Najważniejsze informacje

• Leki takie jak atropina podawane w formie kropel do oczu, mogą spowolnić postęp krótkowzroczności (miopii) u dzieci, a także zmniejszyć związane z nią wydłużanie się gałki ocznej. Najlepsze efekty przynoszą wyższe dawki atropiny. Nie ma pewności co do efektów działania niższych dawek atropiny.

• Liczne metody leczenia, w tym specjalne soczewki w okularach, soczewki kontaktowe, czy też nowa terapia z użyciem światła czerwonego o niskim natężeniu, mogą spowolnić postęp krótkowzroczności, ale ich efekty są w dalszym ciągu niepewne. Informacje o ryzyku wystąpienia niepożądanych efektów ubocznych związanych ze sposobami kontroli krótkowzroczności są niewystarczające.

• Nie jest również jasne, czy zgłaszane korzyści z leczenia spowalniającego postęp krótkowzroczności utrzymują się na przestrzeni lat.

Czym jest krótkowzroczność?

Krótkowzroczność (inaczej miopia) oznacza trudność w wyraźnym widzeniu przedmiotów znajdujących się w oddali, podczas gdy przedmioty znajdujące się blisko są widziane wyraźne. Jest to przypadłość powszechna na całym świecie i dotyka ponad połowy dzieci w Chinach i Azji Południowo-Wschodniej. Krótkowzroczność może wpływać negatywnie na wiele aspektów życia, w tym na aktywności związane z życiem szkolnym i zawodowym. Osoby krótkowzroczne mają dłuższe oczy tzn. ich siatkówka jest rozciągnięta. To z kolei w większym stopniu naraża oko na choroby w późniejszym wieku, takie jak jaskra, zwyrodnienie plamki czy odwarstwienie siatkówki.

Jak leczy się krótkowzroczność?

Chociaż tradycyjne okulary lub soczewki kontaktowe mogą korygować krótkowzroczność to nie spowalniają jej postępu. Dostępnych jest wiele metod leczenia wad wzroku (stosowanie okularów czy soczewek kontaktowych) oraz leków mających na celu spowolnienie postępu krótkowzroczności. Muszą one jednak być stosowane w dzieciństwie, kiedy postęp krótkowzroczności jest najszybszy. Leki takie jak atropina w postaci kropel do oczu mogą być skuteczne, jednak mogą też zwiększać wrażliwość na światło i utrudniać czytanie, zwłaszcza gdy są stosowane w większych dawkach. Dostępne są również specjalne okulary z więcej niż jedną mocą ogniskową w soczewce (soczewki wieloogniskowe lub peryferyjne). Mogą one być noszone także jako miękkie soczewki kontaktowe. Inne soczewki kontaktowe, zwane ortokeratologicznymi lub ortokorekcyjnymi, mają na celu tymczasową zmianę kształtu powierzchni oka. Zakłada się je przed snem i zdejmuje w ciągu dnia. Zarówno miękkie soczewki kontaktowe, jak i soczewki ortokorekcyjne mogą zwiększyć ryzyko infekcji powierzchni oka. Nowa metoda leczenia obejmuje wielokrotnie krótkotrwałą ekspozycję na światło czerwone o niskiej intensywności.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Naszym celem było zbadanie, czy leki w formie kropli do oczu, terapia światłem i specjalne soczewki okularowe bądź soczewki kontaktowe mogą spowolnić postęp krótkowzroczności i wydłużania się gałki ocznej. Odnotowaliśmy również ryzyko wystąpienia niepożądanych następstw ich stosowania.

Co zrobiliśmy?

Poszukaliśmy badań, w których testowano leki, soczewki i terapię światłem w celu spowolnienia postępu krótkowzroczności u dzieci i porównaliśmy je z grupą kontrolną oraz z innymi lekami i soczewkami. Większość grup kontrolnych otrzymywała placebo (leczenie pozorowane) lub jednoogniskowe okulary bądź soczewki kontaktowe.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 104 badania (40 nowych dla tej aktualizacji), obejmujących łącznie 17 509 dzieci z krótkowzrocznością, których przydzielono losowo do grup.

• Wyższe dawki atropiny mogą spowolnić postęp krótkowzroczności, jednak wpływ niższych dawek atropiny może być niewielki i jest niepewny.

• Badania z krótkim okresem obserwacji wykazały, że ortokeratologia jest najskuteczniejszą metodą leczenia wad wzroku spowalniającą wydłużanie się gałki ocznej. Soczewki te były jednak często źle tolerowane przez badanych, a w niektórych badaniach ponad połowa dzieci nie ukończyła leczenia.

• Postęp krótkowzroczności mogą również spowolnić inne rodzaje soczewek kontaktowych, znane jako wieloogniskowe miękkie soczewki kontaktowe i okulary do kontroli krótkowzroczności, jednak i w tym przypadku nie mamy pewności co do korzyści płynących z ich stosowania.

• Chociaż krótkookresowe badania przeprowadzone z udziałem dzieci z Chin sugerują, że terapia światłem czerwonym może spowolnić postęp krótkowzroczności, jesteśmy bardzo niepewni tych wyników.

• Niepożądane efekty uboczne związane z leczeniem krótkowzroczności nie były powszechnie raportowane. Dyskomfort oczu w jasnym świetle i niewyraźne widzenie bliskich przedmiotów były najczęstszymi efektami ubocznymi leczenia w badaniach z zastosowaniem atropiny. Niższe dawki atropiny wydają się mieć mniej niepożądanych efektów ubocznych.

• Chociaż w badaniach, w których oceniano soczewki kontaktowe nie odnotowano żadnych poważnych efektów ubocznych, dane na temat rzeczywistej częstości występowania efektów ubocznych u dzieci poza zakresem badania lub noszących soczewki kontaktowe przez dłuższy czas są ograniczone.

Jakie są ograniczenia tych danych?

Większość danych pochodziła z badań przeprowadzonych w sposób który mógł skutkować wystąpieniem błędów w wynikach, a potencjalne efekty uboczne nie były odpowiednio raportowane w badaniach. Uczestnicy większości badań byli obserwowani przez dwa lata lub krócej. Z tego względu nie ma wystarczającej liczby danych na potwierdzenie, czy korzyści rosną z biegiem lat i czy efekty są trwałe.

Jak aktualne są dane?

Ten przegląd jest aktualny do lutego 2024 r.