هدف این مرور
ما تاثیر ارسال پیام‌های هدفمند را توسط دستگاه‌های تلفن همراه به زنان باردار و والدین فرزندان خردسال پیرامون خدمات سلامت و مراقبت سلامت ارزیابی کردیم.
پیام‌های کلیدی
شکاف‌هایی در شواهد پیرامون تاثیرات ارسال پیامک‌های هدفمند از طریق دستگاه‌های تلفن همراه به زنان باردار و والدین کودکان خردسال در مورد خدمات سلامت و مراقبت سلامت وجود دارد. برخی از این نوع پیامک‌ها ممکن است سلامت برخی از افراد و میزان استفاده آنها را از خدمات سلامت بهبود ببخشند، اما پیام‌های دیگر منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت می‌شوند. شواهد موجود اغلب قطعیت پائین یا بسیار پائینی دارند.
در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟
ارتباط هدفمند با ارباب رجوع (targeted client communication; TCC) مداخله‌ای است كه در آن سیستم سلامت اطلاعاتی را به افراد خاص، براساس وضعیت سلامت آنها یا سایر عوامل خاص در آن گروه از جمعیت، ارسال می‌كند. انواع شایع TCC پیامک‌های متنی هستند که رفتن به قرار ملاقات‌ها را به افراد یادآوری کرده یا اطلاعات مراقبت سلامت و حمایت را به آنها پیشنهاد می‌دهد. مرور ما ارزیابی کرد که TCC می‌تواند باعث تغییر رفتار زنان باردار و والدین، استفاده از خدمات سلامت، سلامت، و بهزیستی (well‐being) شود یا خیر.
وقتی زنان باردار پیامک‌های هدفمند را از طریق دستگاه تلفن همراه دریافت می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در مقایسه با زنانی که پیامکی را دریافت نمی‌کنند
ممکن است در شرایطی که تغذیه انحصاری با شیر مادر چندان شایع نیست، زنان بیشتر شیر بدهند. زنان ممکن است بیشتر به ویزیت‌های پیش از زایمان پایبند باشند. در مناطقی که استفاده از ماماهای ماهر چندان شایع نیست، ممکن است از آنها بیشتر استفاده شود. ما نمی‌دانیم که این پیامک‌ها سلامت زنان یا نوزادان را تحت تاثیر قرار می‌دهند یا خیر زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است.
در مقایسه با زنانی که پیامک‌های ارسال شده را به روش‌های دیگری دریافت می‌کنند
زنان و نوزادان ممکن است در 10 روز نخست پس از زایمان دچار مشکلات سلامت کمتری شوند. این پیامک‌ها احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد زنانی ایجاد می‌کنند که شیر می‌دهند. ما نمی‌دانیم که مداخله باعث می‌شود زنان بیشتر از خدمات سلامت استفاده کنند یا خیر.
در مقایسه با زنانی که پیامک‌های غیر-هدفمند را دریافت می‌کنند
این پیامک‌ها ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در اینکه زنان واکسن آنفلوآنزا را در دوران بارداری دریافت می‌کنند یا خیر، ایجاد کنند. ما نمی‌دانیم که پیامک‌ها بر سلامت زنان یا نوزادان تاثیر می‌گذارند یا باعث می‌شوند که زنان از ماماهای ماهر بیشتر استفاده کنند یا خیر، زیرا شواهدی وجود ندارد یا قطعیت بسیار پائینی دارد.
وقتی زنان باردار مبتلا به HIV پیامک‌های هدفمند را از طریق دستگاه تلفن همراه دریافت می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در مقایسه با زنانی که پیامکی را دریافت نمی‌کنند
زنان ممکن است اندکی بیشتر در ویزیت‌های پیش از زایمان حاضر شوند. ما نمی‌دانیم که پیامک‌ها باعث می‌شوند زنان بیشتری برای زایمان به یک مرکز سلامت مراجعه کنند یا سلامت نوزادان را بهبود می‌بخشند یا خیر زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است. این پیامک‌ها ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در اینکه زنان باردار و نوزادان مطابق برنامه از درمان ضد-رتروویروسی (antiretroviral; ARV) (که برای درمان HIV استفاده می‌شود) پیروی می‌کنند یا خیر، ایجاد کنند. ما نمی‌دانیم که پیامک‌ها سلامت زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهند یا خیر زیرا شواهدی در دست نبود.
