پیام‌های کلیدی
ورزش به علاوه «مراقبت‌های معمول» ممکن است مزیت کمی از نظر خستگی، ظرفیت عملکردی و درد در افراد مبتلا به لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus erythematosus; SLE) داشته باشد.
هیچ مطالعه‌ای عوارض جانبی حین ورزش را گزارش نکرد. با این حال، اطمینان کمی به شواهد کلی داریم.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک چیست؟
SLE (یا «لوپوس») نوعی بیماری است که در آن سیستم ایمنی (دفاعی) بدن به اشتباه به بافت سالم در بسیاری از قسمت‌های بدن حمله می‌کند. این وضعیت یک بیماری طولانی‌مدت به شمار می‌آید (که بیش از شش هفته طول کشیده و معمولا مادام‌العمر است). SLE اغلب باعث ایجاد درد در مفاصل و عضلات، و خستگی مفرط می‌شود. نشانه‌ها می‌توانند به طور موقت بهبود یابند، یا ناگهان بدتر شوند (شعله‌ور شدن).
لوپوس اریتماتوز سیستمیک چگونه درمان می‌شود؟
مدیریت یا مراقبت معمول در SLE ممکن است شامل درمان با داروهایی مانند داروهای ضد روماتیسم اصلاح کننده بیماری (disease-modifying antirheumatic drugs; DMARDs) یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) باشد، اما محدود به آنها نمی‌شود. هم‌چنین ممکن است شامل درمان‌هایی باشد که دارویی نیستند، مانند دوری از نور خورشید، مصرف مکمل (یعنی ویتامین D)، آموزش در مورد بیماری و دیگر بیماری‌ها (یعنی هیپرتانسیون)، و فعالیت بدنی یا ورزش. تمرین ورزشی منظم می‌تواند به عنوان یک درمان کمکی برای افراد مبتلا به SLE عمل کند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بدانیم که ورزش به همراه مراقبت‌های معمول موجب بهبود خستگی، ظرفیت عملکردی (توانایی انجام کارهای عادی روزمره)، کیفیت زندگی، درد و فعالیت بیماری شده و آسیبی به همراه نداشته باشد.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که برنامه‌های ورزشی ساختار یافته‌ای را مانند ورزش هوازی، مقاومتی، کششی یا ترکیبی از اینها (شامل دوز مشخصی از ورزش، به عنوان مثال فرکانس، شدت، زمان، نوع) علاوه بر مراقبت‌های معمول در مقایسه با دارونما (placebo) (داروی ظاهری)، مراقبت‌های معمول به تنهایی، یا مداخله غیر دارویی دیگر (برای مثال آرام‌سازی درمانی) در افراد مبتلا به SLE مورد بررسی قرار دادند.
نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد بر اساس عواملی، مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 13 مطالعه را با 540 شرکت‌کننده مبتلا به SLE یافتیم که شامل یک برنامه ورزشی ساختار یافته بودند که 12 هفته طول کشیدند. مراقبت‌های معمول شامل DMARDها و گلوکوکورتیکوئیدها بودند.
نتایج اصلی این مرور عبارتند از:
1. تمرین ارتعاشی کل بدن به همراه مراقبت معمول در مقایسه با تمرین ارتعاشی ساختگی کل بدن (ارتعاش خاموش) به همراه مراقبت معمول ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر خستگی، ظرفیت عملکردی و درد داشته باشد (1 مطالعه، 17 شرکت‌کننده).
این مطالعه خستگی را با استفاده از پرسشنامه ارزیابی عملکردی درمان بیماری مزمن - دامنه خستگی (FACIT-Fatigue) (مقیاس 0 تا 52 امتیازی، که در آن 0 به معنای عدم خستگی است) اندازه‌گیری کرد، و در 12 هفته، بهبود خستگی را تا 5 امتیاز در گروه ورزش در مقایسه با گروهی که ورزش نکردند، نشان داد:
– افرادی که ورزش کردند، خستگی خود را در نقطه 33 رتبه‌بندی کردند.
– افرادی که ورزش نکردند، خستگی خود را در نقطه 38 رتبه‌بندی کردند.
این مطالعه ظرفیت عملکردی را با استفاده از دامنه ظرفیت عملکردی در پرسشنامه سلامت فرم کوتاه 36 موردی (SF-36) (مقیاس 0 تا 100 امتیازی، که در آن 100 به معنای بهترین عملکرد است) اندازه‌گیری کرد و نشان داد که عملکرد در 12 هفته، تا 2.5 امتیاز در گروه ورزش در مقایسه با گروهی که ورزش نکردند، بدتر شد:
– افرادی که ورزش کردند، ظرفیت عملکردی خود را 67.5 امتیاز ارزیابی کردند.
– افرادی که ورزش نکردند، ظرفیت عملکردی خود را 70 امتیاز ارزیابی کردند.
این مطالعه درد را در دامنه درد SF-36 اندازه‌گیری کرد (مقیاس 0 تا 100 امتیازی، که در آن 0 به معنای بدون درد است) و نشان داد در 12 هفته، درد در گروه ورزش در مقایسه با گروهی که ورزش نکردند، تا 9 امتیاز بهبود یافت:
– افرادی که ورزش کردند، درد خود را در نقطه 34 رتبه‌بندی کردند.
