چرا این مرور مهم است؟
حرفه پزشکی، ماهیتی چالش‌برانگیز و سخت دارد. مشخص شده که دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان در طول سال‌های آموزش خود، با افزایش استرس‌های فردی و حرفه‌ای روبه‌رو بوده‌اند. در نتیجه، آنها فشار بیشتری را بر بهزیستی (well-being) روانی خود درک می‌کنند. مهم است که این گروه در زمینه بهزیستی روانی خود حمایت شوند تا از تعادل کلی آنها در سلامت، همچنین برای کمک به مسوولیت‌های خود در مراقبت از بیمار و ایمنی بیمار، اطمینان حاصل شود. علاوه بر این، دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان اغلب با کمبود وقت مواجه هستند. بنابراین، مهم است که مشخص شود ذهن-آگاهی (mindfulness) مداخله‌ای موثر به حساب می‌آید که تعهد زمانی آنها را توجیه می‌کند یا خیر. هیچ مرور کاکرینی از قبل موجود نیست که ذهن-آگاهی را در جمعیت هدف ما بررسی کرده باشد.
چه کسانی به این مرور علاقه‌مند خواهند بود؟
دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان؛ سایر متخصصان پزشکی در سطوح مختلف آموزش و تخصص؛ و موسساتی مانند دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها که در امر آموزش و پرورش دانشجویان پزشکی دخیل هستند.
هدف این مطالعه مروری پاسخ دادن به چه سوالی است؟
مداخلات روان‌شناختی مبتنی بر ذهن-آگاهی چه تاثیری بر بهزیستی روانی دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان بر جای می‌گذارند؟
چه مطالعاتی وارد این مرور شدند؟
پایگاه‌های اطلاعاتی را جست‌وجو کردیم تا همه مطالعات مربوط به بررسی ذهن‌آگاهی را در دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان، منتشر شده تا اکتبر 2021، بیابیم. مطالعات برای ورود به مرور، باید کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (نوعی مطالعه که در آن شرکت‌کنندگان با استفاده از یک روش تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی اختصاص داده می‌شوند) می‌بودند. مطالعات می‌بایست شامل دانشجویان پزشکی از هر سطحی یا پزشکان جوان در سال‌های تحصیلات تکمیلی یک، دو یا سه بودند. هیچ مطالعه‌ای را بر اساس سن، ملیت یا بیماری‌های قبلی شرکت‌کنندگان حذف نکردیم. ما 10 مطالعه را با مجموع 731 شرکت‌کننده وارد آنالیز کردیم.
شواهد حاصل از این مرور به ما چه می‌گوید؟
به‌طور کلی، هیچ شواهدی را مبنی بر تاثیر مداخلات مبتنی بر ذهن-آگاهی بر نشانه‌های اضطراب یا افسردگی پیدا نکردیم. با این حال، به نظر می‌رسد که مداخلات مبتنی بر ذهن-آگاهی تاثیر مثبت اندکی بر استرس و تاثیر مثبت مرزی بر فرسودگی شغلی بر جای می‌گذارند. ما نتوانستیم گزارش دهیم که مداخلات مبتنی بر ذهن-آگاهی تاثیری بر خودآزاری عمدی، افکار خودکشی یا رفتار خودکشی داشته یا خیر، زیرا هیچ مطالعه‌ای این پیامدها را بررسی نکرده بود. در نهایت، از آنجایی که بسیاری از مطالعات فاقد پیگیری طولانی-مدت‌تر شرکت‌کنندگان بودند، نمی‌توان در مورد اثرات طولانی-مدت ذهن-آگاهی بر دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان اظهارنظر قطعی کرد.
قطعیت کلی شواهد را در سطح «پائین» یا «بسیار پائین» قرار دادیم.
در گام بعدی بهتر است چه اقدامی صورت گیرد؟
در حالی که هیچ یافته مثبت قوی از این مرور به دست نیامد، برخی از نتایج در مورد پیامدهای ذهن-آگاهی و استرس نشان می‌دهند که باید تحقیقات بیشتری در مورد ذهن-آگاهی انجام شوند. هر تحقیقی در آینده باید با دقت طراحی شود، و در حالت ایده‌آل، شامل ارزیابی‌هایی از تاثیر طولانی-مدت‌تر ذهن-آگاهی باشد.
اثربخشی ذهن-آگاهی در جمعیت هدف ما تائید نشده باقی ماند. مطالعات نسبتا اندکی در مورد اعمال مداخلات ذهن-آگاهی برای پزشکان جوان و دانشجویان پزشکی انجام شده‌اند. مطالعات موجود هم حجم نمونه کمی داشته و نگرانی‌هایی در مورد خطر سوگیری آنها داریم. بنابراین، شواهد زیادی وجود ندارد که بتوان در مورد تاثیرات مداخلات ذهن-آگاهی در این جمعیت نتیجه‌گیری کرد. هیچ شواهدی برای تعیین اثرات ذهن-آگاهی در طولانی-مدت به دست نیامد.
