پیشینه
درد پس از زایمان سزارین (CS) می‌تواند بر بهزیستی (well-being) مادر و تعامل وی با کودکش تأثیر بگذارد. به منظور مدیریت تسکین درد در طول این دوره، اکثر زنان داروهای ضد-درد دریافت می‌کنند. با این حال، این داروها به‌طور بالقوه می‌توانند باعث بروز عوارض جانبی در مادر و نوزاد وی شوند. درمان‌های مکمل و جایگزین (CAM) ممکن است روشی ایمن برای کاهش درد پس از CS بدون ایجاد عوارض جانبی باشند.
سوال چیست؟
اثرات CAM بر درمان درد پس از سزارین چیست؟
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
یافته‌های این مرور برای کمک به آگاه کردن زنان، ماماها و پزشکان در مورد مزایا و معایب بالقوه CAM در جهت تسکین درد پس از CS مفید خواهد بود.
ما چه شواهدی را یافتیم؟
ما در سپتامبر 2019 منابع علمی را جست‌وجو کرده و 37 مطالعه را یافتیم که هشت نوع مختلف CAM را ارزیابی کردند. قطعیت شواهد به دست آمده از مطالعات از پائین تا بسیار پائین متغیر بود، به این معنی که ما نمی‌توانیم اطمینانی به یافته‌ها داشته باشیم. دلایل کلیدی این امر این بود که نتایج همیشه به‌طور کامل یا به وضوح گزارش نشدند، مطالعات دارای محدودیت‌های جدی بوده، و نتایج دقت لازم را نداشتند.
طب سوزنی یا طب فشاری
ما مطمئن نیستیم که طب سوزنی (acupuncture) یا طب فشاری (acupressure) (در مقابل عدم درمان) یا طب سوزنی یا طب فشاری به‌علاوه تسکین دهنده درد (analgesia) (در مقابل دارونما (placebo) به همراه تسکین دهنده درد) تاثیری بر درد داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است. طب سوزنی یا طب فشاری به‌علاوه تسکین دهنده درد (در مقابل تسکین دهنده درد به‌تنهایی) ممکن است درد را در 12 ساعت و 24 ساعت کاهش دهند.
ما مطمئن نیستیم که طب سوزنی یا طب فشاری (در مقابل عدم درمان) یا طب سوزنی یا طب فشاری به‌علاوه تسکین دهنده درد (در مقابل تسکین دهنده درد به‌تنهایی) تاثیری بر عوارض جانبی داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است.
رایحه‌درمانی
رایحه‌درمانی (aromatherapy) در مقایسه با دارونما به‌همراه تسکین دهنده درد، ممکن است درد را در 12 و 24 ساعت کاهش دهد. مشخص نیست که رایحه‌درمانی در مقایسه با دارونما به‌علاوه تسکین دهنده درد، تأثیری بر عوارض جانبی (اضطراب) بگذارد.
الکترومغناطیس درمانی
الکترومغناطیس (electromagnetic) درمانی ممکن است درد را در 12 و 24 ساعت کاهش دهد و احتمالا نیاز به تجویز تسکین دهنده نجات (rescue) را در مقایسه با دارونما به‌همراه تسکین دهنده درد کاهش می‌دهد.
ماساژ درمانی
ما مطمئن نیستیم که ماساژ دست و پا به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با تسکین دهنده درد به‌تنهایی، تأثیری بر درد، عوارض جانبی (اضطراب)، تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس داشته باشند، چرا که کیفیت شواهد بسیار پائین است.
موسیقی درمانی
موسیقی به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با دارونما به‌همراه تسکین دهنده درد، ممکن است درد را در 1 و 24 ساعت کاهش دهد. مشخص نیست که موسیقی به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با دارونما به‌علاوه تسکین دهنده درد، اثری بر خطر عوارض جانبی (اضطراب) یا بر تعداد ضربان قلب بگذارد.
موسیقی به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با تسکین دهنده درد به‌تنهایی، احتمالا درد را در 1 و 24 ساعت کاهش می‌دهد.
