پیامهای کلیدی
-
«عوامل پیشآگهی» ویژگیهایی از یک فرد هستند که میتوان از آنها برای پیشبینی اینکه بیماری یک فرد بدتر خواهد شد یا خیر، و سرعت این بدتر شدن چقدر است، استفاده کرد. بدتر شدن یا وخیمتر شدن وضعیت سلامت نیز به عنوان پیشرفت بیماری شناخته میشود.
-
ما دریافتیم که عوامل زیر برای پیشبینی پیشرفت گلوکوم (glaucoma) اهمیت دارند: (1) وجود خونریزیهای کوچک و جریان خون ضعیف به شبکیه و پشت چشم، (2) ساختارهای غیرطبیعی سلولی، (3) وجود گلوکوم در هر دو چشم، و (4) دریافت درمان برای گلوکوم.
-
ما در مورد قدرت رابطه پیشبینیکننده مطمئن نبودیم زیرا اکثر مطالعات شناساییشده کیفیت پائین داشتند و به نتیجهگیریهای متفاوتی رسیدند.
گلوکوم چیست؟
گلوکوم یک بیماری مزمن عصب بینایی - عصبی که اطلاعات را از پشت چشم به مغز منتقل میکند، است. این بیماری یکی از علل اصلی نابینایی در سراسر جهان بوده، و باید توسط پزشکان متخصص مدیریت شود. افراد مبتلا به گلوکوم در مراحل اولیه آن هیچ نشانهای ندارند. درمان گلوکوم در متوقف کردن یا کُند کردن روند بدتر شدن بیماری موثر است.
شایعترین نوع گلوکوم، گلوکوم زاویه باز اولیه (primary open-angle glaucoma) نام دارد. نوع دیگری از گلوکوم، گلوکوم سودواکسفولیاتیو (pseudoexfoliative glaucoma; PXFG)، میتواند سریعتر به مرحله شدید بیماری پیشرفت کند. هر دو نوع گلوکوم در این مرور وارد شدند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
هدف ما آن بود که بدانیم کدام ویژگیهای شخصی با بدتر شدن (پیشرفت) گلوکوم مرتبط هستند. برای شناسایی افرادی که در معرض خطر بیشتر از دست دادن بینایی هستند، درک اینکه چه عواملی بر پیشرفت سریعتر گلوکوم تاثیر میگذارند، مفید است. این امر به چشم پزشکان کمک میکند تا افرادی را که در معرض خطر از دست دادن بینایی هستند، شناسایی کرده و به مدیریت و تصمیمگیری در مورد بهترین گزینههای درمانی میانجامد.
ما چهکاری را انجام دادیم؟
ما انواع مختلفی از مطالعات را بررسی کردیم تا عواملی را که با پیشرفت گلوکوم مرتبط هستند، شناسایی کنیم. از آنجاییکه گلوکوم یک بیماری مزمن است، مطالعاتی را وارد کردیم که شرکتکنندگان را حداقل به مدت دو سال ارزیابی کردند. مطالعات میبایست بزرگسالان (18 سال یا بالاتر) را با حداقل 200 نفر وارد میکردند تا رویدادهای پیشرفت کافی را ثبت کنند. ما کیفیت مطالعات را بهطور نقادانه ارزیابی کردیم و برآوردهای حاصل از مطالعات را با استفاده از روشهای استاندارد از نظر آماری، ترکیب کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 16,188 مقاله را شناسایی کرده و گزارشهای کامل 239 مطالعه را برای ارزیابی بیشتر بازیابی کردیم. پساز بررسی گزارشهای متن کامل، 123 گزارش را از 22 مطالعه (6082 شرکتکننده) در این مرور وارد کردیم. میانگین سنی شرکتکنندگان در این مطالعات بین 50 و 78 سال بود. ما 40 عامل را با تخمین ارتباط آنها با پیشرفت