Najważniejsze informacje

• Większość leków (uterotoników tj. leków powodujących obkurczenie mięśnia macicy) zapobiegających nadmiernej utracie krwi po porodzie (krwotokowi poporodowemu) jest skuteczniejsza niż brak leczenia.

• W porównaniu z samą oksytocyną (leczeniem standardowym) najskuteczniejsze są ergometryna w połączeniu z oksytocyną oraz mizoprostol w połączeniu z oksytocyną.

• W porównaniu z oksytocyną wszystkie uterotoniki, z wyjątkiem karbetocyny, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Czym jest krwotok poporodowy i jak się go leczy?

Krwotok poporodowy (ang. postpartum haemorrhage, PPH) to nadmierna utrata krwi w ciągu pierwszych 24 godzin po porodzie, przekraczająca 500 ml. Jest on najczęstszą przyczyną zgonu matek podczas porodu na świecie. Zabiegi, takie jak transfuzja krwi lub histerektomia (chirurgiczne usunięcie macicy), stanowią obciążenie dla zdrowia kobiet i systemów ochrony zdrowia. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia krwotoku poporodowego, lekarze często podają leki powodujące obkurczenie macicy, czyli uterotoniki. Do grupy uterotoników zaliczają się: oksytocyna, mizoprostol, ergometryna, karbetocyna, prostaglandyny podawane dożylnie lub domięśniowo oraz połączenia tych leków. Mogą one powodować działania niepożądane, w tym nudności, wymioty, biegunkę i gorączkę. Oksytocyna jest obecnie zalecana jako standardowy lek zmniejszający ryzyko krwotoku poporodowego.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Naszym celem było ustalenie, który lek uterotoniczny jest najskuteczniejszy w zapobieganiu krwotokowi poporodowemu i powoduje najmniej działań niepożądanych. Interesowało nas, jak skuteczne są one w zapobieganiu utraty krwi (ponad 500 ml i ponad 1000 ml), czy potrzebne są dodatkowe uterotoniki lub transfuzja krwi oraz jakie działania niepożądane powodują.

Co zrobiliśmy?

Zebraliśmy i przeanalizowaliśmy wszystkie istotne i wiarygodne badania, w których oceniano leki uterotoniczne w celu zapobiegania krwotokowi poporodowemu.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 122 badania z udziałem 121 931 kobiet z 48 krajów. Większość z nich rodziła w szpitalu w sposób naturalny (drogą pochwową).

Wszystkie uterotoniki są skuteczniejsze w zapobieganiu utracie krwi niż placebo (lek pozorowany) bądź brak leczenia. Nie jesteśmy pewni wyników dotyczących prostaglandyn podawanych dożylnie lub domięśniowo i ergometryny, ponieważ nie dysponujemy wystarczającymi danymi na ich temat. Dwoma najskuteczniejszymi lekami uterotonicznymi były ergometryna w połączeniu z oksytocyną oraz mizoprostol w połączeniu z oksytocyną.

Utrata 500 ml lub więcej krwi
W oparciu o nasze ustalenia w przypadku porodu drogą pochwową 83 kobiety na 1000, którym podano oksytocynę, doświadczyły utraty co najmniej 500 ml krwi.

W porównaniu z samą oksytocyną:

• połączenie ergometryny z oksytocyną zmniejsza prawdopodobieństwo utraty 500 ml lub więcej krwi. Na każde 1000 kobiet rodzących drogą pochwową, 63 kobiety, którym podano ergometrynę w połączeniu z oksytocyną, doświadczyły utraty 500 ml lub więcej krwi;

• połączenie mizoprostolu z oksytocyną przypuszczalnie zmniejsza prawdopodobieństwo utraty 500 ml lub więcej krwi. Na każde 1000 kobiet rodzących naturalnie, 58 kobiet, którym podano mizoprostol w połączeniu z oksytocyną, doświadczyło utraty 500 ml lub więcej krwi;

• karbetocyna ma niewielki wpływ lub nie ma żadnego wpływu; prostaglandyny podawane dożylnie lub domięśniowo i ergometryna prawdopodobnie mają niewielki wpływ lub nie mają żadnego. Nie mamy pewności co do skutków stosowania mizoprostolu.

Utrata 1000 ml lub więcej krwi
W oparciu o nasze ustalenia w przypadku porodu drogą pochwową 24 kobiety na 1000 kobiet, którym podano oksytocynę, doświadczyły utraty 1000 ml lub więcej krwi.

W porównaniu z samą oksytocyną:

• prawdopodobnie karbetocyna i prostaglandyny podawane dożylnie lub domięśniowo oraz połączenie mizoprostolu z oksytocyną mogą mieć niewielki wpływ lub nie mieć żadnego wpływu;

• mizoprostol być może jest mniej skuteczny niż oksytocyna; 30 na 1000 kobiet rodzących drogą pochwową, którym podano mizoprostol, mogło doświadczyć utraty 1000 ml lub więcej krwi;

• nie mamy pewności co do skutków stosowania ergometryny oraz połączenia ergometryny z oksytocyną.

Pozostałe wyniki
W porównaniu z samą oksytocyną:

• połączenie mizoprostolu z oksytocyną prawdopodobnie zmniejsza potrzebę stosowania dodatkowych uterotoników oraz potrzebę transfuzji krwi;

• karbetocyna ma prawdopodobnie niewielki wpływ na potrzebę transfuzji krwi lub nie ma żadnego wpływu;

• nie mamy takiej pewności co do innych leków.

Działania niepożądane
W porównaniu z samą oksytocyną:

• mizoprostol przypuszczalnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia biegunki oraz może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia nudności, wymiotów i gorączki;

• prostaglandyny podawane dożylnie lub domięśniowo mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia biegunki;

• ergometryna przypuszczalnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nudności i wymiotów oraz może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia nadciśnienia krwi, bólu głowy i biegunki;

• połączenie ergometryny z oksytocyną może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia nudności, wymiotów i biegunki;

• połączenie mizoprostolu z oksytocyną przypuszczalnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nudności, wymiotów i biegunki oraz może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia gorączki;

• karbetocyna wiązała się z niewielką liczbą działań niepożądanych.

Odnotowaliśmy podobne wyniki niezależnie od tego, czy kobiety rodziły naturalnie (drogą pochwową), czy przez cesarskie cięcie; w szpitalu czy w warunkach pozaszpitalnych; czy były w grupie wysokiego, czy niskiego ryzyka krwotoku poporodowego; czy otrzymały wysoką, czy niską dawkę mizoprostolu; oraz czy podano im oksytocynę w formie pojedynczego dużego zastrzyku, czy wlewu dożylnego (kroplówki), czy też zastosowano obie metody.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Znaleźliśmy niewiele informacji na temat porodów domowych oraz kobiet rodzących przez cesarskie cięcie bądź cierpiących na inne choroby i narażonych na wysokie ryzyko wystąpienia krwotoku poporodowego. Nie dokonaliśmy rozróżnienia pomiędzy dawkami i metodami podawania poszczególnych leków uterotonicznych. Analizowane badania stosowały różne metody pomiaru utraty krwi i nie wszystkie zawierały informacje na temat działań niepożądanych.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do 5 lutego 2024 roku.