مداخلات ذهن-آگاهی (mindfulness) به عنوان رویکردی برای بهبود بهزیستی (well-being) روانی به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار می‌گیرند. تا به امروز، هیچ یک از مرورهای کاکرین اثربخشی ذهن-آگاهی را در دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان بررسی نکرده‌اند. بنابراین، سوالاتی در مورد اثربخشی مداخلات ذهن-آگاهی به عنوان یک مکانیسم پیشگیرانه در این جمعیت، که در معرض خطر بالای سلامت ضعیف روان قرار دارند، باقی می‌ماند.
ارزیابی اثرات مداخلات روان‌شناختی با تمرکز اولیه بر ذهن-آگاهی بر بهزیستی روانی و عملکرد تحصیلی دانشجویان پزشکی و پزشکان جوان.
پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ پنج بانک اطلاعاتی دیگر (تا اکتبر 2021) و دو منبع علمی را از مطالعات منتشر نشده جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را با محوریت ذهن-آگاهی وارد کردیم که شامل دانشجویان پزشکی در هر مرحله و پزشکان جوان در سال‌های تحصیلات تکمیلی یک، دو یا سه خود بودند. هر نوعی را از مداخله روان‌شناختی با تمرکز اولیه بر آموزش اصول ذهن-آگاهی به عنوان یک مداخله پیشگیرانه وارد کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از اضطراب و افسردگی، و پیامدهای ثانویه شامل استرس، فرسودگی شغلی، عملکرد تحصیلی، افکار خودکشی و کیفیت زندگی بودند.
از روش‌های استاندارد مورد نظر کاکرین، از جمله ابزار خطر سوگیری (bias) 2 کاکرین (RoB2) استفاده کردیم.
ما 10 مطالعه را با حضور 731 شرکت‌کننده وارد تجزیه‌وتحلیل کمّی (quantitative) کردیم.
مداخلات ذهن-آگاهی در مقایسه با کنترل لیست انتظار یا عدم اعمال مداخله، منجر به تفاوت قابل توجهی بلافاصله پس از مداخله برای اضطراب نشدند (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.09؛ 95% CI؛ 0.33- تا 0.52؛ P = 0.67؛ I2 = 57%؛ 4 مطالعه، 255 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). تبدیل SMD به Depression, Anxiety and Stress Scale 21-item self-report questionnaire (DASS-21)، اندازه تاثیرگذاری را برای مداخله نشان داد که بعید است از نظر بالینی مهم باشد. به‌طور مشابه، تفاوت قابل توجهی برای افسردگی بلافاصله پس از مداخله دیده نشد (SMD: 0.06؛ 95% CI؛ 0.19- تا 0.31؛ P = 0.62؛ I2 = 0%؛ 4 مطالعه، 250 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). تبدیل SMD به DASS-21، اندازه تاثیرگذاری را برای مداخله تخمین زد که بعید است از نظر بالینی مهم باشد. هیچ مطالعه‌ای ارزیابی طولانی-مدت‌تر تاثیر مداخلات ذهن-آگاهی را بر این پیامدها گزارش نکرد.
متاآنالیز انجام شده برای پیامدهای ثانویه، تفاوت کوچک و قابل توجهی را بلافاصله پس از مداخله برای استرس نشان داد، که به نفع مداخله ذهن-آگاهی بود (SMD: -0.36؛ 95% CI؛ 0.60- تا 0.13-؛ P <0.05؛ I2 = 33%؛ 8 مطالعه؛ 474 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ با این حال، بعید است که این تفاوت از نظر بالینی مهم باشد. متاآنالیز هیچ تفاوت اساسی را بلافاصله پس از مداخله برای فرسودگی شغلی پیدا نکرد (SMD: -0.42؛ 95% CI؛ 0.84- تا 0.00؛ P = 0.05؛ I² = 0%؛ 3 مطالعه، 91 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). متاآنالیز یک تفاوت کوچک و اساسی را بلافاصله پس از مداخله برای عملکرد تحصیلی نشان داد (SMD: -0.60؛ 95% CI؛ 1.05- تا 0.14-؛ P <0.05؛ I² = 0%؛ 2 مطالعه، 79 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین)؛ با این حال، بعید است که این تفاوت از نظر بالینی اهمیتی داشته باشد. در نهایت، بلافاصله پس از مداخله تفاوت قابل توجهی برای کیفیت زندگی به دست نیامد (تفاوت میانگین (MD): 0.02؛ 95% CI؛ 0.28- تا 0.32؛ 1 مطالعه، 167 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). هیچ داده‌ای برای سه پیامد از پیش تعیین شده این مرور وجود نداشت: خودآزاری عمدی، افکار خودکشی و رفتار خودکشی.
سطح قطعیت شواهد را در همه پیامدها از پائین تا بسیار پائین ارزیابی کردیم. در اکثر پیامدها، خطر سوگیری را اغلب به صورت داشتن «برخی نگرانی‌ها» ارزیابی کردیم. هیچ مطالعه‌ای وجود نداشت که در تمامی دامنه‌ها دارای خطر پائین سوگیری باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.