گلوکوم در مطالعات واردشده یافتیم. از این 40 مورد، اکثر آنها شواهد متناقض و با قطعیت پائین داشتند. ما سه عامل پیشآگهی را با شواهد قطعی و با قطعیت بسیار پائین تا متوسط از ارتباط مثبت یا منفی با پیشرفت بیماری گزارش کردیم - این عوامل شامل وجود خونریزی کوچک در پشت چشم، ابتلا به گلوکوم در هر دو چشم و دریافت درمان برای گلوکوم بودند. اگرچه مطالعات قبلی نشان دادند که فشار داخل چشم، ضخامت سطح شفاف جلویی چشم، سن، جنس زن، فشار خون بالا، میگرن، مشکلات گردش خون و عروق خونی و مشکلات قلبی با بدتر شدن سریعتر گلوکوم مرتبط هستند، در این مرور شواهد منسجمی را از چنین ارتباطاتی نیافتیم.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
اغلب (86%) مطالعات واردشده از نظر کیفیت ضعیف بودند. تنوع زیادی را در روشهای تعریف و ارزیابی عوامل پیشآگهی برای شرکتکنندگان، همچنین نحوه تعریف، اندازهگیری و ورود پیامدها در آنالیز، یافتیم. این بدان معناست که قادر به ترکیب تخمینها برای اکثر ویژگیها نبودیم و به توصیف کیفی اکثر شواهد محدود شدیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در مرور ما، چندین عامل مرتبط با بدتر شدن سریعتر گلوکوم و برخی شواهد را شناسایی کردیم که نشان میدهند درمان به کاهش سرعت بدتر شدن گلوکوم کمک میکند، اگرچه به این یافتهها اطمینان نداریم. شواهد قانعکنندهای را برای دیگر عوامل شناختهشده مانند فشار خون بالا که میتوانند با بدتر شدن بیماری مرتبط باشند، به دست نیاوردیم. ما پیشنهاد میکنیم در آینده مطالعات تحقیقاتی بیشتری را با کیفیت خوب در مورد این موضوع انجام دهیم تا دادههای بیشتر و بهتری جمعآوری شوند که برای پیشگیری از نابینایی ناشی از گلوکوم مفید باشند.
این یافتهها تا چه زمانی بهروز هستند؟
ما مطالعات منتشرشده را تا 15 آگوست 2024 جستوجو و شناسایی کردیم.
مطالعه چکیده کامل
بیماری آب سیاه چشم یا گلوکوم (glaucoma) علت اصلی نابینایی برگشتناپذیر در سطح جهان، و دومین علت اصلی نابینایی در کشورهای ثروتمند است. این وضعیت یک بیماری مزمن عصب بینایی است که میتواند منجر به از دست دادن بینایی شود، اگرچه معمولا تا زمانی که به مرحله پیشرفته نرسد (وخیمتر نشود)، بدون نشانه است. گلوکوم زاویه باز اولیه (primary open angle glaucoma; POAG) شایعترین نوع آن بوده، و به عنوان یک اختلال چندعاملی شناخته میشود. گلوکوم سودواکسفولیاتیو (pseudoexfoliative glaucoma; PXFG) نوعی شایع از گلوکوم زاویه باز ثانویه بوده و سرعت پیشرفت بالاتری دارد. شناسایی عوامل پیشآگهی برای پزشکان مفید است تا خطر پیشرفت بیماری را تخمین بزنند و افرادی را شناسایی کنند که در معرض خطر از دست دادن زودهنگام بینایی قرار دارند.
اهداف
شناسایی عوامل خطر مرتبط با پیشرفت بیماری، که به صورت بدتر شدن یا وخامت پیامدهای عملکرد بینایی و/یا پیامدهای ساختاری، میان بزرگسالان مبتلا به POAG و PXFG تعریف میشوند.
