wybór pojedynczych interwencji, takich jak np. ćwiczenia czy suplementacja witaminy D, oparty jest o ocenę czynników ryzyka upadku danej osoby. W niniejszym przeglądzie upadki raportowano na dwa sposoby. Jednym z nich było podanie wskaźnika upadków (rate of falls), czyli liczby upadków. Drugim było ryzyko upadku, czyli podanie liczby osób, które doświadczyły ≥1 upadku.

Data wyszukiwania danych

Szukaliśmy badań z randomizacją (RCT) przeprowadzonych do sierpnia 2017 roku.

Charakterystyka badań
Do przeglądu włączyliśmy 95 RCT, w których łącznie wzięło udział 138 164 uczestników. 71 badań (40 374 uczestników) dotyczyło zakładów opiekuńczych, a 24 badania (97 790 uczestników) – szpitali. Średni wiek uczestników w zakładach opiekuńczych wynosił 84 lata, a w szpitalach 78 lat. W zakładach opiekuńczych 75% uczestników stanowiły kobiety, w szpitalach stanowiły one 52%.

Jakość danych naukowych
Większość badań obciążonych było dużym ryzykiem błędu systematycznego, głównie ze względu na brak zaślepienia. Jakość danych naukowych dla poszczególnych interwencji, zarówno w szpitalach jak i zakładach opiekuńczych, była ogólnie niska lub bardzo niska, z nielicznymi wyjątkami. Ryzyko złamań i zdarzeń niepożądanych było słabo raportowane, a w badaniach, gdzie pojawiała się taka dokumentacja, dowody były bardzo niskiej jakości, co oznacza, że nie mamy pewności co do oszacowanych wyników.

Główne wyniki

Dane pochodzące często z pojedynczych badań dotyczyły szerokiego zakresu interwencji planowanych w celu zapobiegania upadkom, zarówno w zakładach opiekuńczych, jak i w szpitalach. Poniżej przedstawimy jednak tylko te dane, które dotyczyły czterech głównych interwencji w zakładach opiekuńczych i trzech głównych interwencji w szpitalach.

Zakłady opiekuńcze
Nie mamy pewności co do wpływu ćwiczeń fizycznych na wskaźnik upadków (dane naukowe bardzo niskiej jakości) i mogą one w niewielkim stopniu lub wcale nie wpływać na ryzyko upadku (dane naukowe niskiej jakości).
Ogólny przegląd przyjmowanych leków może mieć niewielki wpływ lub nie mieć wpływu na wskaźnik upadków (dane niskiej jakości) lub ryzyko upadku (dane niskiej jakości).
Przepisywanie witaminy D prawdopodobnie zmniejsza wskaźnik upadków (dane umiarkowanej jakości), ale prawdopodobnie w niewielkim stopniu lub wcale nie wpływa na ryzyko upadku (dane umiarkowanej jakości). Populacja włączona do tych badań okazała się mieć małe stężenie witaminy D we krwi.
Nie mamy pewności co do wpływu interwencji wieloczynnikowych na wskaźnik upadków (dane bardzo niskiej jakości). Mogą one w niewielkim stopniu lub wcale nie wpływać na ryzyko upadku (dane niskiej jakości).

Szpitale
Nie mamy pewności, czy wprowadzenie, oprócz zwyczajowo prowadzonej rehabilitacji na oddziale, dodatkowej fizjoterapii ukierunkowanej konkretnie na ograniczenie upadków ma wpływ na wskaźnik upadków lub zmniejszenie ryzyka upadku (dane bardzo niskiej jakości).
Nie mamy pewności co do wpływu systemu alarmowego przy łóżku pacjenta na wskaźnik upadków lub ryzyko upadku (dane bardzo niskiej jakości).
Interwencje wieloczynnikowe mogą zmniejszać wskaźnik upadków, jednak bardziej dotyczy to oddziałów rehabilitacyjnych lub geriatrycznych (dane niskiej jakości). Nie mamy pewności co do wpływu tych interwencji na ryzyko upadku.