پیامهای کلیدی
-
ما تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در تعداد زنانی یافتیم که با وجود دریافت کلسیم در دوران بارداری به پرهاکلامپسی (pre-eclampsia) مبتلا شدند، و در مورد پیامدهای نامطلوب برای مادران و نوزادان مطمئن نیستیم.
-
بیشتر شرکتکنندگان مصرف کلسیم را در 3 ماه میانی بارداری شروع کردند، بنابراین در این مرور اطلاعاتی را در مورد اثربخشی مصرف مکمل کلسیم در اوایل بارداری در اختیار نداریم. ما اطلاعاتی را در مورد زنانی که کلسیم کافی در رژیم غذایی خود دارند در مقایسه با زنانی که کلسیم کافی دریافت نمیکنند، همچنین در مورد زنانی که در معرض خطر بالا در مقابل خطر پائین ابتلا به پرهاکلامپسی قرار دارند، در دسترس نداریم.
-
زمانیکه فقط دادههای مطالعات بزرگ را، با بیشاز 500 زن، آنالیز کردیم، شواهد خوبی را یافتیم. بعید است که تحقیقات بیشتر، شواهد فعلی را تغییر دهد. بنابراین، در آینده، تحقیقات میتوانند بر راههای دیگری برای پیشگیری از بروز اختلالات ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری تمرکز کنند.
چرا فشار خون بالا در دوران بارداری مشکلساز است؟
فشار خون بالا در دوران بارداری یکی از علل اصلی مرگومیر و بیماری شدید در مادران و نوزادان است. پرهاکلامپسی جدیترین عارضه آن است. این وضعیت بر جفت تاثیر گذاشته و میتواند دیگر اندامها را، مانند کلیهها، کبد و مغز، نیز درگیر کند. در حال حاضر هیچ درمانی برای پرهاکلامپسی، بهجز به دنیا آوردن نوزاد، وجود ندارد.
کلسیم چگونه ممکن است کمک کند؟
برخی شواهد نشان میدهد که کلسیم میتواند فشار خون را در افرادی که فشار خون طبیعی دارند و در زنانی که قبلا دچار پرهاکلامپسی شدهاند، کاهش دهد، اما شواهد دیگر این موضوع را تائید نمیکند. بااینحال، کلسیم بهراحتی در دسترس بوده، ارزان است و احتمالا برای مادران و نوزادان خطری ندارد. قرصهای کلسیم به صورت خوراکی مصرف میشوند. اگر کلسیم بتواند از بروز پرهاکلامپسی جلوگیری کند، ممکن است مرگومیر و بیماری شدید را در مادران و نوزادان کاهش دهد.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که مصرف کلسیم در پیشگیری از بروز پرهاکلامپسی و دیگر اختلالات ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری موثر است یا خیر، و باعث ایجاد عوارض جانبی میشود یا خیر. ما همچنین علاقهمند بودیم بدانیم که مصرف کلسیم، تعداد نوزادانی را که حین یا بلافاصله پساز تولد فوت میکنند، تعداد مادران و نوزادان فوتشده یا دچار عارضه شده، و نوزادانی را که زودتر از موعد به دنیا آمدند، کاهش میدهد یا خیر.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که مصرف مکملهای کلسیم را در دوران بارداری بررسی کردند. ما از یکچک لیست استفاده کردیم تا مطمئن شویم که فقط مطالعاتی را وارد کردیم که به آنها اعتماد داشتیم. پیشاز مقایسه و خلاصه کردن نتایج مطالعات، کیفیت آنها را ارزیابی کردیم. در نهایت، اعتماد خود را به یافتهها رتبهبندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 10 مطالعه را با 37,504 زن شناسایی کردیم که به بررسی تاثیرات مصرف مکمل کلسیم در کنار مراقبتهای استاندارد پرداختند. هشت مطالعه، مکمل کلسیم را با دارونما (placebo) (یک درمان ساختگی)، و دو مطالعه، دوز پائین (500 میلیگرم در روز) را با دوز بالا (1500 میلیگرم در روز) از مکمل کلسیم مقایسه کردند. مطالعات در سراسر جهان، در کشورهایی با درآمد بالا و پائین، انجام شدند. برخی از زنان در این مطالعات کلسیم کافی در رژیم غذایی خود داشتند و برخی دیگر، خیر. برخی از زنان در معرض خطر بالای ابتلا به پرهاکلامپسی قرار داشتند و برخی دیگر اینطور نبودند.
