Najważniejsze informacje

Dla osób po udarze:

- Rehabilitacja fizyczna może pomóc w wykonywaniu codziennych czynności, poruszaniu nogami, utrzymaniu równowagi i chodzeniu, w porównaniu z brakiem rehabilitacji. Rehabilitacja fizyczna trwająca ponad 2,5 godziny tygodniowo może przynosić większe korzyści.

- Dodatkowa rehabilitacja fizyczna stosowana jednocześnie ze „standardową” rehabilitacją fizyczną, także może dać lepsze wyniki. Im większa ilość dodatkowej rehabilitacji fizycznej, tym większe mogą być korzyści dla pacjenta.

- Rehabilitacja fizyczna skoncentrowana na funkcjonalnym treningu opartym na zadaniach (aktywnym wykonywaniu zadań dnia codziennego w celu nabycia lub odzyskania umiejętności ruchowych) może poprawić wykonywanie codziennych czynności i poruszanie się.

Dlaczego przegląd danych na ten temat jest istotny?

Udar mózgu może powodować paraliż niektórych części ciała i utrudniać wiele czynności. Na przestrzeni lat opracowano różne metody rehabilitacji fizycznej oparte na obserwacji tego, w jaki sposób ludzie wracają do zdrowia po udarze. Fizjoterapeuci często wybierają konkretne metody w oparciu o własne doświadczenie kliniczne i ocenę sytuacji, ale brakuje jasnych danych naukowych na ten temat. Oznacza to, że techniki stosowane przez poszczególnych fizjoterapeutów mogą się różnić (np. jeden może zaproponować ćwiczenia wzmacniające, podczas gdy inny skupi się na ruchach pasywnych). W przeszłości stosowano szereg określonych metod rehabilitacji fizycznej (np. metoda „Bobath”); ogólnie nazywamy je metodami neurofizjologicznymi, ponieważ zostały opracowane w oparciu o teorie dotyczące funkcji i regeneracji układu nerwowego. Ważne jest wskazanie fizjoterapeutom metody, która najskuteczniej pomoże ich pacjentom w powrocie do zdrowia.

Uwagi: Określenia fizjoterapeuta/fizjoterapia są używane zamiennie z określeniami terapeuta rehabilitacyjny/terapia rehabilitacyjna. Używamy tutaj terminu „rehabilitacja fizyczna”, a osobę prowadzącą rehabilitację fizyczną określamy jako fizjoterapeutę.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się:

- Czy metody rehabilitacji fizycznej są skuteczne w przywracaniu sprawności i mobilności u osób po udarze mózgu?

- Czy jakieś podejście do rehabilitacji fizycznej jest skuteczniejsze od innych?

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy istotnych badań tzw. randomizowanych badań z grupą kontrolną. Zebraliśmy badania, w których osoby po udarze mózgu przeszły rehabilitację fizyczną w celu poprawy zdolności chodzenia i wykonywania codziennych czynności. Interesowały nas różne metody rehabilitacji fizycznej (tj. programy leczenia oparte na konkretnych przesłankach naukowych). Metody te mogą obejmować rehabilitację prowadzoną przez fizjoterapeutę, terapię grupową lub zdalną. W zależności od etapu rehabilitacji fizjoterapeuci mogą wybierać określone metody leczenia/ćwiczenia na podstawie indywidualnych potrzeb pacjenta lub realizować standardowe ćwiczenia. Wykluczyliśmy badania, które dotyczyły tylko „pojedynczych” metod leczenia (np. stymulacji elektrycznej, urządzeń zrobotyzowanych) lub koncentrowały się wyłącznie na funkcji ramienia.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 267 badań, w których uczestniczyło 21 838 osób po udarze mózgu. Badania zostały przeprowadzone w 36 różnych krajach, ale połowa z nich (133 badania) została przeprowadzona w Chinach.

W stu pięciu badaniach sprawdzano, czy rehabilitacja fizyczna jest lepsza niż jej brak. Większość z tych badań przeprowadzono w warunkach szpitalnych w Chinach, gdzie rehabilitacja fizyczna nie była częścią podstawowej opieki, ale kilka przeprowadzono w warunkach ambulatoryjnych po wypisaniu pacjenta z rutynowej rehabilitacji fizycznej. Badania te wykazały, że rehabilitacja fizyczna w porównaniu z jej brakiem może poprawić zdolność danej osoby do wykonywania codziennych czynności, poruszania nogami, utrzymywania równowagi i chodzenia.

W pięćdziesięciu sześciu badaniach analizowano wpływ dodatkowej, czy też uzupełniającej rehabilitacji fizycznej. Wszyscy uczestnicy badań przeszli standardową rehabilitację fizyczną, ale jedna grupa osób po udarze mózgu otrzymała dodatkowe leczenie oparte na konkretnym podejściu do rehabilitacji fizycznej. Badania te wykazały, że dodatkowa rehabilitacja fizyczna może poprawić zdolność do wykonywania codziennych czynności, poruszania nogami, utrzymywania równowagi i chodzenia; im większy zakres dodatkowej rehabilitacji, tym większe możliwe korzyści.

W dziewięćdziesięciu dwóch badaniach porównano różne metody rehabilitacji fizycznej. Było wiele różnic w rodzajach i ilości rehabilitacji fizycznej oraz dotyczących samych pacjentów (np. różny czas po udarze). Badania wykazały, że rehabilitacja fizyczna, która koncentrowała się na treningu funkcjonalnym opartym na zadaniach może poprawić zdolność do wykonywania codziennych czynności i poruszania nogami (ale nie poprawia równowagi ani zdolności chodzenia). Neurofizjologiczne metody rehabilitacji fizycznej mogą być mniej skuteczne niż inne jeśli chodzi o poprawę w wykonywaniu codziennych czynności (ale nie różnią się pod względem innych efektów).

We wszystkich porównaniach informacje na temat potencjalnych zdarzeń niepożądanych związanych z rehabilitacją fizyczną były bardzo ograniczone.

W niewielu badaniach przeprowadzono pomiary (efektów rehabilitacji, przyp. tłum.) w długim okresie po zakończeniu rehabilitacji.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych?

W badaniach uwzględnionych w niniejszym przeglądzie występowały duże różnice między uczestnikami, stosowanymi interwencjami, wynikami oraz porównywanymi interwencjami alternatywnymi. Na wyniki mogły też wpłynąć różnice geograficzne i kulturowe. Ogólnie rzecz biorąc, szczegółowe dane raportowane w niniejszych badaniach było niskie. Uwzględniając powyższe ograniczenia, sprawiają, że nasze zaufanie do analizy statystycznej jest ograniczone.

Jak aktualne są dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do listopada 2022 roku. Mało prawdopodobne jest, aby badania opublikowane po listopadzie 2022 zmieniły nasze wnioski.