هدف از انجام این مرور چیست؟
بررسی اینکه خدمات ارائه شده توسط داروسازان سلامت بیمار را بهبود می‌بخشد یا خیر. ما 116 مطالعه را برای پاسخ به این سوال شناسایی کردیم.
پیام‌های کلیدی
برخی از خدمات ارائه شده توسط داروسازان می‌تواند بر سلامت بیمار تاثیرات مثبتی داشته باشد، از جمله بهبود مدیریت فشار خون و عملکرد فیزیکی. خدمات داروساز، ویزیت یا پذیرش را در بیمارستان کاهش نداد. خدمات ارائه شده توسط داروسازان نسبت به خدمات ارائه شده توسط سایر متخصصان مراقبت سلامت، تاثیرات مشابهی بر سلامت بیمار به همراه داشت.
در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟
داروسازان طیف گسترده‌ای را از خدمات برای بیماران ارائه می‌دهند. ما باید بدانیم کدام یک از خدمات داروسازی در کمک به بیماران برای بهبود سلامت آنها موثر هستند. این مرور شامل مطالعات مربوط به خدمات داروساز برای طیف وسیعی از شرایط از جمله فشار خون بالا و دیابت بود. این مرور تاثیر این خدمات را بر مزایا (پیامدهای بهبود یافته سلامت) و هم‌چنین آسیب‌ها (پذیرش غیر-برنامه‌ریزی شده در بیمارستان، عوارض جانبی دارو) اندازه‌گیری کرد.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
ما 116 مطالعه مرتبط را شامل 41,851 شرکت‌کننده یافتیم. مطالعات در 25 کشور انجام شد که بیش‌ترین مطالعات در ایالات متحده آمریکا، انگلستان، کانادا و استرالیا انجام گرفت. بسیاری از مطالعات در داروخانه‌های جامعه (مغازه‌های فروش دارو) و کلینیک‌های سرپایی بیمارستان‌ها انجام شد. این مطالعات، خدمات ارائه شده را توسط داروسازان با مراقبت معمول یا مراقبت‌های ارائه شده توسط سایر متخصصان سلامت مقایسه کردند. این مطالعات دارای کیفیت کلی بالایی بودند، هر چند برخی از این مطالعات دارای مشکلاتی بودند زیرا آنها تمام اطلاعات مرتبط مورد نیاز را برای ارزیابی کیفیت انتخاب نکردند.
از 111 مطالعه‌ای که خدمات داروسازی را با مراقبت معمول مقایسه کردند، 47 مطالعه مهم‌ترین پیامدها را گزارش کردند. در مقایسه با مراقبت معمول، خدمات داروسازی ممکن است درصد بیمارانی را که فشار خون آنها خارج از محدوده هدف است، کاهش دهد. اینکه خدمات ارائه شده توسط داروسازان تعداد بیماران با سطح هموگلوبین گلیکوزیله (glycated haemoglobin) خارج از محدوده هدف را کاهش می‌دهد، نامطمئن است زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین است. خدمات داروساز ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در حضور یا پذیرش در بیمارستان یا عوارض جانبی دارو یا نرخ مرگومیر ایجاد کند. خدمات داروساز ممکن است عملکرد فیزیکی را کمی بهبود بخشد.
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که برای ارزیابی تاثیر مداخله بر اساس شش معیار پیامد اصلی به مقایسه خدمات ارائه شده توسط داروسازان با سایر متخصصان مراقبت سلامت بپردازد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
ما مطالعاتی را که تا مارچ 2015 منتشر شدند جست‌وجو کردیم. در ژانویه 2018 جست‌وجوهای اضافی انجام دادیم و مطالعات بالقوه واجد شرایط را به «مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» اضافه کردیم.
نتایج نشان می‌دهد که خدمات داروساز در مقایسه با مراقبت معمول تاثیرات متفاوتی بر پیامدهای بیماران دارد. هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که برای ارزیابی تاثیر مداخله بر اساس شش معیار پیامد اصلی به مقایسه خدمات ارائه شده توسط داروسازان با سایر متخصصان مراقبت سلامت بپردازد. این نتایج باید با احتیاط تفسیر شوند زیرا در جمعیت مطالعه، نوع مداخلات ارائه شده و پیامدهای گزارش شده ناهمگونی شدیدی وجود داشت، در بسیاری از متاآنالیزها ناهمگونی قابل توجهی وجود داشت و در خطرات سوگیری نیز تغییرات قابل توجهی وجود داشت.
این مرور بر خدمات غیر-رسمی از داروسازان، مثلا داروسازان در جامعه، مراکز مراقبت‌های اولیه یا اورژانس (ambulatory)، به بیماران غیر-بستری متمرکز است و یک نسخه به‌روز از مرور منتشر شده قبلی کاکرین است.
