پیامهای کلیدی
• نوکلئوپلاستی (nucleoplasty) ممکن است درد گردن/بازو ناشی از فتق (هرنی) دیسک (herniated disk) را تا حد زیادی کاهش دهد، اما در مقایسه با درمان محافظهکارانه پساز سه ماه، ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عملکرد گردن یا کیفیت زندگی داشته باشد.
• ما نمیدانیم که نوکلئوپلاستی در مقایسه با رادیوفرکوئنسی پالسی (pulsed radiofrequency) (درمانی که از انفجارهای کوچک انرژی الکتریکی برای هدف قرار دادن اعصاب و کاهش درد استفاده میکند) یا جراحی، تاثیری بر درد، عملکرد گردن، کیفیت زندگی یا بهبودی دارد یا خیر.
• برای تمام درمانها، هیچ موردی از عارضه جانبی جدی و مضری گزارش نشد.
فتق دیسک در گردن چیست؟
دیسکها بالشتکهای نرمی هستند که بین استخوانهای ستون فقرات قرار دارند. فتق دیسک زمانی است که یک دیسک در گردن بیرون زده باشد یا از جای خود خارج میشود. این میتواند منجر به تحت فشار قرار گرفتن یا تحریک عصبی در گردن شود که بهنوبهخود منجر به درد میشود. درد میتواند از گردن به شانه، بازو یا دست گسترش یابد. بیماران ممکن است در آن نواحی احساس بیحسی، سوزنسوزن شدن یا ضعف نیز داشته باشند. این نوع درد معمولا در اثر ساییدگی و پارگی طبیعی با افزایش سن ایجاد میشود، اما میتواند پساز آسیبدیدگی نیز رخ دهد.
فتق دیسک در گردن چگونه درمان میشود؟
درد ناشی از فتق دیسک را میتوان با درمانهای محافظهکارانه مانند استراحت، مصرف داروهای مسکّن، فیزیوتراپی، گردنبند طبی (cervical collar) (یک بریس گردن نرم یا سخت که دور گردن شما میپیچد تا از سر شما حمایت کند و گردن شما را بیحرکت نگه دارد) یا ترکیبی از این موارد مدیریت کرد. اگر درمان محافظهکارانه موثر واقع نشود و درد ادامه یابد، میتوان درمان کمتهاجمی یا جراحی را در نظر گرفت.
نوکلئوپلاستی یک روش کمتهاجمی است که در آن بخشهای کوچکی از هسته ژلمانند دیسک برداشته میشود تا فشار روی اعصاب اطراف کاهش یابد. این پروسیجر با استفاده از بیحسی موضعی (برای بیحس کردن ناحیه) انجام میشود و برای افزایش دقت آن، تحت اشعه ایکس صورت میگیرد. عوارض جانبی موقت این پروسیجر ممکن است شامل مشکلات بلع، سردرد، سفتی عضلات و درد گردن باشد. در موارد نادر، ممکن است عوارض جدیتری مانند آسیب به مری، آسیب به عروق خونی گردن یا آسیب جدی به اعصاب رخ دهند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
هدف ما آن بود که بدانیم نوکلئوپلاستی در کاهش درد بازو/گردن افراد، بهبود عملکرد گردن و دیگر پیامدها، بهتر از دارونما (placebo) (درمان ساختگی، درمان محافظهکارانه، جراحی یا رادیوفرکوئنسی پالسی) است یا خیر.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که نوکلئوپلاستی را با دارونما، عدم درمان، درمان محافظهکارانه، مداخلات غیرجراحی و جراحی مقایسه کردند. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، براساس عواملی مانند روشهای انجام و حجمنمونه مطالعه، رتبهبندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما چهار مطالعه را شامل 259 فرد مبتلا به درد گردن ناشی از فتق دیسک پیدا کردیم. همه شرکتکنندگان بین 16 و 65 سال سن داشتند. آنها در بیمارستان یا کلینیک تحت درمان قرار گرفتند. محققان پیشرفت شرکتکنندگان را به مدت سه تا 12 ماه پساز درمان پیگیری کردند. مطالعات نوکلئوپلاستی را با موارد زیر مقایسه کردند:
• درمان محافظهکارانه (یک مطالعه، 120 شرکتکننده)؛
• رادیوفرکوئنسی پالسی (یک مطالعه، 34 شرکتکننده)؛
• جراحی (دو مطالعه، 105 شرکتکننده).