– افرادی که ورزش نکردند، به درد خود 43 امتیاز دادند.
افراد بیشتری از گروه ورزش (27%) در مقایسه با افراد گروه دارونما (10%) از مطالعه کنار رفتند.
این مطالعه فعالیت بیماری یا کیفیت زندگی را اندازه‌گیری نکرد.
2. ورزش به همراه مراقبت‌های معمول در مقایسه با مراقبت‌های معمول به تنهایی ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر خستگی، ظرفیت عملکردی و فعالیت بیماری داشته باشد. و ما مطمئن نیستیم که ورزش در مقایسه با مراقبت‌های معمول به تنهایی درد را بهبود می‌بخشد.
3. ورزش به همراه مراقبت معمول ممکن است خستگی را کاهش دهد، ظرفیت عملکردی را بهبود بخشد، و احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در فعالیت بیماری شود، و ممکن است در مقایسه با مداخله غیر دارویی دیگر به همراه مراقبت‌های معمول، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در درد ایجاد کند.
هیچ مطالعه‌ای عوارض جانبی جدی مرتبط با برنامه ورزشی را در طول مداخله یا پس از آن گزارش نکرد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد چندانی به شواهد نداریم زیرا تعداد مطالعات بسیار اندک بوده، و این امر امکان‌پذیر است که افراد شرکت‌کننده در این مطالعات از نوع درمان خود آگاه بوده باشند.
اکثر مطالعات اثربخشی ورزش را برای مدت کوتاهی (12 هفته یا کمتر) ارزیابی کردند و مشخص نیست که افراد در طول زمان به ورزش پایبند بودند یا خیر. برای بهبود اعتماد نسبت به مزایا و بی‌خطری ورزش در افراد مبتلا به SLE، انجام مطالعات دقیق‌تری در مورد تاثیر ورزش ساختار یافته در یک دوره زمانی بیش از 12 هفته مورد نیاز است.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 30 مارچ 2022 به‌روز است.
با توجه به شواهدی با قطعیت پائین تا بسیار پائین، از مزایای ورزش برای خستگی، ظرفیت عملکردی، فعالیت بیماری و درد در مقایسه با دارونما، مراقبت معمول، یا مشاوره و آرام‌سازی درمانی مطمئن نیستیم. داده‌های آسیب‌های ناشی از مداخله به خوبی گزارش نشدند.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus erythematosus; SLE) یک بیماری التهابی خود ایمنی نادر و مزمن است که شیوع آن از 4.3 تا 150 نفر در 100,000 یا تقریبا پنج میلیون نفر در سراسر جهان متغیر است. تظاهرات سیستمیک اغلب شامل درگیری اندام‌های داخلی، راش مالار (malar rash) مشخص روی صورت، درد در مفاصل و عضلات، و خستگی شدید (profound) است. ظاهرا ورزش برای افراد مبتلا به SLE مفید است. برای این مرور، بر مطالعاتی متمرکز شدیم که همه انواع تمرینات ورزشی ساختار یافته را به عنوان یک درمان کمکی در مدیریت SLE مورد بررسی قرار دادند.
هدف از انجام این مرور، ارزیابی مزایا و آسیب‌های ناشی از تمرینات ورزشی ساختار یافته به عنوان درمان کمکی برای بزرگسالان مبتلا به SLE در مقایسه با مراقبت‌های دارویی معمول، مراقبت‌های دارویی معمول به همراه دارونما (placebo) و مراقبت‌های دارویی معمول به علاوه مراقبت‌های غیر دارویی بود.
از روش‌های استاندارد و جامع جست‌وجوی کاکرین استفاده کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو، 30 مارچ 2022 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که به مقایسه ورزش به عنوان مکمل درمان دارویی معمول در SLE با دارونما، مراقبت‌های دارویی معمول به تنهایی و یک درمان غیر دارویی دیگر پرداختند. پیامدهای اصلی عبارت بودند از خستگی، ظرفیت عملکردی، فعالیت بیماری، کیفیت زندگی، درد، عوارض جانبی جدی، و کناره‌گیری از مطالعه به هر دلیلی، از جمله بروز هرگونه عارضه جانبی.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره گرفتیم. پیامدهای اصلی عبارت بودند از 1. خستگی، 2. ظرفیت عملکردی، 3. فعالیت بیماری، 4. کیفیت زندگی، 5. درد، 6. عوارض جانبی جدی، و 7. کناره‌گیری از مطالعه به هر دلیلی. پیامدهای خفیف شامل 8. نرخ پاسخ دهنده، 9. آمادگی هوازی، 10. افسردگی، و 11. اضطراب، بودند. برای بررسی قطعیت شواهد، از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم. مقایسه اولیه، ورزش در مقابل دارونما (placebo) بود.
