پیام کلیدی
اجرای برنامه مراقبت روزانه با ویژگی‌های اضافی مانند ارائه آموزش در سطح جامعه، آموزش والدین و تهیه پارک بازی برای والدین خارج از برنامه مراقبت روزانه احتمالا خطر مرگ‌ومیر ناشی از غرق‌شدگی را در کودکان زیر 6 سال در مناطقی که سالانه تعداد زیادی کودک غرق می‌شوند، کاهش می‌دهد.
چرا این مرور کاکرین را انجام دادیم؟
کودکانی که در مناطق روستایی و نزدیک آب‌های آزاد زندگی می‌کنند، با خطر غرق شدن روبه‌رو هستند، خصوصا کودکانی که در مدرسه تحصیل نمی‌کنند یا بدون نظارت و مراقبت رها می‌شوند. اعمال نظارت بر کودک برای پیشگیری از حوادث غرق‌شدگی توصیه می‌شود، و اجرای مراقبت روزانه در مراکزی خارج از خانه می‌تواند مفید باشد.
ما می‌خواستیم بدانیم كه اجرای برنامه مراقبت روزانه برای کودکان زیر 6 سال در کشورهایی با سطح درآمد پائین تا متوسط می‌تواند به كاهش تعداد حوادث غرق‌شدگی (کشنده و غیر-کشنده) کمک كند یا خیر؟
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به جست‌وجوی مطالعاتی پرداختیم که تاثیرات برنامه مراقبت روزانه را بر حوادث غرق‌شدگی در کودکان زیر 6 سال بررسی کردند. اجرای برنامه مراقبت روزانه می‌تواند شامل ویژگی‌هایی مانند فعالیت‌های آموزشی با هدف پیشگیری از بروز صدمات یا غرق‌شدگی و فعالیت‌های تکامل رشد در اوایل دوران کودکی باشد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد منتشرشده را تا 18 آگوست 2020 وارد کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 2 مطالعه را پیدا کردیم که شامل 252,631 کودک بوده و در مناطق روستایی بنگلادش انجام شدند.
یک مطالعه 4 سال و 8 ماه به طول انجامید. این مطالعه تاثیرات اجرای برنامه مراقبت روزانه را در ترکیب با آموزش والدین، تهیه پارک بازی برای والدین، و ارائه آموزش در سطح جامعه در مقایسه با تاثیرات عدم اجرای برنامه مراقبت روزانه ارزیابی کرد.
مطالعه دیگر 3 سال و 4 ماه طول کشید. تاثیرات برنامه مراقبت روزانه به‌تنهایی و تاثیرات یک برنامه ترکیبی از مراقبت روزانه با تهیه پارک بازی برای والدین، هر کدام با تاثیرات تهیه پارک بازی برای والدین به‌تنهایی، مقایسه شد.
نتایج اصلی مرور ما چه هستند؟
در مقایسه با عدم استفاده از برنامه مراقبت روزانه، اجرای این برنامه برای کودکان زیر 6 سال، همراه با آموزش والدین، تهیه پارک بازی برای والدین و ارائه آموزش در سطح جامعه، احتمالا خطر مرگ‌ومیر ناشی از غرق شدن را کاهش می‌دهد (شواهد حاصل از 1 مطالعه روی 136,577 کودک). به ازای هر 100,000 کودک زیر 6 سال که در برنامه مراقبت روزانه حضور نداشتند، 77 کودک ممکن است در اثر غرق شدن جان خود را از دست بدهند، در حالی که این تعداد در برنامه مراقبت روزانه به 14 کودک می‌رسد.
ارائه این برنامه مراقبت روزانه با فعالیت‌های اضافی، ارزان‌تر از هزینه هر ساله از دست دادن کودکان در اثر بیماری، ناتوانی یا مرگ‌ومیر زودهنگام ناشی از غرق شدن بود (شواهد حاصل از 1 مطالعه روی 136,577 کودک).
در مورد تاثیرات برنامه مراقبت روزانه در مقایسه با استفاده از پارک بازی که به والدین داده می‌شود، و در مورد تاثیرات برنامه مراقبت روزانه همراه با تهیه پارک بازی برای والدین در مقایسه با استفاده از پارک بازی به‌تنهایی نامطمئن هستیم.
هیچ مطالعه‌ای نتایج مربوط به حوادث غرق‌شدگی غیر-کشنده، مواجهه با آب‌های ناامن و خطرناک، ایمنی برنامه یا دیگر آسیب‌های اتفاقی را گزارش نکرد.
