چرا این سؤال مهم است؟
پروسیجرهای پزشکی، مانند معاینات بهداشتی یا تزریقات، می‌توانند باعث درد در کودکان شوند. در این شرایط، تلاش برای پرت کردن حواس کودکان با استفاده از اسباب‌بازی یا بازی کردن، به منظور به حداقل رساندن ناراحتی و ترس از درد، معمول است.
یک شکل از پرت کردن حواس که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، واقعیت مجازی است. واقعیت مجازی یک محیط مصنوعی با صحنه‌ها و اشیایی است که به نظر واقعی می‌آیند (به عنوان مثال دنیای یخ زده، یا پارک حیات وحش). واقعیت مجازی می‌تواند اینگونه باشد:
غوطه‌ور شدن کامل (fully-immersive): کاربران معمولا از یک هدست با هدفون و صفحه نمایش استفاده می‌کنند، و به گونه‌ای با محیط مجازی تعامل می‌کنند گویی اینکه واقعا در آن حضور دارند.
نیمه-غوطه‌ور شدن: کاربران با یک محیط نسبتا مجازی ارتباط برقرار می‌کنند (به عنوان مثال، یک شبیه‌ساز پرواز که در آن کنترل‌ها واقعی هستند، اما پنجره‌ها تصاویر مجازی را نمایش می‌دهند).
غیر-غوطه‌ور شدن: کاربر توسط یک مانیتور جداگانه (به عنوان مثال یک کامپیوتر) به دنیای مجازی متصل می‌شود اما هنوز هم می‌تواند دنیای واقعی را تجربه کند.
برای اینکه بفهمیم واقعیت مجازی می‌تواند حواس کودکان را از درد پرت کند یا خیر، و اینکه این کار با اثرات جانبی (ناخواسته) همراه است یا خیر، شواهد پژوهشی را مرور کردیم.
چگونه شواهد را شناسایی و ارزیابی کردیم؟
ابتدا، در منابع علمی پزشکی به جست‌وجوی مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعاتی که در آنها افراد به‌طور تصادفی به گروه‌های درمانی مختلف تقسیم می‌شوند) پرداختیم، زیرا این مطالعات قوی‌ترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهند. نتایج آنها را مقایسه و خلاصه کردیم. در نهایت، اطمینان خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعات، و سازگاری یافته‌ها در طول مطالعات ارزیابی کردیم.
ما چه چیزی را یافتیم؟
ما 17 مطالعه را با مجموع 1008 کودک چهار تا 18 سال پیدا کردیم. اقدامات پزشکی شامل تزریقات، خون گرفتن، تعویض پانسمان زخم، و ورزش بدنی بود. مطالعات، واقعیت مجازی را با پرت نکردن حواس یا پرت کردن حواس بدون واقعیت مجازی، مقایسه کردند. هیچ مطالعه‌ای انواع مختلف واقعیت مجازی را با هم مقایسه نکرد.
طی انجام یک پروسیجر پزشکی
ما نمی‌توانیم بگوئیم که واقعیت مجازی درد گزارش شده را توسط خود فرد طی انجام یک پروسیجر پزشکی کاهش می‌دهد یا خیر، زیرا اعتماد بسیار کمی به شواهد موجود داریم (سه مطالعه).
فقط در دو مطالعه تغییرات درد توسط ناظر ارزیابی شد (مثلا، با استفاده از یک مقیاس رتبه‌بندی از 0 (بدون درد) تا 10 (درد زیاد)). این مطالعات یافته‌های متناقضی را گزارش کردند: در یک مطالعه واقعیت مجازی با غوطه‌وری کامل در مقایسه با حواس‌پرتی بدون واقعیت مجازی، مفید واقع شد، اما در مطالعه دیگر چنین نبود.
واقعیت مجازی با غوطه‌وری کامل، ممکن است دردی را که یک ناظر بر اساس رفتار کودکان ارزیابی می‌کند (مثلا، گریه کردن، یا مالیدن یک قسمت از بدن به روشی که نشان دهنده درد باشد) موثرتر از حواس‌پرتی بدون واقعیت مجازی (دو مطالعه) یا پرت نکردن حواس (یک مطالعه)، کاهش دهد.
