چرا این سوال مهم است؟
کووید-19 یک بیماری عفونی است که توسط ویروس SARS-CoV-2 ایجاد می‌شود. اغلب مبتلایان به کووید-19، بیماری تنفسی را با شدت خفیف تا متوسط نشان می‌دهند، و برخی ممکن است نشانه‌ای نداشته باشند (عفونت بدون علامت). برخی دیگر دچار نشانه‌های شدیدی می‌شوند و نیاز به درمان تخصصی و مراقبتهای ویژه پیدا می‌کنند.
کووید-19 در درجه اول از طریق قطره‌هایی که هنگام سرفه، عطسه یا مکالمه فرد آلوده تولید می‌شود، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. همچنین یک فرد می‌تواند با لمس سطوح یا جسمی که قطرات ویروسی روی آن قرار دارند، و سپس دست زدن به دهان یا بینی خود، آلوده شود.
تجویز دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال (برای شست‌وشوی دهان) یا اسپری بینی (اسپری شده به داخل بینی) برای افراد مبتلا به کووید-19، ممکن است به آنها کمک کند تا با عفونت مبارزه کنند و از آلوده شدن کارکنان بخش مراقبتهای سلامت که وظیفه درمان آنها را بر عهده دارند، پیشگیری شود. دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی مایعاتی هستند که میکرو-ارگانیسم‌ها را مانند ویروس‌ها یا باکتری‌ها، از بین برده یا رشد آنها را متوقف می‌کنند.
مانند هر روش درمانی پزشکی، دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی نیز خطرات بالقوه و همچنین مزایایی دارند. این امکان وجود دارد که استفاده از دهان‌شویه‌ها یا اسپری‌های بینی باعث ایجاد اثرات ناخواسته (نامطلوب)، از جمله تحریک، واکنش‌های آلرژیک یا از بین رفتن حس بویایی در افراد شوند. آنها همچنین می‌توانند میکرو-ارگانیسم‌هایی را که برای محافظت از بدن در برابر عفونت مفید هستند، از دهان یا بینی حذف کنند.
هدف ما از انجام این مرور چه بود؟
به منظور ارزیابی مزایا و خطرات استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی توسط بیماران مبتلا به کووید-19، برای بیماران و کارکنان بخش مراقبتهای سلامت، قصد داریم شواهد پژوهشی را در این زمینه مرور کنیم. به‌طور خاص، می‌خواستیم اثرات استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی را توسط بیمار بر موارد زیر بررسی کنیم:
- مرگ‌ومیر بیمار و نیاز به مراقبت سلامت - از جمله نیاز به بستری شدن در بیمارستان، حمایت مصنوعی از تنفس، دیالیز یا هموفیلتراسیون (درمان‌های مورد نیاز برای زمانی که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند)؛
- عفونت‌های جدید کووید-19 در کارکنان بخش مراقبتهای سلامت؛
- عوارض جانبی مهم مانند از دست دادن حس بویایی؛
- تغییر در بار ویروسی کووید-19 بیماران (میزان ویروس در خون فرد آلوده)؛ و
- بار ویروسی قطرات تولید شده توسط بیماران.
چگونه شواهد را جست‌وجو کردیم؟
تیم پژوهشگران ما با جست‌وجو در منابع علمی تحقیقاتی، به دنبال مطالعاتی بودند که اثرات استفاده از هر نوع دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال یا اسپری بینی را توسط بیماران مبتلا به کووید-19، در برابر عدم-درمان، آب یا یک محلول نمکی مقایسه کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هیچ مطالعه کامل شده‌ای را برای گنجاندن در این مرور پیدا نکردیم.
تعداد 16 مطالعه در حال انجام را یافتیم که هدف آنها ورود نزدیک به 1250 شرکت‌کننده است. این مطالعات، در حال بررسی طیف وسیعی از دهان‌شویه‌ها و اسپری‌های بینی هستند.
