اندومتریوز (endometriosis) یک وضعیت دردناک است که در آن بافتی از پوشش داخلی رحم (uterus) خارج از رحم نیز یافت می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد در شکم، عموما در طول دوره‌های قاعدگی یا رابطه جنسی، شود. اندومتریوز همچنین می‌تواند منجر به ناباروری شود. درمان‌ها شامل جراحی یا داروهایی برای کوچک کردن بافت هستند. پروژستوژن‌ها (progestagens) و ضدپروژستوژن‌ها (anti-progestagens) از جمله داروهای هورمونی مورد استفاده برای درمان آن هستند. این مرور سیستماتیک از کارآزمایی‌ها، شواهد محدودی را برای اثبات اثربخشی این داروها در کاهش درد ناشی از اندومتریوز یافت. این امر به دلیل تعداد محدود کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده بود که هر دارو را مقایسه کردند.
شواهد محدودی برای حمایت از استفاده از پروژستوژن‌ها و ضدپروژستوژن‌ها برای تسکین درد ناشی از اندومتریوز وجود دارد.
اندومتریوز (endometriosis) یک وضعیت التهابی مزمن است که با وجود غدد و استروما خارج از حفره رحم مشخص می‌شود. این بیماری در 7% تا 10% از زنان در سن باروری رخ می‌دهد و ممکن است به صورت درد یا ناباروری بروز کند. درد لگن ممکن است به صورت دیس‌منوره، دیس‌پارونی یا درد لگن گزارش شود. در ابتدا ترکیبی از استروژن‌ها و پروژستوژن‌ها برای ایجاد حاملگی کاذب و تسکین نشانه‌های مرتبط با اندومتریوز استفاده می‌شدند. پروژستوژن‌ها به‌تنهایی یا ضدپروژستوژن‌ها به‌عنوان جایگزین در نظر گرفته شده‌اند زیرا ارزان‌قیمت بوده و ممکن است عوارض جانبی بهتری نسبت به دیگر گزینه‌ها داشته باشند.
تعیین اثربخشی پروژستوژن‌ها و ضدپروژستوژن‌ها در درمان نشانه‌های دردناک منتسب به تشخیص اندومتریوز.
ما از روش‌های جست‌وجوی گروه اختلالات قاعدگی و ناباروری در کاکرین برای شناسایی تمام مقالاتی استفاده کردیم که کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) مربوط به استفاده از هر نوع پروژستوژن یا هر نوع ضدپروژستوژن در درمان اندومتریوز علامت‌دار بودند. ما این مرور را در سال 2011 به‌روزر کردیم.
ما فقط RCTهایی را در نظر گرفتیم که استفاده از پروژستوژن‌ها و ضدپروژستوژن‌ها را با دیگر مداخلات، دارونما (placebo) یا عدم درمان برای تسکین اندومتریوز علامت‌دار مقایسه کردند.
ما شش مطالعه جدید را اضافه کرده‌ایم، که مجموع مطالعات واردشده را در این به‌روزرسانی به 13 مورد می‌رسانند. شش مطالعه جدید، پروژستوژن‌ها (در مقایسه با دارونما، دانازول، داروی ضدبارداری خوراکی یا زیرپوستی، قرص ضدبارداری خوراکی و دانازول، آنالوگ هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) و دیگر داروها) را ارزیابی کردند. مطالعات باقی‌مانده، ضدپروژستوژن ژسترینون (gestrinone) را با دانازول، آنالوگ‌های GnRH یا خود آن مقایسه کردند.
به نظر می‌رسید که پروژستوژن مدروکسی‌پروژسترون استات (medroxyprogesterone acetate) (100 میلی‌گرم روزانه) در مقایسه با دارونما، در کاهش تمام نشانه‌ها تا 12 ماه پیگیری موثرتر بود (MD: -0.70؛ 95% CI؛ 8.61- تا 5.39-؛ P < 0.00001). شواهدی از موارد بسیار بیشتر بروز آکنه (شش مورد در مقابل یک مورد) و ادم (11 مورد در مقابل یک مورد) در گروه مدروکسی‌پروژستوژن استات در مقایسه با دارونما وجود داشت. هیچ شواهدی مبنی بر تفاوت در اثربخشی عینی میان دیدروژسترون (dydrogesterone) و دارونما به‌دست نیامد.
هیچ شواهدی مبنی بر مزیت تجویز پروژستوژن‌ها به صورت دپو (depot) در مقایسه با دیگر درمان‌ها (داروهای ضدبارداری خوراکی با دوز پائین یا لوپرولید استات (leuprolide acetate)) برای کاهش علائم وجود نداشت. افراد در گروه پروژستوژن دپو دچار عوارض جانبی بسیار بیشتری شدند.
هیچ شواهد کلی مبنی بر مزیت پروژستوژن‌های خوراکی نسبت به دیگر درمان‌های طبی در شش ماه پیگیری برای اثربخشی گزارش‌شده توسط خود فرد وجود نداشت. بروز آمنوره و خون‌ریزی در گروه پروژستوژن در مقایسه با دیگر گروه‌های درمانی بیشتر گزارش شدند.
هیچ شواهدی مبنی بر مزیت ضدپروژستوژن‌ها (ژسترینون) در مقایسه با دانازول دیده نشد. آنالوگ GnRH (لوپورلین (leuprorelin)) در مقایسه با ژسترینون، دیس‌منوره را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشید (MD: 0.82؛ 95% CI؛ 0.15 تا 1.49؛ P = 0.02)، اگرچه با افزایش گُرگرفتگی نیز همراه بود (OR: 0.20؛ 95% CI؛ 0.06 تا 0.63-؛ P = 0.006).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.