پیامهای کلیدی
• مداخلات دیجیتالی ممکن است تاثیرات مفید کوچک و کوتاهمدتی بر توده چربی داشته باشند، اما تاثیرات آنها بر پیامدهای دیگر مشخص نیستند.
• هیچ مطالعهای در مورد بیخطری (safety) مداخلات، گزارشی را ارائه نکرد.
• مطالعات آینده باید نتایج خود را بر اساس سن، جنسیت، نژاد/قومیت گزارش کنند؛ دادههای کامل را وارد کنند؛ عوارض جانبی و پیامدهای دیگر را در نظر بگیرند؛ رژیم غذایی و فعالیت بدنی را در آنالیزهای خود کنترل کنند؛ و نظریه رفتاری را که مداخله آنها را توجیه میکند، لحاظ کنند.
چرا چاقی در دوران کودکی یک مشکل است؟
چاقی دوران کودکی یک مشکل سلامت عمومی در سراسر جهان است که خطر ابتلا به بیماریهای مزمن را مانند دیابت و بیماریهای قلبی افزایش میدهد. در سراسر جهان، بیش از 340 میلیون کودک و نوجوان 5 تا 19 سال در سال 2016 با اضافهوزن یا چاقی زندگی کردند.
فناوریهای دیجیتالی چه هستند، و چگونه در مدیریت کاهش وزن مورد استفاده قرار میگیرند؟
محققان در حال بررسی روشهای جدید مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان با استفاده از فناوریهای دیجیتالی، از جمله دستگاههای پوشیدنی، مداخلات مبتنی بر وب، پیامهای متنی، برنامههای تلفن همراه یا تبلت، «بازیهای ورزشی» و بازیهای ویدیویی فعال، و سلامت از راه دور (telehealth) (مراجعه یا صحبت با پزشک از منزل با استفاده از تلفن، رایانه یا تبلت) هستند. مزایای این فناوریها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
• در دسترس بودن در همه زمانها، کمک به حفظ یک رفتار در طول زمان؛
• هزینههای کمتر مراقبت؛
• ارتقای عدالت در سلامت - یعنی، کاهش تفاوتهای ناعادلانه در سلامت میان گروههای مختلف افراد - چرا که این خدمات عموما قابل دسترس و موجود برای جمعیت زیادی هستند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که ادغام فناوریهای دیجیتالی، به کودکان و نوجوانان در کاهش وزن کمک میکند یا خیر، و آیا این ابزار بیخطر هستند یا خیر.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که فناوری دیجیتالی را، مانند «پوشیدنیها (wearables)» (یک دستگاه الکترونیکی جمعوجور و قابل حمل که برای ردیابی رژیم غذایی، سلامت و/یا تناسب اندام روی بدن پوشیده میشود)، ابزار مبتنی بر وب، پیامک، برنامههای کاربردی تلفن همراه، بازیهای ورزشی یا سلامت از راه دور، در مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان تا 19 سال بررسی کردند. ما مطالعات را در دو مقایسه گروهبندی کردیم:
• فناوری دیجیتال بههمراه مراقبتهای معمول در مقابل مراقبتهای معمول بهتنهایی؛
• فناوری دیجیتال بهتنهایی در مقابل مراقبتهای معمول بهتنهایی.
نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روشهای انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبهبندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 15 مطالعه را که در مجموع شامل 911 کودک و نوجوان بودند، وارد کردیم. پنج مطالعه شامل کودکان 0 تا 19 سال بودند. ده مطالعه فقط افراد 10 تا 19 سال را وارد کردند. نه مطالعه کمتر از شش ماه (مطالعات کوتاهمدت)؛ و شش مطالعه حداقل شش ماه (مطالعات بلندمدت) طول کشیدند.