روشهای جستوجو
در 15 آگوست 2024، در CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase و دو پایگاه ثبت کارآزمایی جستوجو کردیم. این جستوجو با بررسی فهرست منابع مقالات واجد شرایط تکمیل شد. هیچ محدودیتی را از نظر زبان یا سال انتشار مقالات اعمال نکردیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده، مطالعات کوهورت و مورد-شاهدی را وارد کردیم. هر مطالعهای را که دوره پیگیری کمتر از دو سال داشت و حجمنمونه آن < 200 بود، خارج کردیم. جمعیت هدف شامل بزرگسالان ≥ 18 سال از هر جنسیتی و مبتلا به نوع گلوکوم محدود به POAG، گلوکوم با فشار طبیعی (normal-tension glaucoma; NTG)، و PXFG و بدون جراحی قبلی گلوکوم بود. دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات، و مقالات تمام متن را برای تعیین واجد شرایط بودن، بررسی کردند. هرگونه اختلافنظری از طریق تبادلنظر با سومین نویسنده مرور حلوفصل شد. نقاط زمانی برای ارزیابی پیامدها در حداقل دو سال پیگیری بودند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم دادهها را از مطالعات واردشده با استفاده از فرمهای از پیش طراحیشده استخراج دادهها، در Covidence؛ +SRDR و Microsoft Excel وارد کردند. از ابزار بررسی کیفیت در مطالعات تعیین پیشآگهی (QUIPS) برای ارزیابی خطر سوگیری (risk of bias) در Covidence استفاده کردیم. در جاییکه پیامدهای همگن گزارش شدند، متاآنالیزها را انجام داده، و از یک مدل واریانس معکوس ژنریک (generic inverse variance) اثرات تصادفی (random-effect) استفاده کردیم. ما نسبت خطر (hazard ratio; HR)، نسبت شانس (odds ratio; OR) و خطر نسبی (risk ratio; RR) را بهطور جداگانه برای هر عامل پیشآگهی و پیامد موجود، طبقهبندیشده براساس نقاط زمانی مختلف و تخمینهای پیشآگهی چند-متغیره یا تک-متغیره، در صورت امکان، گزارش کردیم. قطعیت شواهد را با استفاده از دستورالعملهای درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی و گزارش کردیم.
نتایج اصلی
تعداد 16,188 عنوان و چکیده را غربالگری کرده و 487 گزارش تمام متن را از 239 مطالعه برای ارزیابی بازیابی کردیم. پساز غربالگری متن کامل، 123 گزارش را از 22 مطالعه در این مرور وارد کردیم. تعداد 22 مطالعه، 6082 شرکتکننده را وارد کردند. میانگین سنی شرکتکنندگان در مطالعات از 50 تا 78 سال متغیر بود. شانزده مورد از مطالعات واردشده، از روند بدتر شدن میدان بینایی (visual field; VF) بهتنهایی، برای تشخیص و اندازهگیری پیشرفت گلوکوم استفاده کردند. در شش مطالعه، پیشرفت بیماری با هر دو پیامد عملکردی و ساختاری (مثلا تغییرات ضخامت لایه فیبر عصبی شبکیه چشم با استفاده از توموگرافی انسجام نوری دامنه طیفی (spectral-domain optical coherence tomography)) ارزیابی شد. ما 19 مورد از 22 مطالعه واردشده (86%) را در مجموع در معرض خطر بالای سوگیری (bias) ارزیابی کردیم.
ما دریافتیم که برخی از عوامل پیشآگهی، شواهد منسجمی از ارتباط با پیشرفت بیماری داشتند. بهطور خاص، وجود خونریزی دیسک (HR تعدیلشده: 2.03؛ 95% CI؛ 1.55 تا 2.67، 1068 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ HR تعدیلنشده: 1.51؛ 95% CI؛ 1.12 تا 2.02، 961 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین)، وجود بیماری دوطرفه (HR تعدیلشده: 1.77؛ 95% CI؛ 1.35 تا 2.32، 771 شرکتکننده، 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط)، و درمان گلوکوم (HR تعدیلشده: 0.44؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.61، 961 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ HR تعدیلنشده: 0.56؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.72، 771، 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین) قابل توجه بودند.