واقعیت مجازی بدون غوطه‌وری در مقایسه با پرت نکردن حواس، برای دردی که توسط یک ناظر بر اساس رفتار کودکان ارزیابی شد، مفید گزارش نشد ( یک مطالعه).
پس از انجام یک پروسیجر پزشکی
ما نمی‌توانیم بگوئیم که واقعیت مجازی درد گزارش شده را توسط خود بیمار پس از انجام یک پروسیجر پزشکی کاهش می‌دهد یا خیر، زیرا اعتماد بسیار کمی به شواهد موجود داریم (16 مطالعه).
پنج مطالعه تغییرات درد ارزیابی شده را توسط یک ناظر بررسی کردند. واقعیت مجازی در مقایسه با عدم حواس‌پرتی در دو مطالعه، و همچنین هنگامی که در دو مطالعه دیگر با پرت کردن حواس بدون واقعیت مجازی مقایسه شد، مفید بود. با این حال، در یک مطالعه این مداخله بهتر از حواس‌پرتی بدون واقعیت مجازی نبود.
دو مطالعه که ارزیابی درد را توسط یک ناظر بر اساس رفتار کودکان انجام دادند، یافته‌های متناقضی داشتند: واقعیت مجازی با غوطه‌وری، در مقایسه با حواس‌پرتی بدون واقعیت مجازی در یک مطالعه مفید بود، اما در مطالعه دیگر غیر-مفید گزارش شد.
ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که بین واقعیت مجازی و عدم حواس‌پرتی برای دردی که توسط یک ناظر بر اساس رفتار کودکان ارزیابی شود، تفاوتی وجود دارد، زیرا سطح اعتماد ما به شواهد موجود بسیار پائین است (یک مطالعه).
عوارض جانبی
ما نمی‌توانیم بگوئیم واقعیت مجازی با عوارض جانبی همراه است یا خیر، زیرا به شواهد موجود اعتماد بسیار کمی داریم (11 مطالعه).
این یافته‌ها چه معنایی دارند؟
ما به شواهدی که شناسایی کردیم، اعتماد پائین تا بسیار پائین داریم. از مرور ما مشخص نمی‌شود که حواس‌پرتی با واقعیت مجازی تفاوتی در درد در کودکان ایجاد می‌کند یا خیر. در این زمینه نیاز به انجام مطالعات بزرگ و با طراحی خوب، وجود دارد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد ارائه شده در این مرور کاکرین، تا اکتبر 2019 به‌روز است.
شواهدی را با قطعیت پائین و بسیار پائین برای اثربخشی حواس‌پرتی با VR در مقایسه با عدم حواس‌پرتی یا حواس‌پرتی بدون VR بر کاهش شدت درد حاد در کودکان در هر موقعیت مراقبت سلامت، پیدا کردیم. این سطح از عدم اطمینان تفسیر مزایا یا عدم مزایای حواس‌پرتی ایجاد شده را با VR برای درد حاد در کودکان دشوار می‌کند. بیشتر پیامدهای اولیه مرور فقط با دو یا سه مطالعه کوچک ارزیابی شدند. ما داده‌های محدودی را برای عوارض جانبی و سایر پیامدهای ثانویه پیدا کردیم. انجام کارآزمایی‌های بزرگ، با طراحی خوب و با کیفیت بالا در آینده، ممکن است تأثیر مهمی بر اطمینان ما از شواهد، در مورد این نتایج داشته باشند.
واقعیت مجازی (virtual reality; VR) نوعی فناوری کامپیوتری است که محیطی شبیه‌سازی شده و قابل مقایسه را با دنیای واقعی ایجاد می‌کند، و کاربران می‌توانند فعالانه با آن ارتباط برقرار کنند. تاثیر حواس‌پرتی ایجاد شده با VR بر شدت درد حاد در کودکان نامشخص است.
ارزیابی اثربخشی و عوارض جانبی مداخلات ایجاد کننده حواس‌پرتی با واقعیت مجازی (VR) برای کودکان (0 تا 18 سال) مبتلا به درد حاد در هر محیط مراقبت سلامت.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ PsycINFO؛ و چهار پایگاه ثبت کارآزمایی را تا اکتبر 2019 جستوجو کردیم. همچنین، فهرست منابع مطالعات واجد شرایط را بررسی کرده، مجلات مرتبط را به صورت دستی جستوجو و با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs)، از جمله مطالعات متقاطع و خوشه‌ای را وارد کردیم که حواس‌پرتی با VR را با عدم حواس‌پرتی، حواس‌پرتی بدون VR یا حواس‌پرتی با VRهای دیگر مقایسه کردند.
