Wprowadzenie

Niedobór żelaza to powszechny niedobór żywieniowy, w którym w organizmie nie ma wystarczającej ilości żelaza mineralnego. Żelazo jest wykorzystywane przez organizm do produkcji hemoglobiny - białka zawartego w czerwonych krwinkach, które umożliwia transport tlenu po organizmie. Podczas gdy niedobór żelaza jest najczęściej kojarzony z małym stężeniem hemoglobiny we krwi (niedokrwistość), wczesny lub niezwiązany z niedokrwistością niedobór tego składnika mineralnego może się również objawiać zmęczeniem i brakiem energii. Niedobór żelaza niezwiązany z niedokrwistością często leczy się żelazem podawanym doustnie, np. w postaci tabletek. Doustne stosowanie żelaza może jednak powodować skutki uboczne, a ponadto nie jest ono skuteczne w przypadku niektórych rodzajów niedoboru żelaza i osiąga maksymalną skuteczność dopiero po pewnym czasie. Co więcej, nowsze preparaty na bazie żelaza, takie jak żelazo dożylne, przynoszą bardziej stabilne efekty, powodują mniej skutków ubocznych i osiągają maksymalną skuteczność w krótszym czasie.

Cel przeglądu

Głównym celem jest przegląd danych naukowych pochodzących z badań z randomizacją (gdzie uczestnicy zostają losowo przydzieleni do jednej z grup badanych) dotyczących bezpieczeństwa i wpływu stosowania żelaza dożylnie w leczeniu wczesnego lub niezwiązanego z niedokrwistością niedoboru żelaza.

Charakterystyka badań

Znaleźliśmy 11 badań, w których wzięło udział 1074 uczestników. Badania te objęły zróżnicowaną populację osób, w tym: chorych z niewydolnością serca, czołowych sportowców, osoby z zespołem niespokojnych nóg oraz wysportowane i zdrowe kobiety. Wykluczyliśmy badania, które dotyczyły dzieci, kobiet w ciąży i osób leczonych erytropoetyną (hormon stymulujący produkcję czerwonych krwinek).

Kluczowe wyniki

Stosowanie żelaza dożylnie może prowadzić do niewielkiego zwiększenia stężenia hemoglobiny we krwi. Oceniliśmy również wpływ dożylnego podawania żelaza na jakość życia, stężenie ferrytyny w surowicy (żelazo magazynowane w organizmie), szczytową wydolność fizyczną oraz występowanie łagodniejszych skutków ubocznych. Nie byliśmy w stanie stwierdzić, czy dożylne podawanie żelaza przyniosło korzyści w którymkolwiek z tych obszarów. Wynika to z faktu, że badania różniły się między sobą pod względem charakterystyki uczestników, przyjętej definicji niedoboru żelaza, rodzaju przepisanego żelaza oraz czasu trwania badań. Próbowaliśmy również zebrać dane na temat występowania poważnych skutków ubocznych i zakażeń bakteryjnych po podaniu żelaza, ale nie udało nam się znaleźć żadnych badań, w których by to skutecznie oceniono.

Pewność oszacowania danych naukowych

Ze względu na liczne różnice pomiędzy stosunkowo niewielką liczbą badań uwzględnionych w tym przeglądzie, nie mamy pewności co do wpływu stosowania żelaza dożylnie w leczeniu niedoboru żelaza bez niedokrwistości. Możemy jedynie stwierdzić, że stosowanie tego składnika mineralnego może spowodować zwiększenie stężenia hemoglobiny we krwi. Co więcej, wyjściowe stężenie hemoglobiny u osób uwzględnionych w tym przeglądzie zostało uznane za stężenie ”w normie” przed rozpoczęciem leczenia. Dlatego też zaobserwowane zwiększenie było stosunkowo niewielkie, a wyjściowe stężenie hemoglobiny uznano za prawidłowe (zgodnie z aktualnymi wytycznymi). W związku z tym, pacjenci mogli nie zauważyć poprawy stanu zdrowia. Nie twierdzimy, że dożylne podawanie żelaza nie przynosi korzyści u osób dorosłych z niedoborem żelaza bez niedokrwistości, lecz aktualna jakość danych naukowych nie jest wystarczająco dobra, aby mieć pewność co do efektów tego leczenia.

Wnioski

Ogólnie rzecz biorąc, dane naukowe dotyczące dożylnego stosowania żelaza w leczeniu niedoboru żelaza bez niedokrwistości są niskiej lub bardzo niskiej jakości. Chociaż dożylne stosowanie żelaza może powodować niewielkie zwiększenie stężenia hemoglobiny we krwi u osób z wyjściowym jej stężeniem uznanym za prawidłowy, nie mamy pewności co do efektów tej metody leczenia dla innych wyników, które uwzględniliśmy w niniejszym przeglądzie. Potrzebne są dalsze badania oceniające efekty dożylnego stosowania żelaza w leczeniu dorosłych z niedoborem żelaza bez niedokrwistości, aby móc odpowiedzieć na to pytanie badawcze.

Dane naukowe są aktualne do października 2019 r.