نتایج اصلی
یک مطالعه با 120 نفر نشان داد که نوکلئوپلاستی در مقایسه با درمان محافظهکارانه :
• ممکن است درد را در پیگیری کوتاهمدت (3 ماه) تا حد زیادی کاهش دهد؛
• ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عملکرد مرتبط با گردن شود؛
• ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کیفیت زندگی شود.
مطالعهای که درمان محافظهکارانه را ارزیابی کرد، گزارش داد که هیچیک از شرکتکنندگان در هر دو گروه، دچار هیچ عارضه مضر و ناخواستهای نشدند. گزارشی در مورد زمان بهبودی افراد ارائه نشد. هیچ بیماری از مطالعه خارج نشد.
ما نمیدانیم که نوکلئوپلاستی در مقایسه با رادیوفرکوئنسی پالسی تاثیری بر درد، عملکرد یا بهبودی دارد یا خیر، زیرا فقط یک مطالعه با تعداد بسیار کمی از شرکتکنندگان وجود داشت.
ما نمیدانیم که نوکلئوپلاستی در مقایسه با جراحی، تاثیری بر درد، عملکرد، کیفیت زندگی یا بهبودی دارد یا خیر، زیرا فقط دو مطالعه کوچک وجود داشتند.
عوارض
هیچ عارضه جانبی جدی و مضری از همه درمانها گزارش نشد. عوارض جانبی خفیف و موقتی در گروه نوکلئوپلاستی شامل مشکلات بلع بودند. در گروهی که رادیوفرکوئنسی پالسی دریافت کردند، برخی افراد پساز درمان دچار سردرد و سفتی عضلات شدند. در گروه جراحی، برخی افراد دچار عوارض موقتی مانند درد گردن شدند که مستقیما با جراحی مرتبط بودند.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
ما به شواهد مربوط به همه پیامدها اطمینان کمی داشته یا هیچ اطمینانی نداشتیم، زیرا مطالعات بهطور ضعیفی انجام شده بودند، تعداد شرکتکنندگان بسیار کم بود، یا اطلاعات ناقصی را در مورد پیامدها ارائه دادند.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا 24 فوریه 2025 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
درد رادیکولار گردنی ناشی از فتق دیسک (disc herniation) با درد در گردن و یک بازو، همراه با ضعف عضلانی با یا بدون بیحسی یا سوزنسوزن شدن در انگشتان یا دستها بروز میکند. درمان محافظهکارانه شامل استراحت، مصرف مسکّنها، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، تمرینات ورزشی و استفاده از گردنبند طبی (cervical collar) است. وقتی درمان محافظهکارانه بیاثر باشد، جراحی در نظر گرفته میشود. جراحی میتواند خطراتی را به همراه داشته باشد، و رهایی از درد تضمینشده نیست. اخیرا، نوکلئوپلاستی (nucleoplasty)، یک درمان جدید برای فتق دیسک محدود، توسعه یافت. نوکلئوپلاستی یک پروسیجر سرپایی کمتهاجمی است که با برداشتن بخشهای کوچکی از هسته ژلمانند دیسک، فشار عصبی را کاهش میدهد و هیچ عارضه نورولوژیکی از آن گزارش نشده است.
اهداف
ارزیابی تاثیر نوکلئوپلاستی بر درد، عملکرد، کیفیت زندگی، بهبودی، عوارض جانبی و انصراف از ادامه درمان به دلیل عوارض جانبی در مقایسه با دارونما (placebo)، عدم درمان، درمان محافظهکارانه، مداخلات کمتهاجمی یا جراحی برای افراد مبتلا به درد رادیکولار گردنی ناشی از فتق دیسک.