تعداد 13 مطالعه (540 شرکت‌کننده) را در این مرور وارد کردیم. مطالعات، ورزش را به عنوان یک مکمل برای مراقبت‌های دارویی معمول (ضد مالاریا، سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی و گلوکوکورتیکوئیدهای خوراکی)، با مراقبت‌های دارویی معمول به علاوه دارونما (یک مطالعه)؛ مراقبت‌های دارویی معمول (شش مطالعه)؛ و یک درمان غیر دارویی دیگر مانند آرام‌سازی درمانی (relaxation therapy) (هفت مطالعه) مقایسه کردند. اکثر مطالعات سوگیری انتخاب (selection bias) داشتند، تمامی مطالعات دارای سوگیری عملکرد (performance bias) و تشخیص (detection bias) بودند. به دلیل وجود خطر بالای سوگیری و عدم دقت، سطح کیفیت شواهد را برای تمام مقایسه‌ها کاهش دادیم.
ورزش به همراه مراقبت‌های دارویی معمول در برابر دارونما به همراه مراقبت‌های دارویی معمول
شواهد حاصل از یک مطالعه کوچک منفرد (17 شرکت‌کننده) که تمرین ارتعاشی کل بدن را با تمرین ارتعاشی دارونمای کل بدن (ارتعاشات خاموش) مقایسه کرد، نشان داد که ورزش ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر خستگی، ظرفیت عملکردی، و درد داشته باشد (شواهد با قطعیت پائین). ما مطمئن نیستیم که ورزش منجر به خروج افراد کمتری از مطالعه می‌شود یا بیشتر (شواهد با قطعیت بسیار پائین). این مطالعه فعالیت بیماری، کیفیت زندگی و عوارض جانبی جدی را گزارش نکرد.
مطالعه مذکور خستگی را با استفاده از مقیاس خود اظهاری 0 تا 52 امتیازی ارزیابی عملکردی درمان بیماری مزمن - خستگی (Assessment of Chronic Illness Therapy - Fatigue)، اندازه‌گیری کرد؛ نمره کمتر به معنای خستگی کمتر است. افرادی که ورزش نکردند، خستگی خود را 38 امتیاز و کسانی که ورزش کردند، خستگی خود را 33 امتیاز ارزیابی کردند (تفاوت میانگین (MD): 5 امتیاز کمتر، 95% فاصله اطمینان (CI): 13.29 امتیاز کمتر تا 3.29 امتیاز بالاتر).
این مطالعه ظرفیت عملکردی را با استفاده از پرسشنامه خود اظهاری سلامت فرم کوتاه 36 موردی (SF-36)، دامنه عملکرد فیزیکی، مقیاس 0 تا 100 اندازه‌گیری کرد؛ امتیاز بالاتر به معنای عملکرد بهتر است. افرادی که ورزش نکردند، ظرفیت عملکردی خود را 70 امتیاز و کسانی که ورزش کردند، ظرفیت عملکردی خود را 67.5 امتیاز ارزیابی کردند (MD؛ 2.5 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 23.78 امتیاز کمتر تا 18.78 امتیاز بالاتر).
این مطالعه درد را با استفاده از دامنه درد SF-36، مقیاس 0 تا 100 امتیازی، اندازه‌گیری کرد؛ امتیاز کمتر به معنای درد کمتر است. افرادی که ورزش نکردند، درد خود را 43 امتیاز و کسانی که ورزش کردند، درد خود را 34 امتیاز ارزیابی کردند (MD؛ 9 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 28.88 امتیاز کمتر تا 10.88 امتیاز بالاتر).
تعداد بیشتری از شرکت‌کنندگان از گروه ورزش (3/11؛ 27%) نسبت به گروه دارونما (1/10؛ 10%) از مطالعه خارج شدند (خطر نسبی (RR): 2.73؛ 95% CI؛ 0.34 تا 22.16).
ورزش به همراه مراقبت‌های دارویی معمول در برابر مراقبت‌های دارویی معمول به تنهایی
افزودن ورزش به مراقبت‌های دارویی معمول ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر خستگی، ظرفیت عملکردی و فعالیت بیماری داشته باشد (شواهد با قطعیت پائین). ما مطمئن نیستیم که افزودن ورزش موجب بهبود درد (شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا خروج افراد کمتر یا بیشتری از مطالعه (شواهد با قطعیت بسیار پائین) می‌شود. عوارض جانبی جدی و کیفیت زندگی در مطالعات گزارش نشدند.
ورزش به همراه مراقبت معمول در برابر مداخله غیر دارویی دیگر مانند دریافت اطلاعات در مورد بیماری یا آرام‌سازی درمانی
ورزش در مقایسه با آموزش یا آرام‌سازی درمانی، ممکن است خستگی را اندکی کاهش دهد (شواهد با قطعیت پائین)، ظرفیت عملکردی را بهبود بخشد (شواهد با قطعیت پائین)، احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در فعالیت بیماری (شواهد با قطعیت متوسط) و تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در درد (شواهد با قطعیت پائین) شود. ما مطمئن نیستیم که ورزش منجر به خروج افراد کمتری از مطالعه می‌شود یا بیشتر (شواهد با قطعیت بسیار پائین). کیفیت زندگی و عوارض جانبی جدی گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.