کلسیم در مقایسه با دارونما (8 مطالعه، 15,504 زن) شواهد حاصل از 6 مطالعه (15,364 زن) نشان داد که کلسیم در مقایسه با دارونما ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بروز پرهاکلامپسی ایجاد کند. بااینحال، هنگامیکه فقط نتایج مطالعات بزرگ را با بیشاز 500 زن (4 مطالعه، 14,730 زن) آنالیز کردیم، شواهدی قوی را یافتیم که تائید میکند کلسیم در مقایسه با دارونما، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بروز پرهاکلامپسی ایجاد میکند.
کلسیم احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در خطر کلی مرگومیر مادر یا ابتلا به عوارض شدید پرهاکلامپسی میشود. این مداخله ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در مرگ نوزاد در دوران بارداری و اوایل زندگی شود.
ما در مورد تاثیر مصرف کلسیم بر خطر مرگومیر مادران، زایمان پیشاز 37 هفته بارداری، و همچنین بر عوارض جانبی بسیار نامطمئن هستیم.
دوز پائین کلسیم در مقایسه با دوز بالای آن (2 مطالعه، 22,000 زن) دوز پائینتر کلسیم در مقایسه با دوز بالاتر آن ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بروز پرهاکلامپسی ایجاد کند. ما در مورد تاثیر دوز پائین در مقایسه با دوز بالاتر کلسیم بر مرگومیر مادران بسیار نامطمئن هستیم. مصرف دوز پائینتر هیچ تفاوتی را در خطر از دست دادن نوزاد در دوران بارداری و اوایل زندگی ایجاد نمیکند، و احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در زایمان پیشاز 37 هفته بارداری برجای میگذارد.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
از آنجا که اکثر شرکتکنندگان مصرف کلسیم را در 3 ماه میانی بارداری شروع کردند، در این مرور اطلاعاتی را در مورد اثربخشی مصرف مکمل کلسیم در اوایل بارداری نداریم. این موضوع برای زنان ساکن در مناطقی که افراد کلسیم کافی را در رژیم غذایی خود دریافت نمیکنند در مقایسه با افرادی که کلسیم کافی ندارند، و زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به پرهاکلامپسی در مقایسه با خطر پائین آن قرار دارند، یکسان است.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا ژانویه 2025 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
پره-اکلامپسی (pre-eclampsia) و اکلامپسی (eclampsia) علل شایع موربیدیتی شدید و مرگومیر هستند. مکملیاری کلسیم ممکن است خطر پره-اکلامپسی را کاهش داده و ممکن است به پیشگیری از زایمان زودرس کمک کند. این یک نسخه بهروز از مروری است که قبلا در سال 2014 منتشر شده است.
اهداف
ارزیابی تاثیرات مصرف مکمل کلسیم در دوران بارداری بر اختلالات ناشی از فشار خون بالا حین بارداری و پیامدهای مرتبط در مادران و کودکان.
روشهای جستوجو
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase، چهار بانک اطلاعاتی دیگر و دو پایگاه ثبت کارآزماییها را تا 7 ژانویه 2025 جستوجو کرده، و فهرست منابع مطالعات بازیابیشده و مرورهای سیستماتیک مرتبط را بررسی کردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs)، شامل کارآزماییهای خوشهای-تصادفیسازی شده را وارد کردیم که به مقایسه دوز بالای مکملیاری کلسیم (حداقل 1 گرم کلسیم روزانه) در دوران بارداری با دارونما (placebo) پرداخته باشند. برای کلسیم با دوز پائین، ما کارآزماییهای شبه-تصادفیسازی شده، کارآزماییهای بدون دارونما، کارآزماییها با مداخلات همزمان و کارآزماییها را با مقایسه دوزهای مختلف وارد کردیم.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو پژوهشگر بهطور مستقل از هم کارآزماییها را برای ورود و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کردند، دادهها را استخراج و دقت آنها را ارزیابی کردند. دو محقق این شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
نتایج اصلی
27 مطالعه (18,064 زن) را وارد کردیم. مطالعات وارد شده را در معرض خطر پائین سوگیری (bias) ارزیابی کردیم، هرچند ارزیابی سوگیری به دلیل اطلاعات ناکافی در مورد روشها و گزارشدهی ضعیف مشکل بود.