در مقایسه با زنانی که پیامک‌های ارسال شده را به روش‌های دیگری دریافت می‌کنند
ما نمی‌دانیم تاثیر این پیامک‌ها چیست زیرا شواهدی وجود ندارد.
در مقایسه با زنانی که پیامک‌های غیر-هدفمند را دریافت می‌کنند
والدین بیشتری ممکن است درمان ARV نوزادان خود را طبق برنامه دنبال کنند. ما نمی‌دانیم که پیامک‌ها سلامت زنان یا نوزادان یا استفاده آنها را از خدمات بهبود می‌بخشند یا خیر زیرا شواهدی وجود نداشت.
وقتی والدین کودکان خردسال پیامک‌های هدفمند را از طریق دستگاه تلفن همراه دریافت می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در مقایسه با والدینی که پیامکی را دریافت نمی‌کنند
والدین بیشتری ممکن است فرزندان خود را برای دریافت خدمات مراقبت سلامت مانند نوبت واکسیناسیون ببرند. ما نمی‌دانیم که این پیامک‌ها سلامت کودکان یا رفتار سلامت آنها را بهبود می‌بخشند یا خیر زیرا شواهدی وجود نداشت.
در مقایسه با والدینی که پیامک‌های ارسال شده را به روش‌های دیگری دریافت می‌کنند
اندکی بیشتر از والدین ممکن است فرزندان خود را برای انجام واکسیناسیون ببرند. پیامک‌ها ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عادت‌های مسواک زدن کودکان ایجاد کنند. ما نمی‌دانیم که این پیامک‌ها سلامت کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهند یا خیر زیرا شواهدی در دست نبود.
در مقایسه با والدینی که پیامک‌های غیر-هدفمند را دریافت می‌کنند
والدین کمتری ممکن است کودکان خود را برای انجام واکسیناسیون همراهی کنند، اما این شواهد مختلط است. ما نمی‌دانیم این پیامک‌ها سلامت کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهند یا خیر زیرا شواهدی وجود ندارد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
برای یافتن مطالعات منتشر شده تا آگوست 2017 به جست‌وجو پرداختیم. در جولای 2019 به‌روزرسانی جست‌وجو را انجام دادیم و مطالعات مرتبط در بخش «ویژگی‌های مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» گزارش می‌شوند.
تاثیر TCCMD بر بیشتر پیامدها نامطمئن است. با استفاده از ارتباطات هدفمند ممکن است بهبودهایی در برخی از پیامدها حاصل شود اما این یافته‌ها از قطعیت پائینی برخوردار بودند. انجام کارآزمایی‌هایی با کیفیت بالا، به اندازه کافی قوی و انجام تجزیه‌وتحلیل‌های هزینه-اثربخشی مورد نیاز است تا تاثیرات و مزایای نسبی TCC به‌طور قابل اطمینانی مشخص شوند. مطالعات آینده باید عواقب بالقوه ناخواسته، مانند خشونت از طرف همسر یا نقض محرمانه ماندن اطلاعات را اندازه‌گیری کنند.
بار (burden) جهانی سلامت ضعیف مادر، نوزاد و کودک (maternal, neonatal, and child health; MNCH) مسوول بیش از یک-چهارم سال‌های زندگی سالم از دست رفته در سراسر جهان است. ارتباط هدفمند با ارباب رجوع (targeted client communication; TCC) از طریق دستگاه‌های تلفن همراه (mobile device; MD) (TCCMD) ممکن است یک استراتژی مفید برای بهبود MNCH باشد.
ارزیابی تاثیرات TCC از طریق MD بر رفتار سلامت، استفاده از خدمات، سلامت، و بهزیستی (well-being) برای MNCH.