بررسی تاثیر خدمات غیر-رسمی داروسازان بر پیامدهای بیماران غیر-بستری.
در مارچ 2015 به جست‌وجو در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ دو بانک اطلاعاتی دیگر و دو پایگاه ثبت کارآزمایی، همراه با کنترل منابع پرداختیم و برای شناسایی مطالعات بیشتر با نویسندگان مطالعات تماس گرفتیم. انتشارات غیر-انگلیسی زبان را وارد کردیم. در ژانویه 2018 جست‌وجوهای اضافی انجام دادیم و مطالعات بالقوه واجد شرایط را به «مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» اضافه کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده در مورد خدمات داروسازان در مقایسه با ارائه مراقبت معمول یا خدمات معادل/مشابه با همان اهداف ارائه شده توسط سایر متخصصان مراقبت سلامت.
از پروسیجرهای استاندارد روش‌شناسی کاکرین و گروه عملکرد مؤثر و سازمان‌دهی مراقبت در کاکرین (Cochrane and the Effective Practice and Organisation of Care Group) استفاده کردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود کنترل کرده، داده‌ها را استخراج و خطرات سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. قطعیت کلی شواهد را با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی کردیم.
116 کارآزمایی را وارد کردیم که شامل 111 کارآزمایی (39,729 شرکت‌کننده) مربوط به مقایسه مداخلات داروساز با مراقبت معمول و پنج کارآزمایی (2122 شرکت‌کننده) مربوط به مقایسه خدمات داروساز با ارائه خدمات از سوی دیگر متخصصان مراقبت سلامت بود. از 116 کارآزمایی، 76 کارآزمایی برای متاآنالیز وارد شدند. 40 کارآزمایی باقی‌مانده وارد متاآنالیزها نشدند، چرا که هر یک از آنها معیارهای پیامدی منحصربه‌فردی را گزارش کردند که نمی‌توانستند ترکیب شوند. اکثر کارآزمایی‌ها بیماری مزمن را مورد هدف قرار دادند و در محدوده وسیعی از مراکز، اکثر داروخانه‌ها و کلینیک‌های سرپایی بیمارستان‌های عمومی، و به‌طور عمده اما نه منحصرا در کشورهای با سطح درآمد بالا انجام شدند. اکثر کارآزمایی‌ها در معرض خطر پائین سوگیری گزارش‌دهی و در حدود 25% تا 30% از کارآزمایی‌ها در معرض خطر سوگیری عملکرد، تشخیص، و ریزش نمونه (attrition) قرار داشتند. سوگیری انتخاب تقریبا در نیمی از مطالعات وارد شده نامشخص بود.
در مقایسه با مراقبت معمول، ما مطمئن نیستیم که خدمات داروساز درصد بیماران خارج از محدوده هدف هموگلوبین گلیکوزیله را کاهش می‌دهد (5 کارآزمایی؛ 558 = N؛ نسبت شانس (OR): 0.29؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 2.22؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). خدمات داروساز ممکن است درصد بیمارانی را که فشار خون آنها خارج از محدوده هدف است کاهش دهد (18 کارآزمایی؛ N = 4107؛ OR: 0.40؛ 95% CI؛ 0.29 تا 0.55؛ شواهد با قطعیت پائین) و ممکن است منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در حضور یا پذیرش در بیمارستان شود (14 کارآزمایی؛ N = 3631؛ OR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.65 تا 1.11؛ شواهد با قطعیت متوسط). خدمات داروساز ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عوارض جانبی دارو ایجاد کند (3 کارآزمایی؛ N = 590؛ OR: 1.65؛ 95% CI؛ 0.84 تا 3.24؛ شواهد با قطعیت پائین) و ممکن است عملکرد فیزیکی را کمی بهبود بخشد (7 کارآزمایی؛ N = 1329؛ تفاوت میانگین (MD): 5.84؛ 95% CI؛ 1.21 تا 10.48؛ شواهد با قطعیت پائین). خدمات داروساز ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در مرگومیر ایجاد کند (9 کارآزمایی؛ N = 1980؛ OR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.12؛ شواهد با قطعیت پائین).
از پنج مطالعه که به مقایسه خدمات ارائه شده توسط داروسازان با سایر متخصصان سلامت پرداختند، هیچ مطالعه‌ای تاثیر مداخلات را بر درصد بیماران خارج از دامنه فشار خون یا هموگلوبین گلیکوزیله هدف، حضور و پذیرش در بیمارستان، عوارض جانبی دارو، یا عملکرد فیزیکی مورد بررسی قرار نداد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.