Szacuje się, że w latach 2017–2018 w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Holandii od 21% do 28% zwolnień lekarskich stanowiły dni, w których pracownicy cierpieli na schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego związane z pracą. Liczby te wskazują, że choroby układu mięśniowo-szkieletowego związane z pracą stanowią poważny problem zarówno dla społeczeństwa, jak i dla pracodawców. Działania te mogą być odpowiedzią na zaistniały problem, na przykład przez wprowadzenie zmian w miejscu pracy lub w jej organizacji. Zbadano wiele interwencji, takich jak: szkolenie w zakresie zasad ergonomii (projektowanie pracy w celu zwiększenia wydajności i komfortu w miejscu pracy), informowanie i poradnictwo, dostosowanie stanowiska pracy, dostosowanie harmonogramu przerw w pracy oraz rotacja pracy. W niniejszym przeglądzie skupiono się na wpływie różnych harmonogramów przerw w pracy oraz na wynikach związanych z objawami mięśniowo-szkieletowymi związanymi z pracą, ponieważ obecnie brakuje systematycznego przeglądu dotyczącego tej właśnie interwencji. Stosowanie różnych harmonogramów przerw w pracy może przerwać lub skrócić długi czas trwania powtarzających się lub monotonnych zadań. Przerwy w pracy skracają czas siedzenia w niewygodnej pozycji, czyli czynnika ryzyka zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego związanych z pracą.

Cel

Chcieliśmy sprawdzić, czy wprowadzenie przerw w pracy o różnej długości, częstotliwości i charakterze może zapobiec schorzeniom układu mięśniowo-szkieletowego oraz ich objawom u zdrowych pracowników. Za zdrowych uznawaliśmy pracowników, którzy w momencie rozpoczęcia badania nie odczuwali dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego.

Badania

Wybraliśmy kilka głównych punktów końcowych, w tym nowo rozpoznane schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, zgłaszane przez uczestników dolegliwości związane z układem mięśniowo-szkieletowym obejmujące ból, dyskomfort i zmęczenie, a także wydajność i wyniki osiągane w pracy. Ten ostatni czynnik nie ma bezpośredniego znaczenia dla pracownika, lecz bardziej dla pracodawcy, jeśli chodzi o utrzymanie wydajności przedsiębiorstwa. Zmiany w obciążeniu pracą potraktowaliśmy jako wynik dodatkowy. Mogą one obejmować zmiany w wydatkowaniu siły mięśni, objawy zmęczenia mięśni oceniane za pomocą badania elektromiograficznego (rejestracja aktywności elektrycznej mięśni przy użyciu elektrod) lub subiektywne zmiany w obciążeniu pracą (NASA-TLX, czyli system obciążeń zadaniami, skala stworzona przez NASA i używana do oceny obciążenia pracą – przyp. tłum.). W żadnym z uwzględnionych badań nie stwierdzono nowych zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego lub zmian w obciążeniu pracą.

Dokonaliśmy przeglądu literatury opublikowanej do 2 maja 2019 roku w celu znalezienia badań z randomizacją (RCT), badań quasi-randomizowanych, badań z randomizacją klastrową i RCT przeprowadzonych w układzie grup naprzemiennych (cross-over) dotyczących interwencji związanych z wprowadzaniem przerw w pracy, których celem była prewencja zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego u pracowników. Przeanalizowaliśmy wszystkie istotne badania w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie badawcze i znaleźliśmy 6 badań obejmujących 373 uczestników, z których większość stanowiły kobiety (≥78%). Okres obserwacji wynosił od 2 do 10 tygodni.

Kluczowe wnioski

Wpływ różnych częstotliwości przerw w pracy

Spośród 6 badań, w 5 oceniano różną częstotliwość przerw w pracy. Wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy (3 badania), w porównaniu z brakiem przerw lub przerwami stosowanymi w razie potrzeby, może nie mieć żadnego wpływu na ból mięśniowo-szkieletowy, uczucie dyskomfortu lub zmęczenie. Dodatkowe przerwy w pracy (3 badania) mogą mieć pozytywny wpływ na produktywność i wyniki pracowników w porównaniu z tradycyjnym harmonogramem przerw. W jednym z badań porównano dodatkowe przerwy w pracy o większej częstotliwości z dodatkowymi przerwami w pracy o mniejszej częstotliwości, co nie przyniosło żadnych różnic w zgłaszanym przez uczestników występowaniu bólu mięśniowo-szkieletowego, dyskomforcie czy zmęczeniu, a także w produktywności i wydajności pracy.

Efekty stosowania przerw w pracy o różnej długości

W żadnym z badań nie oceniano wpływu czasu trwania przerw w pracy.

Wpływ stosowania różnych rodzajów przerw w pracy

W 2 spośród 6 badań oceniano różne rodzaje przerw w pracy. Aktywne przerwy w pracy (1 badanie) mogą nie zmniejszać ani nie zwiększać częstości występowania zgłaszanego przez uczestników bólu mięśniowo-szkieletowego, dyskomfortu i zmęczenia, a także produktywności i wydajności pracy. Podobnie, porównano ze sobą różne aktywne przerwy w pracy (1 badanie), tj. przerwy relaksacyjne czy związane z aktywnością fizyczną, i nie wykazano różnic w zakresie zgłaszanego przez uczestników bólu mięśniowo-szkieletowego, dyskomfortu i zmęczenia, ani w produktywności i wydajności pracy.

Wnioski

Obecnie stwierdzamy, że istnieją dane naukowe o bardzo niskiej lub niskiej wiarygodności świadczące o tym, że różna systematyczność i rodzaje przerw w pracy mogłyby znacząco zmniejszyć występowanie zaburzeń mięśniowo-szkieletowych. Choć wyniki sugerują, że różne częstotliwości przerw w pracy mogą mieć pozytywny wpływ na produktywność i wydajność w pracy, istnieje potrzeba przeprowadzenia wysokiej jakości badań z odpowiednio licznymi grupami, aby ocenić skuteczność różnych działań związanych z przerwami w pracy. Ponadto należy ponownie rozważyć interwencje dotyczące przerw w pracy, biorąc pod uwagę populacje pracowników inne niż pracownicy biurowi oraz możliwość połączenia interwencji dotyczących przerw w pracy z innymi działaniami, takimi jak szkolenia lub doradztwo ergonomiczne, które mogą zapobiegać zaburzeniom układu mięśniowo-szkieletowego.