پیشینه
زخم‌های مزمن زخم‌هایی هستند که مدت زیادی طول می‌کشد تا بهبودی پیدا کنند، بهبود پیدا نمی‌کنند یا عود می‌کنند؛ این زخم‌ها اغلب زخم‌های مرتبط با دیابت یا بیماری شریانی یا وریدی (گردش ضعیف خون) هستند. یکی از مشخصه‌های زخم‌های مزمن این است که بافت زخم، هیپوکسیک (سطح پائین اکسیژن) است. زخم‌های مزمن به‌طور شایعی رخ می‌دهند و باعث کاهش کیفیت زندگی افراد مبتلا می‌شوند.
درمان با اکسیژن پُرفشار (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) درمانی است که به منظور افزایش عرضه اکسیژن به زخم‌هایی که به دیگر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، طراحی شده است. HBOT باعث می‌شود افراد، اکسیژن خالص را در یک محفظه فشرده با طراحی ویژه تنفس کنند (مانند محفظه‌هایی که برای غواصان اعماق دریا، که پس از بازگشت به سطح آب در معرض مشکلات اختلاف فشار قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود).
سوال مطالعه مروری
آیا درمان با اکسیژن پُرفشار (HBOT) میزان بهبودی مبتلایان را به زخم‌های مزمن افزایش داده و نیاز به قطع عضو جزئی یا کل اندام تحتانی را کاهش می‌دهد؟ آیا این روش درمانی ایمن است؟
آنچه ما پیدا کردیم
در این به‌روزرسانی مرور، دوازده کارآزمایی تصادفی‌سازی شده (577 شرکت‌کننده) را وارد کردیم. بیشتر کارآزمایی‌های وارد شده زخم‌های پا را در افراد مبتلا به دیابت (10 کارآزمایی) بررسی کردند.
در مورد زخم‌های پایی که مربوط به دیابت است، به نظر می‌رسد HBOT شانس بهبودی را در کوتاه‌مدت (تا شش هفته) افزایش می‌دهد اما در پیگیری‌های طولانی‌مدت اینگونه نیست. HBOT ممکن است تعداد موارد قطع عضو ماژور را در افراد مبتلا به دیابت که دارای زخم پای مزمن هستند، کاهش دهد.
در مورد زخم‌های مزمن ناشی از بیماری وریدهای اندام تحتانی، متوجه شدیم که HBOT ممکن است اندازه زخم‌ها را کاهش دهد.
در مورد زخم‌های مزمن ناشی از عدم خونرسانی از طریق شریان‌ها یا زخم‌های فشاری مزمن، هیچ شواهدی را برای تأیید یا رد هرگونه تاثیر HBOT مشاهده نکردیم.
ما نمی‌توانیم ایمنی این روش درمانی را ارزیابی کنیم زیرا هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده در مرور ما گزارش نکردند که عوارض جانبی عمده‌ای در آنها دیده شده یا خیر.
این خلاصه به زبان ساده تا تاریخ 23/1/15 به‌روز است.
در افراد مبتلا به زخم پای ناشی از دیابت، HBOT به طور قابل توجهی زخم‌ها را در کوتاه‌مدت اما نه طولانی‌مدت بهبود بخشیده و کارآزمایی‌ها دارای معایب مختلفی در طراحی و/یا گزارش‌دهی بودند که به این معنی است که ما به این نتایج اطمینان نداریم. برای ارزیابی صحیح HBOT در مبتلایان به زخم‌های مزمن، انجام کارآزمایی‌های بیشتری لازم است؛ این کارآزمایی‌ها باید از توان کافی برخوردار باشند و طراحی مناسبی نیز داشته باشند تا همه انواع سوگیری‌ها را به حداقل برسانند.
زخم‌های مزمن شایع بوده و نشان دهنده یک مشکل سلامت با تأثیر قابل توجه بر کیفیت زندگی هستند. پاتولوژی‌های مختلفی ممکن است باعث از هم‌‌گسیختگی بافت شوند، از جمله خونرسانی ضعیف و در نتیجه اکسیژن‌رسانی ناکافی به بستر زخم. درمان با اکسیژن هیپرباریک (اکسیژن پُرفشار) (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) برای بهبود اکسیژن‌رسانی به زخم‌ها پیشنهاد شده و بنابراین ترمیم آنها را بهبود می‌بخشد.
ارزیابی مزایا و مضرات HBOT کمکی برای درمان زخم‌های مزمن اندام تحتانی.
برای این به‌روزرسانی دوم، ما پایگاه ثبت اختصاصی گروه زخم در کاکرین (جست‌وجو در 18 فوریه 2015)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) ( کتابخانه کاکرین 2015، شماره 1)؛ Ovid MEDLINE (1946 تا 17 فوریه 2015)؛ Ovid MEDLINE (In-Process & Other Non-Indexed Citations؛ 17 فوریه 2015)؛ Ovid EMBASE (1974 تا 17 فوریه 2015)؛ و EBSCO CINAHL (1982 تا 17 فوریه 2015) را جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که به مقایسه تاثیر رژیم‌های درمانی بهبود زخم مزمن شامل HBOT و مقایسه آنها با مواردی که HBOT را حذف کردند (با یا بدون درمان ساختگی) پرداختند.
سه نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌های مرتبط را با استفاده از متدولوژی کاکرین ارزیابی کرده و داده‌ها را از مطالعات واردشده، استخراج کردند. ما هرگونه اختلاف‌نظر را با بحث برطرف کردیم.
ما 12 کارآزمایی (577 شرکت‌کننده) را وارد کردیم. ده کارآزمایی (531 شرکت‌کننده) افراد مبتلا به زخم پای دیابتیک را وارد کردند: داده‌های جمع‌آوری شده از پنج کارآزمایی با 205 شرکت‌کننده افزایش سرعت بهبود زخم را با HBOT در شش هفته نشان دادند (خطر نسبی (RR): 2.35؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.19 تا 4.62؛ P = 0.01) اما این مزیت در پیگیری‌های طولانی‌مدت‌تر در یک سال مشهود نبود. در رابطه با آمپوتاسیون ماژور، هیچ تفاوت قابل توجهی که اهمیت آماری داشته باشد، مشاهده نشد (داده‌های تجمعی پنج کارآزمایی با 312 شرکت‌کننده، RR: 0.36؛ 95% CI؛ 0.11 تا 1.18). یک کارآزمایی (16 شرکت‌کننده) که زخم‌های وریدی را در نظر گرفته و داده‌ها را در شش هفته (کاهش اندازه زخم) و 18 هفته (کاهش اندازه زخم و تعداد زخم‌های بهبود یافته) گزارش کردند، مزیت قابل توجهی را برای HBOT از نظر کاهش در سطح زخم فقط در شش هفته نشان داد (تفاوت میانگین (MD)؛ 33.00%؛ 95% CI؛ 18.97 تا 47.03، P <0.00001). ما یک کارآزمایی (30 شرکت‌کننده) را بررسی کرديم که بیماران مبتلا به زخم‌های دیابتی بهبود نیافته و همچنین زخم‌های وریدی («انواع زخم‌های مخلوط») را وارد مطالعه کرده و آنها به مدت 30 روز تحت درمان قرار گرفتند. برای این «زخم‌های مخلوط»، مزیت قابل توجهی از HBOT از نظر کاهش سطح زخم در پایان درمان (30 روز) دیده شد (MD؛ 61.88%؛ 95% CI؛ 41.91 تا 81.85، P <0.00001). ما هیچ کارآزمایی‌ای را پیدا نکردیم که زخم‌های شریانی و فشاری را در نظر گرفته باشند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.