چهارده مطالعه، کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعات بالینی و زندگی واقعی (real-life) که در آنها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) هستند. این نوع مطالعه قوی‌ترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهد.
این یافته‌ها چه معنایی دارند؟
در حال حاضر هیچ شواهدی در رابطه با مزایا و خطرات استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال یا اسپری‌های بینی توسط بیماران مبتلا به کووید-19 وجود ندارد.
شانزده کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده در حال انجام هستند. پس از کامل شدن این مطالعات، قادر به تجزیه‌وتحلیل آنها و گنجاندن یافته‌های آنها در نسخه به‌روز شده این مرور خواهیم بود.
مهم است که مطالعات آینده اطلاعات مربوط به عوارض جانبی را گردآوری و تحلیل کنند. تعداد اندکی را از مطالعات در حال انجام که پیدا کردیم، به‌طور خاص اظهار می‌دارند که آنها را بررسی خواهند کرد. اگر مطالعات آینده تاثیر مفیدی را از دهان‌شویه‌ها و اسپری‌های بینی نشان دهند، ممکن است اثر آنها قابل‌توجه نباشد (تعداد بسیار اندکی از مداخلات سلامت دارای اندازه‌های تاثیرگذاری بزرگ و چشم‌گیر هستند). در صورت گزارش هرگونه عارضه جانبی که در مطالعات رخ می‌دهند، وزن‌دهی منافع بالقوه ناچیز در برابر خطرات آنها امکان‌پذیر می‌شود.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
آخرین جست‌وجو را برای یافتن شواهد در 1 جون 2020 انجام دادیم. این مرور پژوهش‌هایی را که تا آن تاریخ در دسترس بودند، پوشش داد، اما شواهدی را که ممکن است از آن زمان منتشر شده باشد، در نظر نگرفت.
هیچ مطالعه‌ای را برای گنجاندن در این مرور شناسایی نکردیم. با توجه به ظهور نسبتا جدید عفونت کووید-19، این موضوع تعجب‌آور نیست. جای امیدواری است که سوال مطرح شده در این مرور توسط تعدادی RCT و مطالعات دیگر در حال بررسی است. نگرانی ما این است که تعداد اندکی از مطالعات در حال انجام به طور خاص بیان می‌کنند که عوارض جانبی را، مانند تغییرات در حس بویایی یا تغییرات در میکروبیوتای (microbiota) دهان و بینی، و هر گونه عواقب ناشی از آنها را، بررسی می‌کنند.
مداخلات بسیار اندکی دارای اندازه تاثیرگذاری بزرگ و چشم‌گیر هستند. هنگام در دسترس قرار گرفتن مطالعات برای ورود در این مرور، اگر یک اثر مثبت درمان نشان داده شود، ممکن است بزرگ نباشد. در این شرایط به ویژه در صورتی که مضرات از فراوانی و شدت نامشخصی برخوردار باشند، سنجیدن مزایا و مضرات آن ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
عفونت کووید-19 خطری جدی برای بیماران و - به دلیل ماهیت مسری بودن آن - برای آن دسته از کارکنان بخش مراقبتهای سلامت (healthcare workers; HCWs) است که بیماران را درمان می‌کنند. اگر دهان و بینی بیماران مبتلا به عفونت با محلول‌های آنتی‌میکروبیال شست‌وشو داده شوند، این امر ممکن است با از بین بردن ویروس کرونا در آن مکان‌ها، به بیماران کمک کند. همچنین ممکن است خطر انتقال عفونت فعال را به HCWها از طریق انتقال قطرات تنفسی یا تماس مستقیم کاهش دهد. با این حال، استفاده از این محلول‌های آنتی‌میکروبیال احتمالا با آسیب‌های مرتبط با سمیّت خود محلول‌ها، یا تغییر در فلور میکروبی طبیعی دهان یا بینی، همراه است.