مکملیاری کلسیم با دوز بالا ( ≥ 1 گرم/روز) در برابر دارونما
چهارده مطالعه این مقایسه را بررسی کردند، با این حال یک مطالعه دادهای را ارائه نکرد. 13 مطالعه باقیمانده دادههای مربوط به 15,730 زن را برای متاآنالیز ما ارائه کردند. میانگین خطر فشار خون (blood pressure; BP) بالا با مکملیاری کلسیم در مقایسه با دارونما کاهش یافت (12 کارآزمایی؛ 15,470 زن: خطر نسبی (RR): 0.65؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.53 تا 0.81؛ I² = 74%). همچنین کاهشی در خطر پره-اکلامپسی مرتبط با مکملیاری کلسیم وجود داشت (13 کارآزمایی؛ 15,730 زن: میانگین RR؛ 0.45؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.65؛ I²= 70%؛ شواهد با کیفیت پائین). این تاثیر برای زنان با محتوای پائین کلسیم در رژیم غذایی واضح بود (هشت کارآزمایی؛ 10,678 زن: میانگین RR؛ 0.36؛ 95% CI؛ 0.20 تا 0.65؛ I² = 76%)، اما نه برای کسانی که کلسیم کافی را از رژیم غذایی خود دریافت میکردند. این تاثیر برای زنان در معرض خطر بالاتر پره-اکلامپسی بیشتر بود، شاید به دلیل تاثیرات مطالعه کوچک اینطور نشان داده شد (پنج کارآزمایی؛ 587 زن: میانگین RR؛ 0.22؛ 95% CI؛ 0.12 تا 0.42). این دادهها باید با احتیاط تفسیر شوند، به دلیل احتمال تاثیرات مطالعه کوچک یا سوگیری انتشار. در بزرگترین کارآزمایی، کاهش در پره-اکلامپسی متوسط (8%) و CI دربرگیرنده احتمال عدم تاثیر بود.
پیامد ترکیبی مرگومیر مادری یا موربیدیتی جدی با مکملیاری کلسیم کاهش یافت (چهار کارآزمایی؛ 9732 زن؛ RR: 0.80؛ 95% CI؛ 0.66 تا 0.98). مرگومیرهای مادری متفاوت نبود (یک کارآزمایی؛ 8312 زن؛ یک مورد مرگومیر در گروه کلسیم در برابر شش مورد مرگومیر در گروه دارونما). افزایش غیر-عادی در خطر سندرم هلپ (HELLP syndrome) در گروه کلسیم مشهود بود (دو کارآزمایی؛ 12,901 زن: RR: 2.67؛ 95% CI؛ 1.05 تا 6.82؛ شواهد با کیفیت بالا)، با این حال، تعداد مطلق حوادث پائین بود (16 در برابر شش).
میانگین خطر زایمان زودرس در گروه مکملیاری کلسیم کاهش یافت (11 کارآزمایی؛ 15,275 زن: RR: 0.76؛ 95% CI؛ 0.60 تا 0.97؛ I² = 60%؛ شواهد با کیفیت پائین)، این میزان کاهش میان زنان با خطر بالاتر ابتلا به پره-اکلامپسی در بیشترین حد خود قرار داشت (چهار کارآزمایی، 568 زن؛ میانگین RR؛ 0.45؛ 95% CI؛ 0.24 تا 0.83؛ I² = 60%). مجددا این دادهها باید با احتیاط تفسیر شوند، به دلیل احتمال تاثیرات مطالعه کوچک یا سوگیری انتشار. تاثیر واضحی از بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان دیده نشد. همچنین تاثیر روشنی بر خطر مردهزایی یا مرگومیر نوزادان پیش از ترخیص از بیمارستان دیده نشد (11 کارآزمایی؛ 15,665 کودک: RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.74 تا 1.09).
فقط یک مطالعه کاهش را در فشار خون سیستولیک دوران کودکی بیش از صدک 95 میان کودکان مواجه شده با مکملیاری کلسیم در رحم نشان داد (514 کودک: RR: 0.59؛ 95% CI؛ 0.39 تا 0.91). در زیر-گروهی از این کودکان، پوسیدگی دندانی در 12 سالگی نیز کاهش یافت (195 کودک؛ RR: 0.73؛ 95% CI؛ 0.62 تا 0.87).