گرمادرمانی (Reiki)
مشخص نیست که گرمادرمانی، در مقایسه با تسکین دهنده درد، تاثیری بر درد در یک ساعت یا 24 ساعت، عوارض جانبی (اضطراب) یا علائم حیاتی بگذارد، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است.
آرام‌سازی (relaxation)
مشخص نیست که آرام‌سازی، در مقایسه با مراقبت استاندارد، تأثیری بر درد در 12 ساعت داشته باشد، اما ممکن است درد را در 24 ساعت پس از مداخله کاهش دهد.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
TENS، در مقایسه با عدم درمان، ممکن است درد را در یک ساعت پس از مداخله کاهش دهد.
TENS به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با دارونما به‌همراه تسکین دهنده درد، احتمالا درد، تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس را کاهش می‌دهند.
مشخص نیست که TENS به همراه تسکین دهنده درد، در مقایسه با تسکین دهنده درد به‌تنهایی، تاثیری بر درد در شش یا 24 ساعت پس از مداخله یا بر علائم حیاتی یا نیاز به تجویز داروی ضد-درد نجات داشته باشد.
این یافته‌ها چه معنایی دارند؟
طب سوزنی یا طب فشاری، آروماتراپی، الکترومغناطیس درمانی، ماساژ، موسیقی درمانی، آرام‌سازی، و TENS ممکن است در مدیریت درد در زنانی که تحت CS قرار دارند، فوایدی داشته باشند. از این کارآزمایی‌ها، شواهد مربوط به اثرات مضر CAM پیدا نشد یا بسیار نامطمئن است.
از آنجا که کنترل درد مرتبط‌ترین پیامد برای زنان پس از CS و پزشکان آنها است، مهم است که مطالعات آینده در مورد کاربرد CAM در مدیریت درد پس از CS، درد را اندازه‌گیری کنند، ترجیحا به صورت نسبتی از شرکت‌کنندگان با حداقل میزان تسکین متوسط (30%) یا قابل توجه (50%) درد. همچنین کارآزمایی‌های آینده باید به اندازه کافی بزرگ باشند تا بتوانند تأثیرات را بر پیامدهای بالینی تشخیص دهند؛ دیگر پیامدهای مهم را که در این مرور ذکر شده اندازه‌گیری کنند و از مقیاس‌های معتبر بهره ببرند.
برخی از درمان‌های CAM ممکن است به کاهش درد پس از CS تا 24 ساعت کمک کنند. شواهد مربوط به عوارض جانبی برای هر گونه قضاوت درباره ایمنی آنها، بیش از حد نامشخص است و ما هیچ شواهدی را در مورد اثرات طولانی‌مدت‌تر آنها بر درد در دست نداریم.
از آنجا که کنترل درد مرتبط‌ترین پیامد برای زنان پس از CS و پزشکان آنها است، مهم است که مطالعات آینده پیرامون تاثیر CAM بر درد پس از CS، درد را به عنوان یک پیامد اولیه اندازه‌گیری کنند، ترجیحا به صورت نسبتی از شرکت‌کنندگان با حداقل میزان تسکین متوسط (30%) یا قابل توجه (50%) درد. اندازه‌گیری درد به عنوان یک متغیر دو حالتی قطعیت شواهد را بهبود می‌بخشد و درک آن برای افراد غیر-متخصص آسان است. همچنین کارآزمایی‌های آینده باید به اندازه کافی بزرگ باشند تا بتوانند تأثیرات درمان را بر پیامدهای بالینی تشخیص دهند؛ دیگر پیامدهای مهم را که در این مرور ذکر شده اندازه‌گیری کنند، و از مقیاس‌های معتبر بهره ببرند.
درد پس از زایمان سزارین (CS) می‌تواند بر بهزیستی (well-being) مادر و توانایی او در تعامل با نوزادش تأثیر بگذارد. به دلیل نگرانی‌های موجود در مورد اثرات سوء تسکین دهنده‌های درد بر مادر و نوزاد، از استراتژی‌های متداول، اغلب کمتر از نیاز واقعی مادر استفاده می‌شوند. درمان‌های جایگزین مکمل (complementary alternative; CAM) ممکن است آلترناتیوی را برای درد پس از CS پیشنهاد دهند.