روشهای جستوجو
برای شناسایی مطالعاتی که در این مرور وارد شدند، از CENTRAL؛ MEDLINE، هفت بانک اطلاعاتی دیگر و دو پایگاه ثبت کارآزمایی، همراه با بررسی منابع، جستوجوی استنادات و تماس با نویسندگان مطالعه و متخصصان در این زمینه، استفاده کردیم. تاریخ آخرین جستوجو، 24 فوریه 2025 بود.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که نوکلئوپلاستی را در مقایسه با دارونما/درمان ساختگی، عدم درمان، درمان محافظهکارانه، مداخلات کمتهاجمی یا جراحی برای افراد مبتلا به درد رادیکولار گردنی ناشی از فتق دیسک بررسی کردند. پیامدهای اصلی عبارت بودند از درد در بازو و گردن، عملکرد مرتبط با گردن، بهبودی، کیفیت زندگی، عوارض جانبی و انصراف از ادامه درمان به دلیل عوارض جانبی. نقطه زمانی اولیه، پیگیری کوتاهمدت (تا سه ماه) بود.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم منابع را بررسی کردند. برای ارزیابی خطر سوگیری (bias) در مطالعات واردشده، از ابزار اصلی خطر سوگیری کاکرین برای RCTها استفاده کردیم. برای بررسی قطعیت شواهد، رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) را بهکار گرفتیم.
نتایج اصلی
ما چهار RCT (259 شرکتکننده) را وارد کردیم. هر چهار مطالعه را به دلیل خطر بالای سوگیری تشخیص (detection bias) یا سوگیری خروج بیماران از مطالعه (attrition bias)، در معرض خطر کلی بالای سوگیری قضاوت کردیم. سه مورد از چهار مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری تشخیص برای ارزیابان کورسازینشده پیامد بودند.
نوکلئوپلاستی در مقایسه با عدم درمان یا دارونما
ما هیچ RCT را برای این مقایسه پیدا نکردیم.
نوکلئوپلاستی در مقایسه با درمان محافظهکارانه (1 مطالعه، 120 شرکتکننده)
شواهدی با قطعیت پائین، که به دلیل خطر سوگیری و عدمدقت (imprecision) کاهش یافت، نشان داد که نوکلئوپلاستی ممکن است منجر به کاهش زیادی در درد (مقیاس 0 تا 100، 0 = بدون درد) در دوره پیگیری کوتاهمدت شود. میانگین تغییر در درد نسبت به ابتدای مطالعه با درمان محافظهکارانه 30.45 امتیاز کمتر و با نوکلئوپلاستی 53.16 امتیاز کمتر بود (تفاوت میانگین (MD): 22.71 امتیاز کمتر (95% فاصله اطمینان (CI): 30.10 امتیاز کمتر تا 15.32 امتیاز کمتر)).
شواهدی با قطعیت پائین، که به دلیل خطر سوگیری و عدمدقت کاهش یافت، نشان داد که نوکلئوپلاستی ممکن است منجر به هیچ تفاوتی در عملکرد مرتبط با گردن در دوره پیگیری کوتاهمدت شود (شاخص ناتوانی گردن (NDI): 0 تا 50، نمرات پائینتر نشاندهنده ناتوانی کمتر است). میانگین تغییر در عملکرد نسبت به ابتدای مطالعه در گروه درمان محافظهکارانه 9.27 امتیاز کمتر و در گروه نوکلئوپلاستی 11.75 امتیاز کمتر بود (MD؛ 2.48 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 5.11 امتیاز کمتر تا 0.15 امتیاز بیشتر).
شواهدی با قطعیت پائین، که به دلیل خطر سوگیری و عدمدقت کاهش یافت، نشان داد که نوکلئوپلاستی در مقایسه با درمان محافظهکارانه ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کیفیت زندگی در کوتاهمدت شود (پرسشنامه سلامت فرم کوتاه 36 موردی، خلاصه مولفه روانی (SF-36 MCS)، 0 تا 100، 100 = بهترین امتیاز). میانگین تغییر در کیفیت زندگی نسبت به ابتدای مطالعه، 8.04 امتیاز با درمان محافظهکارانه و 6.31 امتیاز با نوکلئوپلاستی بود (MD؛ 1.73 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 5.32 امتیاز کمتر تا 1.86 امتیاز بیشتر).
مشخص نیست که نوکلئوپلاستی در مقایسه با درمان محافظهکارانه، خطر بروز عوارض جانبی را افزایش میدهد یا خیر. این مطالعه گزارشی را در مورد بهبودی ارائه نداد و هیچ موردی از خروج بیماران از مطالعه گزارش نشد.