ما از روش‌های استاندارد روش‌شناسی کاکرین استفاده کردیم. دو نویسنده مرور مستقل از هم خطر سوگیری (bias) را ارزیابی و داده‌ها را استخراج کردند. پیامد اولیه، شدت درد حاد (حین انجام پروسیجر، و حداکثر یک ساعت پس از انجام پروسیجر) بود. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از عوارض جانبی، میزان رضایت کودک با VR، ناراحتی مربوط به درد، اضطراب والدین، استفاده از مسکّن نجات و هزینه‌ها. ما از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) استفاده کرده و جداول «خلاصه‌ای از یافته‌ها» را ایجاد کردیم.
ما 17 RCT (1008 شرکت‌کننده چهار تا 18 سال) را تحت پروسیجرهای مختلف در بخش مراقبت‌های سلامت وارد کردیم. ما داده‌ها را تجمیع نکردیم زیرا نا‌همگونی در جمعیت (یعنی سنین و مراحل مختلف رشد کودکان و برداشت‌ها و واکنش‌های مختلف آنها نسبت به درد) و تفاوت‌ها در شرایط پروسیجرها (به عنوان مثال فلبوتومی، پانسمان زخم سوختگی، جلسات فیزیوتراپی)، و سطح درد تجربه شده متعاقب آن، تجمیع آماری داده‌ها را غیرممکن کرد. نتایج را روایت‌گونه (narrative) توصیف می‌کنیم.
قضاوت ما این بود که اکثر مطالعات در معرض خطر نامشخص سوگیری انتخاب، خطر بالای سوگیری عملکرد و تشخیص، و خطر بالای سوگیری به علت حجم نمونه کوچک، بودند. در طول تمام مقایسه‌ها و پیامدها، به دلیل وجود محدودیت‌های جدی در مطالعه و غیر-مستقیم بودن جدی یا بسیار جدی، قطعیت شواهد را به سطح پائین یا بسیار پائین کاهش دادیم. همچنین سطح قطعیت برخی از شواهد را به دلیل وجود عدم دقت بسیار جدی، کاهش دادیم.
1: حواس‌پرتی با VR در مقابل عدم حواس‌پرتی
شدت درد حاد: حین انجام پروسیجر
ارائه گزارش توسط خود بیمار: یک مطالعه (42 شرکت‌کننده) هیچ اثر مفیدی را از VR بدون غوطه‌وری (شواهد با قطعیت بسیار پائین) پیدا نکرد.
ارائه گزارش توسط ناظر: داده‌ای وجود ندارد.
معیارهای رفتاری (ارائه گزارش توسط ناظر): دو مطالعه، 62 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین. یک مطالعه (n = 42) هیچ تاثیر مفیدی را برای VR بدون غوطه‌وری پیدا نکرد. یک مطالعه (n = 20) تاثیر مفیدی را به نفع VR با غوطه‌وری پیدا کرد.
شدت درد حاد: پس از انجام پروسیجر
ارائه گزارش توسط خود بیمار: 10 مطالعه، 461 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین. چهار مطالعه (n = 95) هیچ اثر مفیدی را از VR با غوطه‌وری و نیمه-غوطه‌وری یا بدون غوطه‌وری، پیدا نکردند. پنج مطالعه (n = 357) اثر مفیدی را به نفع VR با غوطه‌وری پیدا کردند. یک مطالعه دیگر (n = 9) درد کمتری را در گروه VR گزارش کرد.
ارائه گزارش توسط ناظر: دو مطالعه (216 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) اثر مفیدی را از VR با غوطه‌وری پیدا کردند، که توسط مراقب اولیه/والدین یا پرستار، گزارش شدند. یک مطالعه (80 = n) اثر مفیدی را برای VR با غوطه‌وری پیدا کرد، که توسط محققان گزارش شد.
