Najważniejsze informacje

• Ludzie decydują się na ogólne badania lekarskie z różnych powodów, takich jak świadomość istnienia takich badań czy przypomnienia ze strony rodziny, przyjaciół lub osób świadczących opiekę zdrowotną. Tam, gdzie ogólne badania lekarskie i leczenie są płatne, przy podejmowaniu decyzji rolę odgrywa też dostępność czasu i pieniędzy. Niektóre osoby unikają ogólnych badań lekarskich, ze względu na strach przed otrzymaniem złych wyników.

• Znaleźliśmy mniej informacji na temat podmiotów finansujących i świadczących opiekę zdrowotną, dlatego nie do końca jesteśmy w stanie zrozumieć, co wpływa na ich decyzje dotyczące finansowania lub realizacji ogólnych badań lekarskich.

• Decyzja o tym, czy warto poddać się ogólnemu badaniu lekarskiemu, powinna być dokładnie przemyślana, uwzględniać za i przeciw oraz brać pod uwagę własne zdrowie i osobistą sytuację.

Czym są ogólne badania lekarskie

Ogólne badania lekarskie to rutynowe badania oferowane osobom, które czują się zdrowe; jest to praktyka obecna przede wszystkim w zamożniejszych krajach. Obejmuje ona badania przesiewowe w kierunku różnych nowotworów oraz ocenę ryzyka zachorowania na cukrzycę lub wystąpienia choroby serca. Uważa się, że badania te pomagają dbać o zdrowie poprzez wczesne wykrywanie ryzyka lub chorób, tak by możliwe było podjęcie leczenia lub wprowadzenie zmiany stylu życia. Może się to jednak wiązać z pewnym ryzykiem. Na przykład może być tak, że ktoś otrzyma błędną diagnozę w ramach badania przesiewowego i będzie zmuszony do poddania się dalszym badaniom, a nawet niepotrzebnemu leczeniu. Ponadto ogólne badania lekarskie są kosztowne, a dane naukowe wskazują na to, że mogą one nie być skuteczne w zapobieganiu chorobom serca.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Zapotrzebowanie na ogólne badania lekarskie pozostaje wysokie, nie wiemy jednak czy znacząco pomagają one zmniejszyć liczbę zgonów oraz zachorowań na nowotwory i choroby serca. Chcieliśmy zrozumieć, jakie czynniki skłaniają osoby podejmujące decyzje, osoby świadczące opiekę zdrowotną i zarządzające nią oraz pacjentów do opłacania ogólnych badań lekarskich, oferowania ich i uczestniczenia w nich.

Co zrobiliśmy?

Wyszukaliśmy badania, w których osoby podejmujące decyzje, osoby świadczące opiekę zdrowotną i zarządzające nią oraz pacjenci dzielili się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami. Jakość każdego badania oceniliśmy osobno i podsumowaliśmy wyniki.

Co udało nam się ustalić?

Odnaleźliśmy 146 badań i wybraliśmy 36 z nich w celu przeprowadzenia analizy. Większość badań przeprowadzono w krajach europejskich o wysokim poziomie dochodów, natomiast jedna trzecia badań została przeprowadzona w krajach o średnim poziomie dochodów w Europie Wschodniej, Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz Ameryce Łacińskiej. Większość pacjentów, osób świadczących opiekę zdrowotną i decydentów miało podobne spostrzeżenia i doświadczenia związane z ogólnymi badaniami lekarskimi. Opracowaliśmy 22 wnioski i oceniliśmy nasze zaufanie do nich jako wysokie, umiarkowane, niskie lub bardzo niskie, co wskazuje, jak prawdopodobne jest, że wniosek odzwierciedla to, co rzeczywiście chcieliśmy zbadać.

1. Mamy duże zaufanie do danych potwierdzających następujące ustalenia.

• Postrzeganie choroby, profilaktyki i ryzyka przez pacjentów wpływa na ich decyzję o skorzystaniu z badań.

• Zarówno osoby świadczące opiekę zdrowotną, jak i pacjenci uważają, że osoby przeprowadzające ogólne badania lekarskie muszą być wykwalifikowane i muszą rozumieć kulturę, z której pochodzi pacjent.

