Najważniejsze informacje

• Zaszczepienie się przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (ang. human papillomavirus , HPV) w porównaniu z niezaszczepieniem się przez kobiety, u których wykonano konizację szyjki macicy (zabieg polegający na wycięciu fragmentu nieprawidłowej tkanki w kształcie stożka; zabieg jest również znany jako biopsja stożkowa) może zmniejszyć ryzyko wystąpienia przedrakowych zmian w komórkach szyjki macicy (głównie śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy co najmniej średniego stopnia [CIN 2+]).

• Ze względu na ograniczenia zgromadzonych danych naukowych nie jesteśmy pewni, czy u kobiet poddawanych konizacji szyjki macicy szczepienie przeciwko HPV (podane krótko przed zabiegiem konizacji, w jego trakcie lub po nim), w porównaniu z nieprzyjęciem szczepionki, wpływa na ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy lub przetrwałego zakażenia HPV.

• Należy przeprowadzić dalsze wysokiej jakości badania w celu oceny skuteczności i skutków ubocznych szczepień przeciwko HPV u kobiet poddawanych konizacji szyjki macicy. W badaniach należy również uwzględnić określone grupy, w tym kobiety, które wcześniej otrzymały szczepionkę przeciw HPV oraz różne grupy wiekowe.

Czym jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) i jak się go leczy?

Rak szyjki macicy jest w skali świata czwartym pod względem częstości występowania nowotworem u kobiet. Powoduje go trwałe zakażenie określonymi typami HPV. Chociaż zakażenie HPV jest powszechne i zwykle ustępuje bez żadnych problemów, to utrzymujące się zakażenie tym wirusem może prowadzić do wystąpienia nieprawidłowych zmian komórkowych w obrębie szyjki macicy (tj. stanów przedrakowych), zwanych śródnabłonkową neoplazją szyjki macicy (ang. cervical intraepithelial neoplasia , CIN). Wspomniane stany przedrakowe klasyfikuje się jako zmiany o małym stopniu złośliwości (zwane CIN 1) oraz zmiany o dużym stopniu złośliwości (zwane CIN 2 i CIN 3). Podczas gdy zmiany chorobowe o małym stopniu złośliwości zwykle zanikają samoistnie i nie ma konieczności ich leczenia, to w przypadku zmian o dużym stopniu złośliwości istnieje większe ryzyko ich przekształcenia się w raka szyjki macicy. Skrót CIN 3 oznacza raka in situ (nieprawidłowe komórki ograniczone do miejsca, w którym po raz pierwszy wystąpiły) i gruczolakoraka in situ (nieprawidłowe komórki z przerzutem do gruczołów); powszechnie przyjmuje się, że stanowią one stadium bezpośrednio poprzedzające raka szyjki macicy.

Istnieje ponad 200 typów HPV, a ponad 40 z nich zakaża okolice narządów płciowych. 7 na 10 przypadków raka szyjki macicy wywołują HPV typu 16 i 18. U kobiet, u których rozpoznano CIN 2 i CIN 3, zwykle rozważa się konizację szyjki macicy (znaną również biopsją stożkową), czyli zabieg chirurgiczny mający na celu usunięcie nieprawidłowych komórek tak, aby zapobiec progresji zmian do raka szyjki macicy.

W Europie zatwierdzono do użytku 3 szczepionki przeciw HPV: 2-walentną (chroniącą przed 2 typami HPV), 4-walentną (chroniącą przed 4 typami HPV) i 9-walentną (chroniącą przed 9 typami HPV). Szczepienia przeciw HPV stosuje się, aby zapobiegać rakowi szyjki macicy, ale ich skuteczność u kobiet poddawanych konizacji szyjki macicy pozostaje niejasna. Należy zaznaczyć, że używamy terminu „poddawanych konizacji” tak, aby odnieść się do każdego przypadku, w którym szczepionka przeciwko HPV została podana w okresie okołozabiegowym, tj. przed konizacją, w jej trakcie lub po zabiegu.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy ustalić, jak skuteczna jest szczepionka przeciw HPV u kobiet, które przeszły lub przechodzą konizację w celu usunięcia zmian przedrakowych w obrębie szyjki macicy, a także czy jej stosowanie ma jakiekolwiek skutki uboczne.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań, w których analizowano skutki szczepienia przeciw HPV u kobiet w dowolnym wieku, poddanych zabiegowi konizacji w celu leczenia przedrakowych zmian komórek szyjki macicy wywołanych przez HPV. Podsumowaliśmy wyniki, a następnie oceniliśmy ich wiarygodność i nasze zaufanie do danych naukowych.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 13 badań, którymi objęto 21 453 kobiety poddawane konizacji szyjki macicy. Badania różniły się pod względem projektu i jakości. Większość badań przeprowadzono w Europie (10 badań). Wykorzystano w nich 4-walentną (7 badań) lub 9-walentną (1 badanie) szczepionkę przeciw HPV. Okres obserwacji w niektórych badaniach przekraczał 60 miesięcy.

Główne wyniki

• Szczepienie przeciw HPV w porównaniu z niestosowaniem szczepienia u kobiet poddawanych konizacji szyjki macicy może zmniejszyć ryzyko wystąpienia zmian przedrakowych. Niemniej wyniki należy interpretować z ostrożnością.

• Nie mamy pewności, czy szczepienie przeciw HPV w porównaniu z niestosowaniem szczepienia u kobiet poddawanych konizacji wpływa na ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy i przetrwałego zakażenia HPV.

• Nie znaleźliśmy danych dotyczących nowych zakażeń HPV, gruczolakoraka in situ i danych dotyczących jakości życia, a pozostałe dane naukowe były w większości niejednoznaczne.

• Skutki niepożądane obejmowały reakcje o łagodnym przebiegu (zaczerwienienie i osutka): 92 na 100 kobiet; ból głowy: 8 na 100 kobiet) i silne reakcje alergiczne (1 na 100 kobiet).

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Dane naukowe pochodziły głównie z badań, których sposób przeprowadzenia mógł budzić pewne wątpliwości. Tylko 2 badania miały na celu uzyskanie bardziej wiarygodnych danych naukowych. Badania nie dostarczyły wystarczających informacji aby stwierdzić, czy wcześniejsze zaszczepienie się przeciw HPV oznacza, że kolejne szczepienie i moment szczepienia w odniesieniu do procedury konizacji pozwoli uzyskać inne wyniki. Musimy również dowiedzieć się więcej na temat wpływu szczepień przeciw HPV w różnych grupach wiekowych.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Niniejsze dane są aktualne do maja 2023 roku.