ارزیابی اثرات CAM بر درد پس از زایمان سزارین.
ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین، LILACS؛ PEDro؛ CAMbase؛ ClinicalTrials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP) (6 سپتامبر 2019) را جست‌وجو کرده و فهرست منابع مطالعات بازیابی شده را بررسی کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs)، شامل شبه-RCTها و RCTهای خوشه‌ای، که به مقایسه CAM، به‌تنهایی یا همراه با دیگر اشکال تسکین دهنده‌های درد، با دیگر روش‌های درمانی یا دارونما (placebo) یا عدم درمان، به منظور تسکین درمان درد پس از CS، پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را انتخاب، داده‌ها را استخراج، خطر سوگیری (bias) را بررسی و قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
ما 37 مطالعه (3076 زن) را وارد کردیم که هشت روش درمانی مختلف CAM را برای تسکین درد پس از CS بررسی کردند. ناهمگونی قابل توجهی میان کارآزمایی‌ها وجود دارد. ما سطح قطعیت شواهد را به دلیل تعداد اندک زنان شرکت‌کننده در کارآزمایی‌ها و خطر سوگیری مربوط به عدم انجام کورسازی و ارائه گزارش ناکافی پیرامون فرآیندهای تصادفی‌سازی کردن افراد، پایین آوردیم. هیچ یک از کارآزمایی‌ها درد را در شش هفته پس از ترخیص گزارش نکردند.
پیامدهای اولیه، درد و عوارض جانبی بودند، که به ازای هر مداخله در زیر گزارش شدند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از علائم حیاتی، نیاز به تجویز داروی ضد-درد نجات در شش هفته پس از ترخیص؛ همه آنها ضعیف گزارش شدند، گزارش نشدند، یا در مورد تأثیر آنها اطمینان نداریم.
طب سوزنی یا طب فشاری
ما مطمئن نیستیم که طب سوزنی (acupuncture) یا طب فشاری (acupressure) (در مقابل عدم درمان) یا طب سوزنی یا طب فشاری به‌علاوه آنالژزی (در مقابل دارونما (placebo) به همراه آنالژزی) تاثیری بر درد داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است. طب سوزنی یا طب فشاری به همراه آنالژزی (در مقابل آنالژزی به‌تنهایی) ممکن است درد را در 12 ساعت (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.28-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64- تا 0.07؛ 2 مطالعه؛ 130 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و 24 ساعت (SMD: -0.63؛ 95% CI؛ 0.99- تا 0.26-؛ 2 مطالعه؛ 130 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) کاهش دهند.
ما مطمئن نیستیم که طب سوزنی یا طب فشاری (در مقابل عدم درمان) یا طب سوزنی یا طب فشاری به‌علاوه تسکین دهنده درد (در مقابل تسکین دهنده درد به‌تنهایی) تاثیری بر عوارض جانبی داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است.
رایحه‌درمانی
رایحه‌درمانی (aromatherapy) به همراه آنالژزی در مقایسه با دارونما به همراه آنالژزی، ممکن است درد را در 12 ساعت (تفاوت میانگین (MD): 2.63- در مقیاس آنالوگ بصری (VAS)؛ 95% CI؛ 3.48- تا 1.77-؛ 3 مطالعه؛ 360 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و 24 ساعت (MD؛ 3.38- VAS؛ 95% CI؛ 3.85- تا 2.91-؛ 1 مطالعه؛ 200 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) کاهش دهد. ما مطمئن نیستیم که رایحه‌درمانی به‌علاوه آنالژزی، در مقایسه با دارونما به همراه آنالژزی، تأثیری بر عوارض جانبی (اضطراب) بگذارد.
الکترومغناطیس درمانی
الکترومغناطیس (electromagnetic) درمانی در مقایسه با دارونما به همراه آنالژزی، ممکن است درد را در 12 ساعت (MD؛ 8.00- VAS؛ 95% CI؛ 11.65- تا 4.35-؛ 1 مطالعه؛ 72 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و 24 ساعت (MD؛ 13.00- VAS؛ 95% CI؛ 17.13- تا 8.87-؛ 1 مطالعه؛ 72 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) کاهش دهد.