2. Mamy umiarkowane zaufanie do danych potwierdzających następujące ustalenia.

• Wielu pacjentów postrzega ogólne badania lekarskie jako: sposób na uzyskanie obiektywnej oceny ich stanu zdrowia, potwierdzenie ze strony pracownika ochrony zdrowia, że wszystko jest w porządku oraz motywację do prowadzenia zdrowszego stylu życia.

• Pacjenci, którzy obawiają się złych wyników lub korzystają z opieki medycznej tylko wtedy, gdy mają objawy chorobowe, rzadziej korzystają z ogólnych badań lekarskich.

• Niektórzy pacjenci czują obowiązek wobec swoich rodzin lub społeczeństwa, aby korzystać z ogólnych badań lekarskich, wierząc, że pomaga to utrzymać lub poprawić ich poziom zdrowia.

• Kontakt z osobami świadczącymi opiekę zdrowotną może zarówno zachęcać, jak i zniechęcać do udziału w tego typu badaniach.

• Kluczowe znaczenie w procesie podejmowania decyzji przez pacjentów mają: dostępność, przystępność oraz jasność informacji.

• Czynniki takie jak czas, pieniądze i ubezpieczenie zdrowotne wpływają na to, czy ludzie korzystają z badań lekarskich.

• Osoby świadczące opiekę zdrowotną napotykają pewne przeszkody w realizacji ogólnych kontroli lekarskich. Należą do nich między innymi: ograniczenia czasowe, braki kadrowe, ograniczone zasoby, problemy techniczne oraz skomplikowane procedury refundacyjne. Niektórzy uważają, że dostępność ogólnych badań lekarskich mogłaby się poprawić, gdyby oferowano je w takich miejscach jak supermarkety czy kościoły.

• Podmioty finansujące, osoby świadczące opiekę zdrowotną i zarządzające nią oraz pacjenci mają różne opinie na temat tego, na ile ogólne badania lekarskie są rzeczywiście korzystne.

• Osoby świadczące opiekę zdrowotną oraz pacjenci uważają, że zwiększanie świadomości na temat ogólnych badań zdrowotnych, w tym płynących z nich korzyści i zagrożeń, wymaga zapewnienia jasnych informacji, skutecznych systemów zaproszeń oraz działań edukacyjnych.

3. Mamy niskie lub bardzo niskie zaufanie do danych potwierdzających następujące ustalenia.

• Pacjenci wolą wykonanie szerokiego zakresu badań, podczas gdy osoby świadczące opiekę zdrowotną opowiadają się za bardziej spersonalizowanymi badaniami, wynikającymi z indywidualnych potrzeb danej osoby.

• Dla pacjentów ważne są zrozumiałe wyjaśnienia wyników badań i zaleceń. Wszyscy są zgodni, że kolejne wizyty kontrolne są niezbędne, aby ogólne badania lekarskie miały sens.

• Pacjenci zgłaszają, że pochodzenie kulturowe, normy społeczne, religia, płeć i język wpływają na to, jak ludzie postrzegają profilaktykę i choroby, co z kolei ma wpływ na ich decyzję o skorzystaniu z ogólnych badań lekarskich.

• Decydenci uważają, że do wdrożenia ogólnych badań lekarskich niezbędne są takie czynniki jak sprzyjający klimat polityczny oraz wsparcie ze strony różnych grup.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Staraliśmy się uwzględnić grupę badań reprezentującą różnorodne regiony geograficzne, środowiska i grupy ludzi. Jednakże w badaniach występowały luki, dlatego nie udało nam się uzyskać pełnego obrazu wszystkich interesujących nas zagadnień. W szczególności informacje na temat podmiotów finansujących i świadczących opiekę zdrowotną mogą być prawdopodobnie niepełne.

Jak aktualne są te dane?

Wyszukiwanie badań przeprowadziliśmy w styczniu i sierpniu 2022. Przeanalizowane badania zostały opublikowane w latach 1995-2021.