هشت مطالعه، فناوری دیجیتال بههمراه مراقبت معمول را با مراقبت معمول بهتنهایی مقایسه کردند. رویکرد فناوری دیجیتال ممکن است در پایان مطالعه چربی بدن را بهطور متوسط 2.63% کاهش دهد. این یک پیشرفت کوچک اما مهم است. تاثیرات مداخله بر پیامدهای دیگر نامشخص بودند.
هفت مطالعه، مداخله دیجیتالی بهتنهایی را با مراقبتهای معمول بهتنهایی مقایسه کردند. تاثیرات مداخله بر پیامدهای ارزیابیشده، نامشخص بودند.
هیچ مطالعهای در مورد بیخطری این درمانها، گزارشی را ارائه نکرد.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
ارزیابی معنای بالینی بلندمدت در کاهش توده چربی با مداخله دیجیتال همراه با مراقبتهای معمول در این جمعیت، به دلیل شواهد محدود، دشوار است. همچنین، ما هیچ شواهدی را در مورد بیخطری این فناوریهای دیجیتال نداریم، و اطلاعات کافی برای تعیین اینکه گروههای سنی مختلف پیامدهای متفاوتی داشتند یا خیر، وجود نداشت.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا 14 اپریل 2025 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
چاقی دوران کودکی یک مشکل عمومی سلامت در سراسر جهان است که خطر ابتلا به بیماریهای مزمن را افزایش میدهد. در سال 2016، بیش از 340 میلیون کودک و نوجوان 5 تا 19 سال با اضافهوزن یا چاقی زندگی کردند.
اهداف
ارزیابی تاثیرات و بیخطری (safety) مداخلات با استفاده از فناوری دیجیتال - یعنی، مداخلات اجرا شده برای دستیابی به اهداف سلامت در هر برنامه کاربردی، ارتباطی، یا سیستم دیجیتال - برای مدیریت یکپارچه چاقی در کودکان و نوجوانان اعمال میشوند.
بهطور خاص، ارزیابی تاثیرات مداخلات دیجیتالی در مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان، زمانی که از موارد زیر استفاده شدند:
- در ترکیب با مراقبتهای معمول در مقایسه با مراقبتهای معمول بهتنهایی؛ و
- بهتنهایی در مقایسه با مراقبتهای معمول بهتنهایی.
روشهای جستوجو
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL) و دو پایگاه ثبت کارآزمایی اصلی را برای شناسایی مطالعات وارد شده در این مرور جستوجو کردیم. تاریخ آخرین جستوجو 14 اپریل 2025 بود. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را وارد کردیم که در کودکان (0 تا 9 سال) و نوجوانان (10 تا 19 سال) مبتلا به چاقی، طبق تعریف منابع رشد سازمان جهانی بهداشت (WHO)، انجام شدند. ما کارآزماییهایی را وارد کردیم که از مداخلات سلامت دیجیتال زیر برای مدیریت چاقی استفاده کردند: دستگاههای «پوشیدنی (wearable)» یا کاشتنی (implantable)، مداخلات مبتنی بر وب، پیامهای متنی، برنامههای کاربردی تلفن همراه یا تبلت، «بازیهای ورزشی» یا بازیهای ویدیویی فعال، و سلامت از راه دور (telehealth). شرکتکنندگان در گروههای مقایسه، مراقبتهای معمول یا مداخلهای را بدون مولفه دیجیتال/فناوری دریافت کردند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، دادهها را استخراج کردند، خطر سوگیری (bias) مطالعات را با استفاده از ابزار اصلی خطر سوگیری کاکرین ارزیابی کرده، و قطعیت شواهد را با استفاده از معیارهای درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردند. پیامدهای زیر استخراج شدند: آنتروپومتری (anthropometry) (شاخص توده بدنی [BMI]، وزن، چینهای پوستی، نسبت دور کمر به دور باسن، دور کمر)، چاقی، فعالیت بدنی، سلامت جسمی و روانی، کیفیت زندگی، فشار خون، عوارض جانبی مرتبط با مداخلات، وجود عوارض همزمان چاقی، ناتوانی مرتبط با چاقی، هیپرانسولینمی، مقاومت به انسولین، قند خون، متابولیسم لیپید یا آدیپوژنز، هورمونهای لیپیدی، تغییرات در گرسنگی یا سیری، کاهش ناتوانی در هر یک از حوزههای عملکردی، مرگومیر، شیوع چاقی در بزرگسالی، و دسترسی به خدمات سلامت.
