پیام‌های کلیدی
• مصرف مکمل‌های لوتئین (lutein) و زاکسانتین (zeaxanthin) احتمالا بیماری شدید چشمی را در نوزادان نارس کاهش می‌دهند.
• ما هیچ شواهدی را دال بر تاثیرات مفید یا مضر دیگر از مداخلات در کاهش مشکلات روده (معده/دستگاه گوارش) یا مغز در نوزادان نارس پیدا نکردیم. بااین‌حال، هر پنج مطالعه در ایتالیا و ایالات متحده آمریکا انجام شدند.
• مطالعات آینده باید در کشورها و شرایط متنوعی انجام شوند. این مطالعات باید پیامدهای عمده‌ای را مانند مرگ‌ومیر، مشکلات روده‌ای یا مغزی، سپسیس (عفونت خون) و پیامدهای تکامل سیستم عصبی ارزیابی کنند.
جمعیت (شرکت‌کنندگان)
نوزادان نارس، زودتر از موعد، پیش‌از نه ماه کامل بارداری، به دنیا می‌آیند. آن‌ها ممکن است دچار بیماری شوند زیرا اندام‌هایشان به‌طور کامل رشد نکرده است. از سوی دیگر، مشکلاتی در چشم، مغز و روده (معده و سیستم گوارش) آن‌ها نیز ایجاد می‌شود. یک مشکل چشمی می‌تواند رتینوپاتی پره‌ماچوریتی (عروق خونی اضافی در چشم‌ها، که ممکن است منجر به نابینایی شود) باشد؛ یک مشکل گوارشی ممکن است انتروکولیت نکروزان (التهاب روده‌ها) باشد؛ یک مشکل مغزی می‌تواند خون‌ریزی داخل بطنی (خون‌ریزی در مغز) باشد. عوامل متعددی در ایجاد این مشکلات نقش دارند، اما یکی از آن‌ها اکسیژن بیش از حد است. مکمل‌های دارای خواص آنتی‌اکسیدانی می‌توانند به کاهش تاثیر منفی این مشکلات کمک کنند.
لوتئین و زاکسانتین چه هستند؟
لوتئین و زاکسانتین موادی هستند که توسط گیاهان، جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها تولید شده و با خوردن این غذاها توسط انسان جذب می‌شوند. لوتئین و زاکسانتین خواص آنتی‌اکسیدانی داشته و در بسیاری از انواع مواد غذایی وجود دارند. پیش‌از و پس‌از تولد، نوزادان لوتئین و زاکسانتین را به‌طور طبیعی دریافت می‌کنند: پیش‌از تولد از طریق بند ناف (لوله‌ای که نوزاد را به مادر متصل می‌کند) و پس‌از تولد از طریق شیر مادر. خواص آنتی‌اکسیدانی لوتئین و زاکسانتین می‌تواند با کمک به بدن در مقابله با تاثیر اکسیژن بیش از حد، به بهبود سلامت نوزادان کمک کند. بااین‌حال، مقدار لوتئین و زاکسانتین که نوزادان از طریق تغذیه دریافت می‌کنند ممکن است کافی نباشد. بنابراین، این مرور به بررسی مصرف لوتئین و زاکسانتین اضافی (مکمل) توسط نوزادان و اینکه این امر پیامدهای نوزادان نارس را بهبود می‌بخشد یا خیر، می‌پردازد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
هدف ما آن بود که بدانیم مصرف لوتئین و زاکسانتین کمکی توسط نوزادان نارس (بیشتر از آنچه که از طریق شیر دریافت می‌کنند) به کاهش بروز مشکلات چشمی، ریوی، معده‌ای و مغزی کمک می‌کند یا خیر.
ما هم‌چنین خواستیم بدانیم که مصرف لوتئین و زاکسانتین اضافی توسط نوزادان نارس باعث ایجاد عوارض جانبی مضری مانند تغییر رنگ پوست و سمیّت چشمی و کلیوی می‌شود یا خیر.
ما چه‌کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال یافتن مطالعاتی بودیم که مصرف مکمل‌های لوتئین و زاکسانتین را با عدم درمان مقایسه کردند.
ما نتایج مطالعات را مقایسه و ترکیب کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند اینکه مطالعات به خوبی انجام و گزارش شدند یا خیر، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
مطالعات وارد شده شامل 666 نوزاد نارس بودند. یک مقایسه اصلی وجود داشت: مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین در مقایسه با ماده‌ای که هیچ ارزش درمانی نداشت ( دارونما (placebo)). هیچ مطالعه‌ای وجود نداشت که از مکمل‌های لوتئین یا زاکسانتین به‌تنهایی استفاده کرده باشد. بروز کلی رتینوپاتی پره‌ماچوریتی میان گروه‌ها تفاوتی نداشت. بااین‌حال، مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین احتمالا بروز رتینوپاتی پره‌ماچوریتی را در نوزادان نارس کاهش می‌دهد. هیچ مطالعه‌ای وجود نداشت که به بررسی از دست دادن بینایی چشم پرداخته باشد. ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در دیگر پیامدها، از جمله مرگ‌ومیر، خون‌ریزی داخل بطنی، و انتروکولیت نکروزان، وجود داشته باشد. ما هیچ تاثیر مضری را از مصرف مکمل‌های لوتئین و زاکسانتین پیدا نکردیم.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
همه مطالعات در ایتالیا و ایالات متحده آمریکا انجام شدند. اعتماد ما به شواهد فقط در حد متوسط است، زیرا مطالعات کافی برای اثبات تاثیر مصرف مکمل‌های لوتئین و زاکسانتین بر دیگر پیامدها وجود ندارد. مطالعات آینده می‌بایست در کشورها و شرایط مختلف، با هدف ارزیابی پیامدهای عمده مانند مرگ‌ومیر، مشکلات بینایی طولانی‌مدت، مشکلات روده‌ای یا مغزی، و سپسیس انجام شوند.
شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا دسامبر 2024 به‌روز است.
درحالی‌که مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین از روز نخست زندگی در نوزادان نارس تا زمان ترخیص احتمالا بروز ROP درجه 3 و بالاتر را کاهش می‌دهد، ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر بروز ROP با هر درجه‌ای، IVH یا NEC یا مرگ‌ومیر ارزیابی‌شده در طول مدت بستری در NICU داشته باشد. بااین‌حال، تخمین‌های تجمعی برای این پیامدها ممکن است با کارآزمایی‌های دقیق‌تر انجام‌شده، تغییر کنند. هیچ عارضه جانبی گزارش نشد.
لوتئین (lutein) و زاکسانتین (zeaxanthin) نوعی مواد مغذی با خواص آنتی‌اکسیدانی هستند که در ماکولای چشم و بافت مغز یافت می‌شوند. گزارش شده که آن‌ها در کاهش آسیب اکسیداتیو، به‌ویژه در چشم‌ها و احتمالا در دیگر سیستم‌های اندام بدن، نقش دارند. رادیکال‌های آزاد اکسیژن یکی از عواملی هستند که گمان می‌رود باعث آسیب بافتی در نوزادان نارس شده، و منجر به بروز عوارضی مانند رتینوپاتی پره‌ماچوریتی (retinopathy of prematurity; ROP)، خون‌ریزی داخل بطنی (intraventricular haemorrhage; IVH) و انتروکولیت نکروزان (necrotising enterocolitis; NEC) می‌شوند. مکمل‌های حاوی لوتئین و زاکسانتین ممکن است آسیب اکسیداتیو را کاهش دهند، از این‌رو، باعث کاهش عوارض و مرگ‌ومیر در نوزادان نارس شوند.
ارزیابی اثربخشی استفاده از مکمل‌های لوتئین و زاکسانتین در کاهش عوارض و مرگ‌ومیر در نوزادان نارس.
ما تا 17 دسامبر 2024 در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و دو مرکز ثبت کارآزمایی، جست‌وجوهایی را انجام دادیم. فهرست منابع مطالعات واردشده، و مرورها و مطالعات مرتبط را نیز جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs)، RCTهای خوشه‌ای (cluster)، کارآزمایی‌های متقاطع (cross-over) و شبه-RCTهایی را وارد کردیم که مکمل لوتئین و زاکسانتین را در مقابل دارونما (placebo) یا عدم مصرف مکمل برای نوزادان نارس با سن کمتر از 37 هفته کامل پس‌از قاعدگی مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از بروز هر درجه‌ای از ROP، بروز ROP درجه 3 و بالاتر، بروز اختلال بینایی، و مرگ‌ومیر که در طول مدت بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) ارزیابی شدند. پیامدها ثانویه شامل بروز IVH، بروز NEC، و هرگونه عوارض جانبی گزارش‌شده بودند. برای بررسی قطعیت شواهد، رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) را به‌کار گرفتیم.
ما پنج مطالعه (666 نوزاد نارس) را وارد کردیم که مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین را در مقابل گروه کنترل (دارونما یا عدم استفاده از مکمل) مقایسه کردند. هر پنج مطالعه در کشورهایی با درآمد بالا (ایتالیا و ایالات متحده آمریکا) انجام شدند. ما هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که لوتئین یا زاکسانتین را به‌طور جداگانه در مقابل دارونما یا عدم مصرف مکمل مقایسه کرده باشد. بیشتر مطالعات در اکثر حوزه‌های کلیدی، مانند پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) و کورسازی (blinding)، خطر پائین سوگیری (bias) داشتند.
شواهد نشان می‌دهد، هنگام مقایسه نوزادانی که مکمل لوتئین و زاکسانتین را دریافت کردند با نوزادانی که این مکمل را دریافت نکردند، مکمل‌های لوتئین و زاکسانتین احتمالا تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر بروز ROP (با هر درجه‌ای) خواهد داشت (خطر نسبی (RR): 0.90؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.66 تا 1.24؛ P = 0.53؛ I 2 = 0%؛ 4 مطالعه، 532 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط). مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین احتمالا بروز ROP درجه 3 و بالاتر را کاهش می‌دهد (RR: 0.49؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.81؛ P = 0.005؛ I 2 = 0%؛ 4 مطالعه، 532 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط). هیچ مطالعه‌ای بروز اختلال بینایی را ارزیابی نکرد. مصرف مکمل لوتئین و زاکسانتین ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر مرگ‌ومیر ارزیابی‌شده در طول مدت بستری در NICU (RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.42 تا 2.17؛ P = 0.91؛ I 2 = 0%؛ 4 مطالعه، 470 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین)، بروز IVH (همه درجات) (RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.44 تا 1.75؛ P = 0.70؛ I 2 = 0%؛ 4 مطالعه، 483 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین) و بروز NEC: درجه II یا بالاتر از بیماری Bell's (RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.43 تا 1.76؛ P = 0.71؛ I 2 = 0%؛ 5 مطالعه، 666 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین) داشته باشد. هیچ عارضه جانبی در هیچ یک از دو گروه گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.