محدودیت‌های شواهد
نتایج حاصل از دو مطالعه مشاهده‌ای بودند که در آنها محققان تاثیرات یک عامل (مانند برنامه مراقبت روزانه) را مشاهده کردند بدون اینکه بخواهند تغییر دهند که چه کسی متاثر از این تاثیر خواهد بود و چه کسی خیر. شواهد ارائه شده در مطالعات مشاهده‌ای به اندازه شواهد حاصل از مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده، که در آنها در مورد درمان‌هایی که افراد دریافت می‌کنند به‌طور تصادفی تصمیم‌گیری می‌شود، قابل اطمینان نیستند.
ما نسبت به تاثیر اجرای برنامه مراقبت روزانه (با ویژگی‌های اضافی) بر خطر مرگ‌ومیر ناشی از غرق‌شدگی در کودکان زیر 6 سال اطمینان متوسطی داریم. انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه احتمالا اعتماد ما را نسبت به نتایج افزایش خواهند داد.
این مرور شواهدی را ارائه می‌دهد که اجرای برنامه مراقبت روزانه با مولفه‌های اضافی خارج از مراقبت روزانه مانند ارائه آموزش در سطح جامعه، آموزش والدین و تهیه پارک بازی برای والدین احتمالا خطر مورتالیتی ناشی از غرق‌شدگی را در مناطقی که بار (burden) غرق‌شدگی بالایی دارند، در مقایسه با عدم مداخله کاهش می‌دهد.
غرق‌شدگی (drowning) سالانه منجر به حدود 320,000 مورد مرگ‌ومیر می‌شود، و بیش از 90% از مورتالیتی‌های ناشی از غرق‌شدگی در کشورهایی با سطح درآمد پائین تا متوسط (low- to middle-income countries; LMICs)، با بیشترین میزان غرق‌شدگی میان کودکان 1 تا 4 سال، رخ می‌دهد. در این گروه سنی، مورتالیتی ناشی از غرق‌شدگی به ویژه در مناطق روستایی شایع است و حدود 75% از حوادث غرق‌شدگی در جریان آب‌های طبیعی نزدیک منزل اتفاق می‌افتد. نظارت کافی بر کودکان می‌تواند آنها را از غرق شدن محافظت کند، و اجرای برنامه‌های رسمی و سازمان یافته مراقبت روزانه می‌تواند راهی برای دستیابی به این هدف باشد.
هدف اولیه
• ارزیابی تاثیرات اجرای برنامه‌های مراقبت روزانه برای کودکان زیر 6 سال بر مورتالیتی یا موربیدیتی ناشی از غرق شدن، یا بر حوادث کل غرق‌شدگی (کشنده و غیر-کشنده)، در LMICها، در مقایسه با عدم استفاده از برنامه‌های مراقبت روزانه یا سایر مداخلات پیشگیری کننده از غرق‌شدگی.
اهداف ثانویه
• ارزیابی تاثیرات برنامه‌های مراقبت روزانه در LMICها برای کودکان زیر 6 سال در مواجهه با آب‌های نا-امن و خطرناک
• ارزیابی ایمنی درون این برنامه‌ها (به عنوان مثال انتقال عفونت حین مراقبت روزانه، سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی از کودکان حین مراقبت روزانه)
• ارزیابی بروز آسیب غیر-عمدی طی اجرای این برنامه‌ها
• توصیف هزینه-اثربخشی چنین برنامه‌هایی، در رابطه با جلوگیری از مورتالیتی و موربیدیتی مرتبط با غرق‌شدگی.
در 23 نوامبر 2019، و برای به‌روزرسانی در 18 آگوست 2020، به جست‌وجو در MEDLINE (PubMed)؛ Embase؛ CENTRAL؛ ERIC، و CINAHL، هم‌چنین دو پایگاه ثبت کارآزمایی پرداختیم. در 16 دسامبر 2019، و برای به‌روزرسانی در 9 فوریه 2021، 12 منبع دیگر را جست‌وجو کردیم، از جمله وب‌سایت‌های سازمان‌هایی که این برنامه‌ها را برای کودکان طراحی می‌کنند.