ماساژ
ما شش مطالعه (651 زن) را شناسایی کردیم، که پنج مورد از آنها شبه-RCT بودند، و به مقایسه ماساژ (پا و دست) به همراه آنالژزی در مقابل آنالژزی به‌تنهایی پرداختند. تمام شواهد مربوط به درد، عوارض جانبی (اضطراب)، علائم حیاتی و نیاز به تجویز داروی ضد درد نجات، قطعیت بسیار پائینی داشتند.
موسیقی
موسیقی به همراه آنالژزی ممکن است درد را در مقایسه با دارونما به همراه آنالژزی، در یک ساعت (SMD: -0.84؛ 95% CI؛ 1.23- تا 0.46-؛ 2 مطالعه؛ 115 زن؛ شواهد با قطعیت پائین)، 24 ساعت (MD: -1.79؛ 95% CI؛ 2.67- تا 0.91-؛ یک مطالعه؛ 38 زن؛ شواهد با قطعیت پایین)، و همچنین زمانی که با آنالژزی در یک ساعت (MD: -2.11؛ 95% CI؛ 3.11- تا 1.10-؛ یک مطالعه؛ 38 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و در 24 ساعت (MD: -2.69؛ 95% CI؛ 3.67- تا 1.70-؛ یک مطالعه؛ 38 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) مقایسه شد، کاهش دهد. مشخص نیست که موسیقی به همراه آنالژزی، در مقایسه با دارونما به‌علاوه آنالژزی، تأثیری بر عوارض جانبی (اضطراب) دارد یا خیر، زیرا کیفیت شواهد پائین است.
گرمادرمانی (Reiki)
ما مطمئن نیستیم که گرمادرمانی به همراه آنالژزی در مقایسه با آنالژزی به‌تنهایی تأثیری بر درد، عوارض جانبی، علائم حیاتی یا نیاز به تجویز ضد-درد نجات دارد یا خیر، زیرا کیفیت شواهد بسیار پایین است (یک مطالعه، 90 زن).
آرام‌سازی (relaxation)
آرام‌سازی ممکن است درد را در مقایسه با مراقبت استاندارد در 24 ساعت کاهش دهد (MD؛ 0.53- VAS؛ 95% CI؛ 1.05- تا 0.01-؛ یک مطالعه؛ 60 زن؛ شواهد با قطعیت پائین).
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
TENS (در مقابل عدم درمان) ممکن است درد را در یک ساعت کاهش دهد (MD: -2.26؛ 95% CI؛ 3.35- تا 1.17-؛ یک مطالعه؛ 40 زن؛ شواهد با قطعیت پائین). TENS به همراه آنالژزی در مقایسه با دارونما به همراه آنالژزی ممکن است درد را در یک ساعت (SMD؛ 1.10- VAS؛ 95% CI؛ 1.37- تا 0.82-؛ 3 مطالعه؛ 238 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) و در 24 ساعت (MD؛ 0.70- VAS؛ 0.95% CI؛ 0.87- تا 0.53-؛ یک مطالعه؛ 108 زن؛ شواهد با قطعیت پائین) کاهش دهد.
TENS به همراه آنالژزی (در مقابل دارونما به همراه آنالژزی) ممکن است ضربان قلب (MD؛ 7.00- bpm؛ 95% CI؛ 7.63- تا 6.37-؛ 108 زن؛ یک مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین) و میزان تنفس (MD؛ 1.10- brpm؛ 95% CI؛ 1.26- تا 0.94-؛ 108 زن؛ یک مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین) را کم کند.
ما مطمئن نیستیم که TENS به همراه آنالژزی (در مقابل آنالژزی به‌تنهایی) تاثیری بر درد در شش ساعت یا 24 ساعت، یا بر علائم حیاتی داشته باشد، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین است (دو مطالعه، 92 زن).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.