در جولای/آگوست 2017، پنج بانک اطلاعاتی را شامل پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین، MEDLINE و Embase جست‌وجو کردیم. هم‌چنین دو پایگاه ثبت کارآزمایی را مورد جست‌وجو قرار دادیم. به‌روزرسانی جست‌وجو در جولای 2019 انجام شد و مطالعات بالقوه مرتبط در انتظار طبقه‌بندی هستند.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که به ارزیابی TCC از طریق MD برای بهبود رفتار MNCH، استفاده از خدمات، سلامت، و بهزیستی پرداختند. بازوهای مقایسه واجد شرایط عبارت بودند از مراقبت معمول/عدم مداخله، TCC غیر-دیجیتال، و ارتباط غیر-هدفمند دیجیتال با ارباب رجوع.
ما از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی توصیه شده توسط کاکرین استفاده كردیم، اگرچه استخراج داده‌ها و ارزیابی خطر سوگیری (bias) فقط توسط یک شخص انجام و توسط یک فرد دیگر بررسی شد.
ما 27 کارآزمایی (17,463 شرکت‌کننده) را وارد کردیم. جامعه کارآزمایی عبارت بودند: زنان باردار و پس از زایمان (11 کارآزمایی انجام شده در کشورهای با درآمد پائین، متوسط یا بالا (low-, middle- or high-income countries; LMHIC)؛ زنان باردار و پس از زایمان که مبتلا به HIV بودند (سه کارآزمایی در یک کشور با درآمد پائین‌تر از متوسط انجام شد)؛ و والدین کودکان زیر پنج سال (13 کارآزمایی در LMHIC انجام شد). بیشتر مداخلات (18) فقط از طریق پیامک‌های متنی ارائه شدند، یک مداخله فقط از تماس‌های صوتی استفاده کرد، و بقیه مداخلات از ترکیبی از کانال‌های ارتباطی مختلف، مانند پیام‌های چند-رسانه‌ای و تماس‌های صوتی استفاده کردند.
زنان باردار و پس از زایمان
TCCMD در برابر مراقبت استاندارد
در مورد رفتارها، TCCMD ممکن است تغذیه انحصاری را با شیر مادر در شرایطی که میزان تغذیه انحصاری با شیر مادر کمتر شایع است، افزایش دهد (خطر نسبی (RR): 1.30؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.06 تا 1.59؛ شواهد با قطعیت پائین)، اما تاثیری اندک یا عدم تاثیر در شرایطی دارد که در آن تقریبا همه زنان شیردهی دارند (شواهد با قطعیت پائین). برای استفاده از خدمات سلامت، TCCMD می‌تواند منجر به افزایش حضور در قرار ملاقات پیش از زایمان شود (نسبت شانس (OR): 1.54؛ 95% CI؛ 0.80 تا 2.96؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ اما، CI هم مزیت و هم آسیب را دربر می‌گیرد. این مداخله ممکن است در شرایطی که ماماهای ماهر هنگام زایمان حضور ندارند، حضور ماماهای ماهر را افزایش دهد (اگرچه این امر بر اساس محل زندگی شهری/روستایی متفاوت است)، اما ممکن است هیچ تفاوتی را در شرایطی که تقریبا همه زنان پیش از این یک مامای ماهر را هنگام زایمان در کنار خود داشتند، ایجاد نکند (OR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.34 تا 2.94؛ شواهد با قطعیت پائین). تاثیرات نامطمئنی بر مورتالیتی و موربیدیتی مادران و نوزادان وجود داشت زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین ارزیابی شد.
TCCMD در برابر TCC غیر-دیجیتال (به‌عنوان مثال پمفلت‌ها (pamphlets))
TCCMD ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر تغذیه انحصاری با شیر مادر داشته باشد (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.79 تا 1.07؛ شواهد با قطعیت پائین). TCCMD ممکن است «هرگونه مشکل در سلامت مادر» (RR: 0.19؛ 95% CI؛ 0.04 تا 0.79) و «هرگونه مشکل در سلامت نوزاد» (RR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.25 تا 1.06) را که تا 10 روز پس از زایمان گزارش شد، کاهش دهد (شواهد با قطعیت پائین)، اگرچه CI برای مورد دوم هم مزیت و هم آسیب را در بر می‌گیرد. تاثیر استفاده از خدمات سلامت به دلیل نبود مطالعه در این زمینه، ناشناخته است.