معیارهای رفتاری (بر اساس ارائه گزارش توسط ناظر): یک مطالعه (42 شرکت کننده) هیچ اثر مفیدی را از VR بدون غوطه‌وری (شواهد با قطعیت بسیار پائین) پیدا نکرد.
عوارض جانبی: پنج مطالعه، 154 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین. سه مطالعه (n = 53) هیچگونه عوارض جانبی را گزارش نکردند. دو مطالعه (101 = n) عوارض جانبی خفیف (به عنوان مثال حالت تهوع) را در گروه VR گزارش دادند.
2: حواس‌پرتی با VR در برابر حواس‌پرتی بدون VR
شدت درد حاد: حین انجام پروسیجر
ارائه گزارش توسط خود بیمار، توسط ناظر، و معیارهای رفتاری (ارائه گزارش توسط ناظر): دو مطالعه، 106 شرکت‌کننده:
ارائه گزارش توسط خود بیمار: یک مطالعه (65 = n) تاثیر مفیدی را به نفع VR با غوطه‌وری نشان داد و یک مطالعه (41 = n) هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در میانگین نمرات تغییر درد (شواهد با قطعیت بسیار پائین) پیدا نکرد.
ارائه گزارش توسط ناظر: یک مطالعه (65 = n) تأثیر مفیدی را به نفع VR با غوطه‌وری نشان داد و یک مطالعه (41 = n) هیچ شواهدی را مبنی بر تفاوت در میانگین نمرات تغییر درد (شواهد با قطعیت بسیار پائین) پیدا نکرد.
معیارهای رفتاری (ارائه گزارش توسط ناظر): یک مطالعه (65 = n) تأثیر مفیدی را به نفع VR با غوطه‌وری نشان داد و یک مطالعه (41 = n) تفاوتی را در میانگین نمرات تغییر درد با رفتار‌های درد کمتر، در گروه VR (شواهد با قطعیت پائین) پیدا کرد.
شدت درد حاد: پس از انجام پروسیجر
ارائه گزارش توسط خود بیمار: هشت مطالعه، 575 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین. دو مطالعه (n = 146) اثر مفیدی را برای VR با غوطه‌وری پیدا کردند. دو مطالعه (252 = n) اختلاف بین گروهی را به نفع VR با غوطه‌وری گزارش کردند. یک مطالعه (n = 59) هیچ اثر مفیدی را برای VR با غوطه‌وری، در مقایسه با تلویزیون و حواس‌پرتی بدون VR از Child Life پیدا نکرد. یک مطالعه (n = 18) هیچ اثر مفیدی را برای VR با نیمه-غوطه‌وری به دست نیاورد. دو مطالعه (n = 100) به تفاوت بین گروهی دست نیافتند.
ارائه گزارش توسط ناظر: سه مطالعه، 187 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین. یک مطالعه (n = 81) اثر مفیدی را برای VR با غوطه‌وری برای گزارش‌های والدین، پرستار و پژوهش‌گران پیدا کرد. یک مطالعه (n = 65)، به اثر مفیدی برای VR با غوطه‌وری، بر اساس گزارش مراقبین سلامت، اشاره کرد. مطالعه دیگر (n = 41) هیچ گزارشی را راجع به تفاوت در میانگین نمرات تغییر درد ارائه نکرد.
معیارهای رفتاری (ارائه گزارش توسط ناظر): دو مطالعه، 106 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین. یک مطالعه (n = 65) اثر مفیدی را برای VR با غوطه‌وری پیدا کرد. مطالعه دیگر (n = 41) هیچ گزارشی را راجع به تفاوت در میانگین نمرات تغییر درد ارائه نکرد.
عوارض جانبی: شش مطالعه، 429 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین. سه مطالعه (229 = n) هیچ شواهدی را از وجود تفاوت بین گروه‌ها پیدا نکردند. دو مطالعه (n = 141) هیچگونه عوارض جانبی را در گروه VR گزارش نکردند. یک مطالعه (n = 59) هیچ اثر مفیدی را بر کاهش بیماری سایبری تخمین زده شده قبل و پس از VR با غوطه‌وری، گزارش نکرد.
3: حواس‌پرتی با VR در برابر حواس‌پرتی با VR دیگر
ما هیچ مطالعه‌ای را برای این مقایسه شناسایی نکردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.