شواهد متفاوتی در مورد ارتباط پیشآگهی عوامل باقیمانده با پیشرفت گلوکوم به دست آمد، از جمله چند عاملی که انتظار میرفت براساس شواهد حاصل از دیگر منابع علمی، مهم باشند. در رابطه با فشار داخل چشم (intraocular pressure; IOP) در ابتدای مطالعه، متاآنالیز ما از HR، شواهد کافی را برای وجود تاثیر نشان داد (HR تعدیلشده: : 1.08؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.13، 913 شرکتکننده، 3 مطالعه، شواهد با قطعیت پائین) درحالیکه OR، چنین شواهدی را نداشت (OR تعدیلشده: 0.96؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.10، 458 شرکتکننده، 2 مطالعه، شواهد با قطعیت پائین) و بیشاز نیمی از مطالعاتی که IOP را گزارش کردند، هیچ شواهدی را از تاثیر مداخله نیافتند. بهطور مشابه، HR تعدیلشده تجمعی بهازای هر 1 سال افزایش سن در شروع مطالعه، 1.01 بود (95% CI؛ 0.97 تا 1.05؛ 865 شرکتکننده، 4 مطالعه) با شواهدی با قطعیت بسیار پائین، و مطالعات نتایج متفاوتی را برای ارتباط آن با پیشرفت بیماری نشان دادند. در مورد جنسیت افراد، آنالیزهای تعدیلشده ترکیبی از دو مطالعه نشان میدهند که زنان ممکن است 64% خطر پیشرفت بیشتری نسبت به مردان داشته باشند (HR: 1.64؛ 95% CI؛ 1.15 تا 2.34؛ 961، 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). بااینحال، تخمینهای مطالعات دیگر برای جنسیت بیماران، که نتوانستند با هم ترکیب شوند، در جهت تاثیرشان متفاوت بودند.
ما شواهد منسجمی را نیافتیم که نشان دهد ضخامت مرکزی قرنیه (HR تعدیلشده: 1.13؛ 95% CI؛ 0.85 تا 1.51، 425 شرکتکننده، 2 مطالعه؛ HR تعدیلنشده: 1.00؛ 95% CI؛ 1.00 تا 1.00، 706 شرکتکننده، 2 مطالعه، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، هیپرتانسیون سیستمیک (HR تعدیلشده: 1.33؛ 95% CI؛ 0.68 تا 2.60، 731 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ HR تعدیلنشده: 0.89؛ 95% CI؛ 0.67 تا 1.17، 771 شرکتکننده، 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، بیماری قلبیعروقی (HR تعدیلشده: 1.06؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.49، 771 شرکتکننده، 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین)، میگرن (HR تعدیلنشده: 1.06؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.49، 961 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا سندرم رینود (Raynaud’s syndrome) (HR تعدیلنشده: 1.21؛ 95% CI؛ 0.85 تا 1.73، 961 شرکتکننده، 3 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، تاثیری بر پیشرفت میدان بینایی دارند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهدی با قطعیت متوسط از این یافته حمایت میکند که بیماری دوطرفه یک عامل پیشآگهی مرتبط با پیشرفت VF در افراد مبتلا به گلوکوم است. شواهدی با قطعیت پائین نشان میدهد جنسیت زن و وجود خونریزی دیسک با پیشرفت بیماری مرتبط هستند، درحالیکه درمان با داروهای دارویی از پیشرفت بیماری جلوگیری میکند. شواهد در مورد ارتباط میان پیشرفت بیماری و دیگر عوامل پیشآگهی که شناسایی کردیم، نامطمئن است. در آینده، انجام مطالعات تحقیقاتی با طراحی مناسب در مورد عوامل پیشآگهی مورد نیاز است.
حمایت مالی
NIH؛ (NEI: UG1EY020522)؛ USA؛ HRB: Ireland؛ HSC PHA (CBES-2018-001)؛ Ireland
ثبت
پروتکل در doi.org/10.1002/14651858.CD015436 موجود است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
ین مرور کاکرین در ابتدا به زبان انگلیسی منتشر شد. مسوولیت صحت ترجمه بر عهده تیم ترجمه است که آن را تهیه کرده است. روند ترجمه با دقت انجام شده و از فرآیندهای استاندارد برای تضمین کنترل کیفیت پیروی میکند. با این حال، در صورت عدم تطابق، ترجمههای نادرست یا نامناسب، متن اصلی انگلیسی معتبر است.