TCCMD در برابر ارتباط دیجیتال غیر-هدفمند
هیچ مطالعه‌ای پیامدهای رفتاری، سلامت، یا بهزیستی را برای این مقایسه گزارش نکرد. برای استفاده از خدمات سلامت، به دلیل وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، تاثیرات نامطمئنی برای حضور یک مامای ماهر هنگام زایمان وجود دارد، و این مداخله ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در مراجعه برای انجام واکسیناسیون آنفلوآنزای پیش از زایمان ایجاد کند (RR: 1.05؛ 95% CI؛ 0.71 تا 1.58)، اگرچه CI هم مزیت و هم آسیب را در بر می‌گیرد (شواهد با قطعیت پائین).
زنان باردار و پس از زایمان که مبتلا به HIV هستند
TCCMD در برابر مراقبت استاندارد
برای رفتارها، TCCMD ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در پایبندی مادران و نوزادان به درمان ضد-رتروویروسی (antiretroviral; ARV) ایجاد کند (شواهد با قطعیت پائین). برای استفاده از خدمات سلامت، یادآورهای TCC در تلفن همراه احتمالا استفاده از مراقبت‌های پیش از زایمان را اندکی افزایش می‌دهند (تفاوت میانگین (MD): 1.5؛ 95% CI؛ 0.36- تا 3.36؛ شواهد با قطعیت پائین). به دلیل وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، تاثیر آنها بر نسبت زایمان‌هایی که در یک مرکز سلامت انجام می‌شوند، نامطمئن است. برای پیامدهای سلامت و بهزیستی، با توجه به وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، مداخله تاثیر نامطمئنی بر مرگ‌ومیر نوزاد یا مرده‌زایی و HIV نوزاد داشت. هیچ مطالعه‌ای مورتالیتی یا موربیدیتی مادران را گزارش نکرد.
TCCMD در برابر TCC غیر-دیجیتال
این تاثیر به دلیل نبود مطالعاتی که این مقایسه را گزارش کنند، ناشناخته است.
TCCMD در برابر ارتباط دیجیتال غیر-هدفمند
TCCMD ممکن است درمان ARV برای نوزادان/پایبندی به درمان را برای پیشگیری از انتقال عفونت از مادر به کودک افزایش دهد (RR: 1.26؛ 95% CI؛ 1.07 تا 1.48؛ شواهد با قطعیت پائین). به دلیل فقدان مطالعه، تاثیر مداخله بر سایر پیامدها ناشناخته است.
والدین کودکانی که کمتر از پنج سال سن دارند
هیچ مطالعه‌ای درمان صحیح، پیامدهای تغذیه یا پیامدهای سلامت را گزارش نکرد.
TCCMD در برابر مراقبت استاندارد
بر اساس نتایج 10 کارآزمایی، TCCMD ممکن است استفاده از خدمات سلامت (واکسیناسیون و مراقبت HIV) را به میزان متوسطی افزایش دهد (RR: 1.21؛ 95% CI؛ 1.08 تا 1.34؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ با این حال، تخمین اثرگذاری به‌طور گسترده‌ای بین مطالعات متفاوت بود.
TCCMD در برابر TCC غیر-دیجیتال
TCCMD ممکن است حضور فرد را برای انجام واکسیناسیون افزایش دهد (RR: 1.13؛ 95% CI؛ 1.00 تا 1.28؛ شواهد با قطعیت پائین)، و شاید تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عملکرد در خصوص بهداشت دهان و دندان ایجاد کند (شواهد با قطعیت پائین).
TCCMD در برابر ارتباط دیجیتال غیر-هدفمند
TCCMD می‌تواند حضور فرد را برای انجام واکسیناسیون کاهش دهد، اما CI هم مزیت و هم آسیب را دربر می‌گیرد (RR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.33 تا 1.20؛ شواهد با قطعیت پائین).
هیچ کارآزمایی‌ای در هیچ جمعیتی داده‌های مربوط به عواقب ناخواسته را گزارش نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.