مطالعات تصادفی‌سازی شده، شبه-تصادفی‌سازی شده، و مطالعات غیر-تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (که به صورت واضح به ویژگی‌های خاص طراحی مطالعه اشاره کرده‌اند) را وارد کردیم که برنامه‌های رسمی مراقبت روزانه را به عنوان یک برنامه تکی یا در ترکیب با مولفه‌های اضافی خارج از مراقبت روزانه (مانند فعالیت‌های آموزشی با هدف پیشگیری از آسیب‌دیدگی یا غرق‌شدگی یا فعالیت‌های تکامل رشد در اوایل دوران کودکی) برای کودکان در سنین پیش-دبستانی (زیر 6 سال) در LMICها برای مقایسه با چنین برنامه‌هایی یا سایر مداخلات پیشگیری از غرق‌شدگی اجرا کردند. مطالعات باید حداقل یک پیامد مرتبط را با پیشگیری از غرق‌شدگی یا آسیب برای کودکان ثبت‌نام شده گزارش می‌کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم انتخاب مطالعه و استخراج داده‌ها، هم‌چنین ارزیابی خطر سوگیری (bias) و درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) را انجام دادند.
دو مطالعه مشاهده‌ای غیر-تصادفی‌سازی شده، که در روستاهای بنگلادش انجام شدند، در مجموع شامل 252,631 شرکت‌کننده بوده و با معیارهای ورود به این مرور مطابقت داشتند. در یکی از این مطالعات، برنامه مراقبت روزانه رسمی همراه با آموزش والدین، تهیه پارک بازی (playpens) برای والدین، و انجام فعالیت‌هایی در سطح جامعه به عنوان مولفه‌های اضافی خارج از مراقبت روزانه در برابر عدم ارائه چنین برنامه‌هایی مقایسه شد. به‌طور کلی، این مطالعه را در معرض خطر متوسط سوگیری (به دلیل مخدوش‌شدگی، خطر پائین سوگیری برای دامنه‌های دیگر) ارزیابی کردیم. این مطالعه نشان داد که اجرای برنامه مراقبت روزانه رسمی همراه با آموزش والدین، تهیه پارک بازی برای والدین، و فعالیت‌های مبتنی بر سطح جامعه، در یک منطقه روستایی با بروز بالای غرق‌شدگی، احتمالا خطر مرگ‌ومیر ناشی از غرق‌شدگی را در طول دوره 4 سال و 8 ماه مطالعه در مقایسه با عدم اجرای این برنامه کاهش می‌دهد (نسبت خطر (hazard ratio): 0.18؛ 95% فاصله اطمینان [CI]: 0.06 تا 0.58؛ 1 مطالعه، 136,577 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط). موربیدیتی ناشی از غرق‌شدگی (غرق‌شدگی غیر-کشنده که منجر به عوارض می‌شود)، غرق‌شدگی کامل (کشنده و غیر-کشنده)، مواجهه با آب‌های ناامن و خطرناک، و بی‌خطر بودن برنامه (به عنوان مثال انتقال عفونت حین اجرای مراقبت روزانه، سوءاستفاده فیزیکی یا جنسی از کودکان در مراقبت روزانه)، و بروز دیگر صدمات غیر-عمدی گزارش نشد. هزینه-اثربخشی برنامه فوق معادل 812 (95% CI؛ 589 تا 1777) دلار آمریکا به ازای سال‌های عمر تعدیل شده بر حسب ناتوانی به عنوان پیامد غرق‌شدگی گزارش شد (شواهد با قطعیت متوسط). مطالعه دوم برنامه‌های مراقبت روزانه را با یا بدون پارک بازی فراهم شده برای والدین به عنوان یک مولفه اضافی در برابر فقط پارک بازی مقایسه کرد که به عنوان یک مداخله جایگزین پیشگیرانه برای غرق‌شدگی به والدین داده شد. به‌طور کلی این مطالعه را در معرض خطر سوگیری بحرانی ارزیابی کردیم زیرا سوگیری را به دلیل مخدوش‌شدگی در حد خطر بحرانی قضاوت کردیم. از آنجا که قطعیت شواهد بسیار پائین بود، در مورد تاثیرات اجرای برنامه مراقبت روزانه در مقایسه با تهیه پارک بازی بر میزان مورتالیتی ناشی از غرق‌شدگی نامطمئن هستیم (نسبت میزان (rate ratio): 0.25؛ 95% CI؛ 0.15 تا 0.41؛ 1 مطالعه؛ 76,575 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). به همین ترتیب، در مورد تاثیرات برنامه مراقبت روزانه همراه با پارک بازی به عنوان یک مولفه اضافی در برابر پارک بازی به‌تنهایی نامطمئن هستیم (نسبت میزان: 0.06؛ 95% CI؛ 0.02 تا 0.12؛ 1 مطالعه، 45,460 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). سایر پیامدهای مورد نظر - موربیدیتی ناشی از غرق‌شدگی، غرق‌شدگی کامل، مواجهه با آب‌های ناامن و خطرناک، ایمنی برنامه، بروز سایر آسیب‌های ناخواسته، و هزینه-اثربخشی - گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.