ارزیابی خطرات و مزایای استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی توسط بیماران مبتلا به عفونت مشکوک یا تائید شده کووید-19، هم برای بیماران و هم HCWهایی که از آنها مراقب می‌کنند.
متخصصین اطلاعات از گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین و گروه سلامت دهان در کاکرین، به جست‌وجو در پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده (CENTRAL؛ 2020، شماره 6)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase، و منابع دیگر برای یافتن کارآزمایی‌های منتشرشده و منتشرنشده پرداختند. تاریخ جست‌وجو، 1 جون 2020 بود.
این سوالی است که نیاز فوری به شواهد دارد، اما در حال حاضر انتظار پیدا کردن کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) زیادی را نداریم که تکمیل شده باشند. بنابراین، تصمیم گرفتیم انواع مطالعات زیر را وارد کنیم: کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (RCTs)؛ شبه-RCTها؛ کارآزمایی‌های غیر-تصادفی‌سازی و کنترل شده؛ مطالعات کوهورت آینده‌نگر؛ مطالعات کوهورت گذشته‌نگر؛ مطالعات مقطعی؛ مطالعات کنترل شده قبل-و-بعد. حداقل طول دوره مطالعات را تعیین نکردیم.
به دنبال مطالعاتی بودیم که به مقایسه هر نوعی از دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال و/یا اسپری بینی (به‌تنهایی یا به صورت ترکیبی) و با هر غلظتی پرداختند، که با هر فراوانی یا دوزاژی توسط بیماران مشکوک/مبتلا به عفونت کووید-19 استفاده شدند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از: 1) پیامدهای RECOVERY*؛ (www.recoverytrial.net) در بیماران (مورتالیتی؛ وضعیت بستری در بیمارستان؛ استفاده از ونتیلاسیون؛ استفاده از دیالیز کلیوی یا هموفیلتراسیون)؛ 2) بروز عفونت کووید-19 علامت‌دار یا تست-مثبت در HCWها؛ 3) عوارض جانبی قابل‌توجه: آنوسمیا (anosmia) (یا اختلال در حس بویایی). پیامدهای ثانویه شامل: 4) تغییر در بار ویروسی کووید-19 در بیماران؛ 5) محتوای ویروسی کووید-19 آئروسل (در صورت وجود)؛ 6) دیگر عوارض جانبی: تغییرات در میکروبیوم حفره دهانی، حفره بینی، اوروفارنکس یا نازوفارنکس؛ 7) دیگر عوارض جانبی: آلرژی، تحریک/سوزش مخاط بینی، دهانی یا اوروفارنژیال (به عنوان مثال اروزیون‌ها، زخم‌ها، خونریزی)، رنگ‌گیری طولانی‌مدت غشاهای مخاطی یا دندان‌ها، بلعیدن تصادفی، بودند. از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد بهره گرفتیم.
هیچ مطالعه کامل شده‌ای را برای گنجاندن در این مرور پیدا نکردیم. تعداد 16 مطالعه در حال انجام (شامل 14 RCT) را شناسایی کردیم، که هدف آنها ورود نزدیک به 1250 شرکت‌کننده است. مداخلات وارد شده در این کارآزمایی‌ها عبارتند از: ArtemiC (آرتمیسینین (artemisinin)، کورکومین (curcumin)، کندر (frankincense) و ویتامین C)، سیتروکس (Citrox) (نوعی بیوفلاونوئید (bioflavonoid))، ستیل‌پیریدینیوم کلراید (cetylpyridinium chloride)، کلرهگزیدین (chlorhexidine)، کلرین دی‌اکسید (chlorine dioxide)، روغن‌های اساسی، پراکسید هیدروژن، سالین هیپرتونیک، اسپری Kerecis (ویروکسید 3 امگا (omega 3 viruxide)، حاوی روغن neem و St John's wort)، عصاره neem، محلول آزاد کننده نیتریک اکسید، پوویدون آیوداین (povidone iodine) و سالین همراه با شامپوی کودک.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.