پیام‌های کلیدی

• کراتوپاتی نوروتروفیک (neurotrophic keratopathy; NK) یک بیماری نادر قرنیه است. این وضعیت هیچ حسی ندارد یا حس کمی دارد، اما می‌تواند به زخم عمیق‌تر قرنیه و احتمالا از دست دادن بینایی منجر شود.

• ما هفت مطالعه را یافتیم که بررسی ‌کردند چگونه درمان‌های دارویی و جراحی ممکن است بر بهبودی و حس قرنیه و بینایی تاثیر بگذارند.

• شواهد نامشخصی وجود دارد که فاکتور رشد عصبی نوترکیب انسانی (rhNGF) ممکن است به بهبودی زخم قرنیه کمک کند.

• به دلیل فقدان شواهد قابل اعتماد، بهترین درمان را برای NK نمی‌شناسیم. ما به انجام مطالعات بیشتری با طراحی‌های بهتر نیاز داریم که تمام درمان‌های NK را بررسی کنند.

کراتوپاتی نوروتروفیک چیست؟

کراتوپاتی نوروتروفیک (یا کراتیت (keratitis)) یک بیماری نادر قرنیه، گنبد شفاف جلویی چشم، و اعصابی است که قرنیه را تغذیه می‌کنند. در کراتوپاتی نوروتروفیک (NK)، این اعصاب مهم آسیب می‌بینند، به این معنی که قرنیه دچار کاهش یا فقدان حس می‌شود، که به کاهش پلک زدن و پخش کمتر اشک در جلوی چشم می‌انجامد. این وضعیت می‌تواند منجر به آسیب قرنیه شود که به زخم عمیق‌تر و در نهایت از دست دادن بینایی می‌رسد.

در مراحل مختلف NK، بیماران ممکن است دچار اشک‌ریزش، قرمزی، تاری دید، درد تیز یا عمیق متناوب، و تاخیر در بهبودی قرنیه شوند. NK می‌تواند ناشی از عفونت ویروسی، آسیب شیمیایی، جراحی سرطان‌های سر و گردن که ناخواسته بر اعصاب تغذیه‌کننده قرنیه تاثیر می‌گذارند، استفاده طولانی‌مدت از لنزهای تماسی یا داروها، پرتودرمانی، جراحی قبلی چشم، و بیماری‌هایی مانند دیابت یا مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis) باشد.

NK چگونه درمان می‌شود؟

درمان در درجه اول بر حفظ سلامت قرنیه برای پیشگیری از آسیب بیشتر یا ایجاد سوراخ در قرنیه متمرکز است. هدف آن بهبود قرنیه و پیشگیری از کاهش بینایی است. درمان حمایتی در مراحل اولیه NK می‌تواند شامل اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده و/یا لنزهای تماسی «بانداژ» (بدون نسخه) باشد. در مراحل پیشرفته‌تر، اشک‌های خونی سرم (یعنی خون اهدایی که به صورت قطره چشم فرموله می‌شود) می‌توانند باعث بهبودی شوند. RhNGF، یک پروتئین آزمایشگاهی که از فاکتور رشد بدن تقلید می‌کند، می‌تواند به صورت قطره برای بهبودی NK استفاده شود. وقتی لایه‌های عمیق‌تر قرنیه درگیر باشند، می‌توان قرص‌هایی را مانند داکسی‌سایکلین که در برابر زخم و التهاب موثر هستند، در نظر گرفت. اگر بیماری به درمان‌های دارویی پاسخ ندهد، ممکن است درمان‌های جراحی ضروری باشد. برای مثال، تارسورافی (tarsorrhaphy) یک گزینه جراحی است که در آن پلک بیمار روی قسمت آسیب‌دیده قرنیه بخیه زده می‌شود. استفاده از غشای آمنیوتیک، که یک لایه نازک است که از لایه محکمی که کودک را در رحم احاطه کرده، ایجاد می‌شود، یکی دیگر از گزینه‌های جراحی است که می‌تواند قرنیه آسیب‌دیده را بهبود بخشد.

ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟

ما ‌خواستیم اطلاعاتی را در مورد اثربخشی و بی‌خطری (safety) چندین درمان دارویی و جراحی مختلف برای NK کسب کنیم.

ما چه‌کاری را انجام دادیم؟

ما به دنبال مطالعاتی بودیم که تحت عنوان « کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده» شناخته می‌شوند و مداخلات طبی و جراحی را برای NK در برابر عدم درمان، دارونما (placebo) (درمان «جعلی»، مانند محلول نمکی)، درمان حمایتی (مانند اشک مصنوعی) یا مداخله فعال دیگر آزمایش کردند. یافته‌های مطالعه را خلاصه کرده و میزان اطمینان خود را به آن‌ها، براساس عواملی مانند تعداد شرکت‌کنندگان مطالعه، کیفیت روش‌های انجام مطالعه، و سازگاری یافته‌ها در مطالعات، ارزیابی کردیم.

ما به چه نتایجی رسیدیم؟

ما هفت مطالعه را یافتیم که در مجموع شامل 494 فرد مبتلا به NK بودند. شش مطالعه، درمان‌های دارویی و یک مطالعه، مداخله جراحی را بررسی کردند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در بازه 25 تا 68 سال قرار داشت. طول دوره درمان از 28 روز تا 18 ماه متغیر بود.

در مجموع، به دلیل سوگیری (bias) احتمالی در مطالعات و فقدان شواهد منسجم، نمی‌توانیم در مورد اینکه چه درمانی برای التیام قرنیه، بهبودی در حس قرنیه، یا بهبودی در بینایی، بهتر از عدم درمان یا درمان حمایتی ساده است، مطمئن باشیم. از میان داروهایی که ارزیابی شدند، rhNGF ممکن است به بهبودی قرنیه کمک کند. دیگر مداخلات طبی (از جمله 0.1% RGN-259) ممکن است بهبودی قرنیه، بینایی یا خطر عوارض جانبی منفی را بهبود نبخشند، و تاثیر آن‌ها بر حس قرنیه مشخص نیست.

یک مطالعه جراحی، غشاهای آمنیوتیک را با تارسورافی یا لنزهای تماسی بانداژ مقایسه کرد. این مطالعه نشان داد که ممکن است هیچ تفاوتی میان آن‌ها در بهبودی قرنیه یا بینایی وجود نداشته باشد، اما شواهد بسیار نامطمئن است.

محدودیت‌های شواهد چه هستند؟

ما فقط هفت مطالعه مناسب را برای ورود در این مرور یافتیم که فقط یکی از آن‌ها درمان جراحی را ارزیابی کرد. ما فقط اطمینان کم یا بسیار کم در مورد نتایج داشتیم. بیشتر مطالعات در نحوه طراحی خود مشکلاتی داشتند. آن‌ها از روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری پیامدهای بیمار نیز استفاده کردند. برخی از درمان‌های دارویی که پزشکان برای درمان NK استفاده می‌کنند، اصلا آزمایش نشده‌اند، به عنوان مثال، اشک‌های سرم خون و قرص‌های داکسی‌سایکلین.

به دلیل فقدان شواهد قابل اعتماد، بهترین درمان را برای NK نمی‌شناسیم. ما به انجام مطالعات بیشتری با شرکت‌کنندگان و درمان‌های بیشتر نیاز داریم. مطالعات آینده باید بهتر طراحی شوند تا شواهد مربوط به مقایسه مزایا و خطرات درمان‌های مختلف را تقویت کنند.

این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟

شواهد براساس جست‌وجوهایی است که تا 10 نوامبر 2025 انجام شدند.