نوکلئوپلاستی در مقایسه با رادیوفرکوئنسی پالسی گانگلیون ریشه پشتی (1 مطالعه، 34 شرکتکننده)
به دلیل شواهدی با قطعیت بسیار پائین (به دلیل خطر سوگیری، عدمدقت و مستقیم نبودن (indirectness))، ما مطمئن نیستیم که نوکلئوپلاستی در مقایسه با رادیوفرکوئنسی پالسی (pulsed radiofrequency) چه تاثیری بر درد (مقیاس 0 تا 100، 0 = بدون درد؛ MD؛ 7.9 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 29.45 امتیاز کمتر تا 13.65 امتیاز بیشتر)، عملکرد مرتبط با گردن (0 تا 50، 0 = بهترین امتیاز؛ MD؛ 0.30 امتیاز بیشتر؛ 95% CI؛ 6.97 امتیاز کمتر تا 7.57 امتیاز بیشتر)، بهبودی (MD؛ 5.10 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 29.92 امتیاز کمتر تا 19.72 امتیاز بیشتر) یا عوارض جانبی (خطر نسبی (RR): 1.0؛ 95% CI؛ 0.17 تا 5.83) در دوره پیگیری کوتاهمدت دارد.
نوکلئوپلاستی در مقایسه با دایسکتومی (2 مطالعه، 105 شرکتکننده)
شواهدی با قطعیت پائین، که به دلیل خطر سوگیری و عدمدقت کاهش یافت، نشان داد که نوکلئوپلاستی ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در درد گردن در دوره پیگیری کوتاهمدت شود (MD؛ 0.33 امتیاز بیشتر؛ 95% CI؛ 0.36 امتیاز کمتر تا 1.03 امتیاز بیشتر). ما مطمئن نیستیم که نوکلئوپلاستی در مقایسه با دایسکتومی (discectomy) در پیگیری کوتاهمدت، چه تاثیری بر درد بازو (MD؛ 0.74 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 1.23 امتیاز کمتر تا 0.25 امتیاز کمتر)، عملکرد مرتبط با گردن (MD؛ 0.69 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 12.63 امتیاز کمتر تا 11.25 امتیاز بیشتر)، بهبودی (RR: 0.81؛ 95% CI؛ 0.51 تا 1.29؛ 1 RCT؛ 48 شرکتکننده)، کیفیت زندگی (MD؛ 0.83 امتیاز بیشتر؛ 95% CI؛ 8.47 امتیاز کمتر تا 10.13 امتیاز بیشتر؛ 1 RCT؛ 48 شرکتکننده) یا عوارض جانبی (RR: 0.14؛ 95% CI؛ 0.01 تا 2.62) دارد، زیرا به دلیل خطر سوگیری، عدمدقت و مستقیم نبودن شواهد، سطح قطعیت آنها بسیار پائین بود. هیچ موردی از خروج بیماران از مطالعه به دلیل عوارض جانبی گزارش نشد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهدی با قطعیت پائین نشان داد که نوکلئوپلاستی در مقایسه با درمان محافظهکارانه ممکن است منجر به کاهش زیادی در درد شده و هیچ تفاوتی را در عملکرد مرتبط با گردن در دوره پیگیری کوتاهمدت ایجاد نکند. شواهدی با قطعیت پائین تا بسیار پائین برای تاثیر اندک یا عدم تاثیر نوکلئوپلاستی در مقابل مقایسههای دیگر (رادیوفرکوئنسی پالسی گانگلیون ریشه پشتی (dorsal root ganglion)، دایسکتومی)، بر درد، عملکرد مرتبط با گردن، بهبودی یا عوارض جانبی وجود داشت. هیچ موردی از عارضه جدی در گروههای نوکلئوپلاستی یا مقایسه رخ نداد. شواهد کافی برای حمایت از استفاده از نوکلئوپلاستی در افراد مبتلا به درد رادیکولار ناشی از فتق دیسک به دست نیامد. نیاز به انجام RCTهایی با قدرت کافی و طراحی خوب وجود دارد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
ین مرور کاکرین در ابتدا به زبان انگلیسی منتشر شد. مسوولیت صحت ترجمه بر عهده تیم ترجمه است که آن را تهیه کرده است. روند ترجمه با دقت انجام شده و از فرآیندهای استاندارد برای تضمین کنترل کیفیت پیروی میکند. با این حال، در صورت عدم تطابق، ترجمههای نادرست یا نامناسب، متن اصلی انگلیسی معتبر است.