مکملیاری کلسیم با دوز پائین (< 1 گرم/روز) در برابر دارونما یا عدم درمان
دوازده کارآزمایی (2334 زن) مکملیاری را با دوز کم (اغلب 500 میلیگرم روزانه) با کلسیم به تنهایی (چهار کارآزمایی) یا در ارتباط با ویتامین D (پنج کارآزمایی)، لینولئیکاسید (دو کارآزمایی)، یا آنتیاکسیدانها (یک کارآزمایی) ارزیابی کردند. اغلب مطالعات زنان در معرض خطر بالای پره-اکلامپسی را وارد کردند و در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند، بنابراین نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند. مکملیاری با دوزهای پائین کلسیم خطر پره-اکلامپسی را کاهش داد (نه کارآزمایی؛ 2234 زن: RR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.28 تا 0.52). همچنین باعث کاهش در فشار خون بالا (پنج کارآزمایی؛ 665 زن: RR: 0.53؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.74)، بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان (یک کارآزمایی؛ 422 زن: RR: 0.44؛ 95% CI؛ 0.20 تا 0.99) شد، اما تاثیری بر زایمان زودرس (شش کارآزمایی؛ 1290 زن: میانگین RR؛ 0.83؛ 95% CI؛ 0.34 تا 2.03) یا مردهزایی یا مرگومیر پیش از ترخیص (پنج کارآزمایی؛ 1025 نوزاد؛ RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.14 تا 1.67) نداشت.
مکملیاری کلسیم با دوز بالا (=/> 1 گرم) در برابر دوز کم (< 1 گرم)
یک کارآزمایی را با 262 زن وارد کردیم، نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند، زیرا خطر سوگیری نامشخص بود. خطر پره-اکلامپسی در گروه با دوز بالا کاهش یافت (RR: 0.42؛ 95% CI؛ 0.18 تا 0.96). تفاوتهای دیگری مشاهده نشد (زایمان زودرس: RR: 0.31؛ 95% CI؛ 0.09 تا 1.08، اکلامپسی: RR: 0.32؛ 95% CI؛ 0.07 تا 1.53، مردهزایی: RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.13 تا 1.83).
نتیجهگیریهای نویسندگان
مکمل کلسیم در مقایسه با دارونما
متاآنالیزها نشان دادند که مکمل کلسیم در مقایسه با دارونما ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بروز پرهاکلامپسی شود، اما در مورد تاثیر آن بر زایمان زودرس پیشاز 37 هفته بارداری مطمئن نیستیم. بااینحال، شواهدی با قطعیت بالا از آنالیز حساسیت فقط با حضور کارآزماییهای بزرگ (> 95% از شرکتکنندگان در آنالیزهای اصلی)، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بروز پرهاکلامپسی و زایمان زودرس پیشاز 37 هفته بارداری نشان داد. مرگومیر مادران به ندرت رخ دادند، بنابراین شواهد مربوط به آن بسیار نامشخص است.
مکمل کلسیم احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در پیامد ترکیبی مرگومیر مادر یا عوارض شدید میشود، ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در خطر سقط جنین شود، و احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در خطر مردهزایی میشود. شواهد مربوط به عوارض جانبی و مرگومیر نوزاد بسیار نامطمئن است.
هیچیک از کارآزماییها، مرگومیر نوزاد یا عوارض شدید را بررسی نکردند.
سطح پایه مصرف کلسیم و وضعیت خطر پرهاکلامپسی تاثیری بر یافتههای ما نداشتند.
دوز پائین در مقابل دوز بالای مکمل کلسیم
مصرف دوز پائین در مقابل دوز بالای مکمل کلسیم، هیچ تفاوتی را در پیامدها در زنان در معرض خطر بالای ابتلا به پرهاکلامپسی در جمعیتهایی با مصرف کم کلسیم ایجاد نکرد. مکمل کلسیم با دوز پائین ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بروز پرهاکلامپسی شود. مرگومیر مادران (5 مورد در هر 10,000 زن) به ندرت رخ دادند؛ شواهد بسیار نامطمئن است. کلسیم با دوز پائین منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در سقط جنین و مردهزایی شده، و احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در زایمان زودرس پیشاز 37 هفته بارداری میشود. هیچیک از کارآزماییها، عوارض شدید مادر، مرگومیر نوزاد، عوارض شدید نوزاد، یا عوارض جانبی را اندازهگیری نکردند.
حمایت مالی
بخشی از بودجه این مرور توسط سازمان جهانی بهداشت تامین شد.
ثبت
پروتکل بهروزشده (2024) PROSPERO: CRD42024623889
بهروزرسانی مرور (2018) DOI: 10.1002/14651858.CD001059.pub5
مرور اولیه (2002) DOI: 10.1002/14651858.CD001059
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
ین مرور کاکرین در ابتدا به زبان انگلیسی منتشر شد. مسوولیت صحت ترجمه بر عهده تیم ترجمه است که آن را تهیه کرده است. روند ترجمه با دقت انجام شده و از فرآیندهای استاندارد برای تضمین کنترل کیفیت پیروی میکند. با این حال، در صورت عدم تطابق، ترجمههای نادرست یا نامناسب، متن اصلی انگلیسی معتبر است.
