پیام‌های کلیدی

• برنامه‌های رفتاری چندوجهی که برای بهبود استفاده منظم از قطره‌های چشمی کاهنده فشار چشم در افراد مبتلا به فشار چشم بالا یا مبتلا به گلوکوم در نظر گرفته می‌شوند، می‌توانند شامل ترکیبی از یادآوری‌ها، آموزش چندرسانه‌ای، آموزش حضوری، دستگاه کمکی تنظیم دوز، کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی، مشوق‌های مالی، ساده‌سازی رژیم قطره، و آموزش پزشک باشند.

• مشخص نیست این برنامه‌ها چقدر خوب کار می‌کنند؛ برخی داده‌ها تاثیرات مطلوبی را در مقایسه با مراقبت‌های استاندارد نشان می‌دهند، و برخی دیگر این‌طور نیستند.

• ما باید موارد زیر را بررسی کنیم: 1) روش‌های یکسان برای اندازه‌گیری میزان مصرف قطره چشم؛ 2) شامل موارد مهم دیگری باشد که پزشکان برای بررسی وضعیت بیماری استفاده می‌کنند؛ و 3) شامل چالش‌ها یا مسائل مربوط به بیمار باشد که ممکن است بر میزان مصرف قطره چشم یا موارد دیگر تاثیر بگذارد، مانند میزان پایداری بیماری.

گلوکوم چیست، و چرا پایبندی به درمان مهم است؟
گلوکوم (آب سیاه؛ glaucoma) وضعیتی است که می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی و نابینایی شود. این بیماری ناشی از عوامل متعددی است که باعث تخریب عصب بینایی، دسته‌ای از فیبرهای عصبی که اطلاعات بصری را به مغز منتقل می‌کنند، می‌شوند. فشار بالای داخل چشم تنها عامل خطر شناخته‌شده گلوکوم است که می‌تواند درمان شود. استفاده منظم از قطره‌های چشمی گلوکوم می‌تواند کمک کند، اما اغلب به دلایل زیر، میزان مصرف آن‌ها کم است، زیرا افراد:

• فراموش می‌کنند آن‌ها را همراه داشته باشند؛

• فعالیت‌های رقابتی دارند؛

• در رعایت دوز و زمان‌بندی صحیح مشکل دارند؛

• مشکلات جسمی یا روانی (مثلا ترس، اضطراب) در استفاده از قطره‌های چشمی دارند؛ یا

• به دلیل هزینه داروهای قطره چشم، در خرید آن‌ها مشکل دارند.

ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟

هدف ما آن بود که بدانیم دو یا چند مولفه رفتاری، در صورت استفاده هم‌زمان، استفاده منظم از قطره‌های چشمی کاهنده فشار را میان افراد مبتلا به فشار بالای چشم یا گلوکوم بهبود می‌بخشند یا خیر.

ما چه‌کاری را انجام دادیم؟

ما به دنبال مطالعاتی بودیم که ترکیبی از حداقل دو نوع برنامه رفتاری را با مراقبت‌های معمول یا با یک مداخله رفتاری واحد مقایسه کردند. برنامه‌های رفتاری می‌توانستند شامل یادآورها از طریق تماس تلفنی، پیام‌های متنی، تقویم‌ها، استفاده از دستگاه کمکی تنظیم دوز، دستگاه‌هایی که به چکاندن قطره چشم کمک می‌کنند، ویدیوهای آموزشی، مطالب نوشتاری و آموزش حضوری باشند. مراقبت‌های معمول شامل توضیح بیماری، هدف درمان، و جزئیات مربوط به درمان یا قطره‌ها (مثلا تعداد دفعات استفاده از آن‌ها، زمان روز، کدام چشم) توسط پزشک است که اغلب در ویزیت حضوری در کلینیک انجام می‌شوند.

نتایج این مطالعات را خلاصه کرده، و اطمینان خود را نسبت به این شواهد براساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم‌نمونه مطالعات، رتبه‌بندی کردیم.

ما به چه نتایجی رسیدیم؟

ما 17 مطالعه را یافتیم که شامل 4536 فرد مبتلا به گلوکوم یا فشار بالای چشم بوده و از قطره‌های چشمی کاهنده فشار استفاده ‌کردند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در این مطالعه بین 42 و 76 سال بود. بیشتر افراد در این مطالعات سفیدپوست (62%) بودند، اما سیاه‌پوست (26%)، اسپانیایی‌تبار (1%)، آسیایی (7%) و دیگر موارد (3%) نیز میان آن‌ها قرار داشتند. بیشتر مطالعات واردشده در ایالات متحده آمریکا (47%)، و هم‌چنین در دیگر کشورهای اروپایی و آسیایی انجام شدند.

نتایج آنالیزها متفاوت بودند. بیشتر مطالعات از نوعی مولفه آموزشی استفاده کردند. آنالیز‌های ما نشان داد که داشتن چندین مولفه رفتاری ممکن است به افراد در استفاده منظم از قطره‌های چشمی دارویی اندکی کمک کنند، اما ممکن است مصرف قطره چشم را افزایش ندهند. مشخص نیست که اجرای برنامه‌هایی با اجزای متعدد رفتاری، تاثیری بر پیامدهای مرتبط با بیماری (مثلا پیشرفت بیماری یا پیشگیری از کاهش بینایی) مربوط به معیارهای فشار چشم دارند یا خیر.

محدودیت‌های شواهد چه هستند؟

کیفیت مطالعات واردشده متفاوت بودند. یکی از چالش‌های این نوع تحقیقات رفتاری آن است که به سختی می‌توان مانع اطلاع یافتن افراد از نوع گروه درمانی و مداخله دریافتی آن‌ها شد. نحوه اندازه‌گیری پایبندی به درمان و دیگر پیامدها در مطالعات متفاوت بود، که ترکیب و مقایسه نتایج را دشوار می‌کرد. بسیاری از مطالعات، عوامل بالینی مورد توجه پزشکان سلامت را، مانند فشار چشم، از دست دادن بینایی جانبی، یا پایداری بیماری، علاوه‌بر مسائل یا موانع مرتبط با بیمار، مانند توانایی درک وضعیت سلامت خود یا امور مالی شخصی، اندازه‌گیری نکردند. تحقیقات آینده که می‌توانند شامل گزارش‌دهی منسجم، روش‌های استاندارد اندازه‌گیری پیامدها و چالش‌های مرتبط با بیمار باشند، به پیشرفت دانش علمی در این زمینه کمک خواهند کرد.

این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟

شواهد تا 31 می 2024 به‌روز است.