Wprowadzenie

Opioidy (leki podobne do morfiny) są stosowane w leczeniu ciężkiego bólu, ale mogą powodować zaburzenia czynności jelit, w tym zaparcia, niepełne wypróżnienia, wzdęcia i zwiększony refluks (cofanie się treści żołądkowej do przełyku [przewodu pokarmowego]). Dzieje się tak, ponieważ receptory opioidowe znajdują się w jelitach. Zaburzenia czynności jelit wywołane opioidami mogą być tak poważne, że ludzie decydują się na ograniczenie uśmierzania bólu w celu poprawy czynności jelit. Zaburzenia te są powszechne u osób chorych na raka i osób objętych opieką paliatywną (gdy wyleczenie nie jest już możliwe). Leczenie pierwszego rzutu często stanowią środki przeczyszczające. Jednak nie zawsze są one skuteczne. Antagoniści opioidów typu μ to specyficzne leki na dysfunkcję jelit wywołaną opioidami, które zostały opracowane w celu zmniejszenia wpływu opioidów (na jelita). Możliwym skutkiem ubocznym tego leczenia jest jednak zmniejszona ulga w bólu.

Charakterystyka badań

Celem tego zaktualizowanego przeglądu było ustalenie, co wiemy na temat skuteczności i bezpieczeństwa antagonistów opioidów typu μ (MOAB) w leczeniu zaburzeń czynności jelit wywołanych opioidami u osób z chorobą nowotworową lub objętych opieką paliatywną. Uwzględniliśmy tylko badania z randomizacją, ponieważ dostarczają one najbardziej wiarygodnych danych naukowych. To rodzaj badań, w których pacjenci są losowo przydzielani do grup w celu przetestowania interwencji, terapii lub leków. Oznacza to, że każda osoba ma taką samą szansę na skorzystanie z każdej interwencji, terapii lub leku.

Znaleźliśmy badania kliniczne, w których oceniano antagonistów receptorów opioidowych μ: naldemedynę, metylonaltrekson i nalokson. Grupami porównawczymi mogły być placebo (substancja, która nie ma znanego działania aktywnego), standardowa opieka, antagonista receptorów opioidowych μ w innej dawce lub w połączeniu z innymi lekami lub innym leczeniem, takim jak inny antagonista receptorów opioidowych μ.

Najważniejsze wyniki

W ramach wyszukiwania do sierpnia 2021 roku znaleźliśmy 10 badań z udziałem 1343 dorosłych. Ocenianymi antagonistami receptorów opioidowych typu μ u osób z chorobą nowotworową były naldemedina i nalokson podawane doustne w skojarzeniu z leczeniem opioidowym (przeciwbólowym). Innym antagonistą receptorów opioidowych typu μ ocenianym w badaniach klinicznych był metylnaltrekson. Metylonaltrekson podawany w formie zastrzyku oceniano w ramach leczenia paliatywnego u osób, u których większość miała zaawansowaną chorobę nowotworową.

Wyniki dotyczyły porównania naldemediny lub metylonaltreksonu z placebo. Nalokson porównywano z placebo lub leczeniem wyłącznie opioidami.

Ogólna pewność co do danych naukowych waha się od bardzo niskiej do umiarkowanej (od bardzo niepewnej do nieco pewnej). Zastrzeżenia dotyczyły projektu badań, w tym ograniczonego raportowania metodologii.

Wypróżnienia

W ciągu dwóch tygodni leczenia naldemedyną lub metylnaltreksonem ruchy perystaltyczne jelit prawdopodobnie uległy zwiększeniu (umiarkowane/nieco pewne dane naukowe); badania kliniczne nie oceniały efektów naloksonu w okresie dwóch tygodni. Istniała niska (niepewne dane naukowe) pewność, że pacjenci ocenili, że nalokson przyjmowany z lekiem opioidowym i metylnaltrekson pozytywnie wpływał na odczuwanie przez nich objawów zaparć. W badaniach klinicznych naldemedyny nie oceniano wpływu na odczuwanie objawów zaparć przez pacjentów.

Redukcja bólu

Dane naukowe dotyczące braku wpływu naloksonu w skojarzeniu z opioidem lub metylonaltreksonu na łagodzenie bólu były mało wiarygodne. Niski (niepewny) poziom zaufania do danych naukowych wskazywał, że naldemedyna nie zmieniała skuteczności leczenia bólu.

Ryzyko ciężkich działań niepożądanych (np. hospitalizacje, zagrażające życiu lub prowadzące do zgonu) i innych skutków ubocznych

Istniała niska (niepewna) pewność, że naldemedyna lub metylonaltrekson nie powodowały wzrostu ryzyka ciężkich działań niepożądanych. Dane naukowe niskiej jakości wskazywały, że naldemedina i nalokson w połączeniu z opioidami nie zwiększały ryzyka wystąpienia ciężkich działań niepożądanych.

Naldemedyna prawdopodobnie nie zwiększała ryzyka wystąpienia innych niż ciężkie działań niepożądanych (umiarkowana/niewielka pewność danych naukowych). Dane naukowe potwierdzające, że nalokson przyjmowany podczas leczenia opioidami nie powoduje zwiększenia ryzyka wystąpienia działań niepożądanych, były niskiej pewności. Dane niskiej jakości wskazywały, że metylonaltrekson nie zwiększał ogólnego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. 

Wnioski

Dane naukowe o umiarkowanej pewności wskazują, że naldemedyna przyjmowana doustnie w ciągu dwóch tygodni poprawiała czynność jelit u osób dorosłych z chorobą nowotworową i dysfunkcją jelit wywołaną opioidami, ale zwiększała ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, a metylonaltrekson przyjmowany w postaci zastrzyku w ciągu dwóch tygodni poprawiał czynność jelit u osób objętych opieką paliatywną. Wyniki tego przeglądu należy ostrożnie interpretować, gdyż nie uzyskano ich na podstawie wysokiej pewności danych. Oceny wyników były ograniczone, w szczególności nie we wszystkich badaniach klinicznych mierzono ocenę poprawy wypróżnień przez pacjentów. Nie odnaleziono badań przeprowadzonych w grupie dzieci.