نتایج اصلی
ما 15 مطالعه را شامل 911 شرکتکننده وارد کردیم، که در ایالات متحده آمریکا (پنج مطالعه)، سوئد (سه مطالعه)، و در هر یک از کشورهای کانادا، چین، ایرلند، ایتالیا، کره جنوبی، سوئیس و تایلند، یک مطالعه انجام شدند. تمام مطالعات شامل شرکتکنندگانی با سن 10 تا 19 سال بودند، که 10 مورد از آنها منحصرا بر این گروه سنی تمرکز داشتند. پنج مطالعه نیز شامل کودکان خردسالتر (0 تا 9 سال) بودند. هشت مطالعه شامل هر دو مولفه رژیم غذایی و فعالیت بدنی، چهار مطالعه فقط شامل یک مولفه فعالیت بدنی، و سه مطالعه فقط شامل یک مولفه رژیم غذایی بودند. ما نه مطالعه را به عنوان کوتاهمدت (< شش ماه) و شش مطالعه را به عنوان طولانیمدت (شش ماه یا بیشتر) طبقهبندی کردیم. نه کارآزمایی، مبنای نظری مداخله خود را مشخص نکردند.
ما مطالعات را در دو مقایسه گروهبندی کردیم: (1) فناوری سلامت دیجیتال بههمراه مراقبتهای معمول در مقابل مراقبتهای معمول بهتنهایی؛ و (2) فناوری دیجیتال بهتنهایی در مقابل مراقبتهای معمول بهتنهایی.
مداخلات دیجیتالی همراه با مراقبتهای معمول در مقابل مراقبتهای معمول بهتنهایی (8 مطالعه)
مداخلات دیجیتالی منجر به کاهش اندکی در توده چربی، اما از نظر بالینی معنادار، در پایان مطالعه شدند (تفاوت میانگین (MD): 2.63%-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.47- تا 0.78-؛ 3 مطالعه، 203 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
تاثیر مداخلات دیجیتالی بههمراه مراقبتهای معمول بر دیگر پیامدهای مهم گزارششده، نامشخص بود. هیچ مطالعهای دادههای مربوط به عوارض جانبی را گزارش نکرد.
مداخلات دیجیتالی بهتنهایی در مقایسه با مراقبتهای معمول بهتنهایی (7 مطالعه)
تاثیر مداخلات دیجیتالی بهتنهایی بر هر یک از پیامدهای گزارششده، نامشخص بود. هیچ مطالعهای دادههای مربوط به عوارض جانبی را گزارش نکرد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
مداخلات دیجیتالی بههمراه مراقبتهای معمول، در مقایسه با مراقبتهای معمول بهتنهایی، ممکن است تاثیر مفید کوتاهمدت و کوچکی بر توده چربی در کودکان و نوجوانان داشته باشند. تاثیر آن بر دیگر معیارهای پیامد نامشخص است. به دلیل تعداد محدود مطالعات با حجم نمونه نسبتا کم که در این مرور وارد شدند، ارزیابی فواید بالینی بلندمدت مداخله در کودکان و نوجوانان دشوار است.
مطالعات آینده باید: نتایج خود را بر اساس سن، جنسیت و نژاد/قومیت گزارش کنند؛ دادههای کامل را برای استخراج و آنالیز بهتر دادهها گزارش دهند؛ دیگر پیامدهای مهم را، بهویژه عوارض جانبی، ارزیابی کنند؛ رژیم غذایی و فعالیت بدنی را در آنالیزهای خود کنترل کنند؛ و نظریه رفتاری را که مداخله آنها را توجیه میکند، گزارش دهند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
