سوال پژوهشی
تاثیرات درمان ذهن و بدن در مدیریت بالینی فیبرومیالژی (fibromyalgia) بر درد، عملکرد فیزیکی، خلق‌وخو و عوارض جانبی چیست؟
فیبرومیالژی چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند؟
افراد مبتلا به فیبرومیالژی دچار درد مزمن و گسترده بدن بوده و اغلب با افزایش خستگی (احساس خسته بودن)، سفتی بدن، افسردگی و مشکلات خواب دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
مداخلات ذهن-بدن چه هستند؟
مداخلات ذهن-بدن (mind-body) عبارتند از درمان‌هایی مانند بیوفیدبک، ذهن‌آگاهی، حرکت‌درمانی، درمان روان‌شناختی و درمان‌های آرام‌سازی. بیوفیدبک زمانی است که به حسگرهای الکتریکی متصل می‌شوید تا به شما کمک کنند اطلاعاتی را در مورد بدن خود دریافت کنید تا تغییرات ظریفی مانند آرامش در بدن ایجاد شوند. ذهن‌آگاهی به معنای آگاهی از افکار، احساسات و احساسات بدنی است. تمام درمان‌های ذهن-بدن، پیوندی را بین افکار، رفتار و احساسات ایجاد می‌کنند تا به افراد کمک کنند با نشانه‌های خود کنار بیایند.
ویژگی‌های مطالعه
مروری را بر تاثیر درمان‌های ذهن-بدن برای بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی انجام دادیم. پس از جست‌وجوی همه مطالعات مرتبط تا اکتبر 2013، 61 مطالعه را شامل 4234 بزرگسال پیدا کردیم.
- بسیاری از مطالعات فقط شامل شرکت‌کنندگان زن بودند، اما برخی از مردان در چند مطالعه گنجانده شدند.
- شرکت‌کنندگان مبتلا به فیبرومیالژی خفیف تا شدید بودند.
- مداخلات ذهن-بدن با «مراقبت‌های معمول» مانند استفاده از دارو مقایسه شدند. آنالیز ثانویه هم‌چنین یافته‌ها را در مقایسه با «درمان کنترل توجه» که شامل دریافت اطلاعات برای مدت زمان مشابه درمان ذهن-بدن است، مقایسه کرد.
نتایج کلیدی در پایان دوره درمان
- شواهدی با کیفیت پائین نشان داد که درمان‌های روان‌شناختی، عملکرد فیزیکی، درد، خلق‌وخو و عوارض جانبی را در مقایسه با مراقبت‌های معمول بهبود می‌بخشند. افراد بیشتری از گروه درمان روان‌شناختی در مقایسه با مراقبت‌های معمول کناره‌گیری کردند.
- تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عملکرد فیزیکی، درد و خلق‌وخوی افراد دریافت‌کننده بیوفیدبک و مراقبت‌های معمول وجود داشت، اما این امر ممکن است بر اساس شانس اتفاق افتاده باشد. افراد بیشتری از گروه بیوفیدبک نسبت به گروه مراقبت معمول کناره‌گیری کردند. هیچ مطالعه‌ای هیچ گونه عوارض جانبی را گزارش نکرد.
- تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عملکرد فیزیکی، درد، خلق‌وخو و تعداد موارد انصراف از مطالعه بین افرادی که درمان ذهن‌آگاهی و مراقبت‌های معمول دریافت می‌کردند، وجود نداشت. در هیچ مطالعه‌ای عوارض جانبی گزارش نشد.
- ما مطمئن نیستیم که حرکت‌درمانی منجر به بهبود عملکرد فیزیکی، درد، خلق‌وخو، عوارض جانبی یا تعداد افرادی که از درمان کناره‌گیری کرده‌اند، می‌شود یا خیر. بهبودهایی در درد و خلق‌وخوی افراد دریافت‌کننده حرکت‌درمانی وجود داشت، اما کیفیت شواهد بسیار پائین بود. بیشتر افراد از مطالعه کنار رفتند و دو شرکت‌کننده گزارش دادند که در گروه مداخله درد بیشتری داشتند.
- ما مطمئن نیستیم که درمان‌های آرام‌سازی باعث بهبود عملکرد فیزیکی و درد در مقایسه با مراقبت‌های معمول شد زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود. تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در خلق‌وخو و کناره‌گیری از درمان بین افرادی که درمان‌های آرام‌سازی دریافت کرده و افرادی که مراقبت‌های معمول را دریافت کردند، وجود داشت. عوارض جانبی گزارش نشدند.
بهترین تخمین‌ها از آنچه در پایان درمان در افراد مبتلا به فیبرومیالژی هنگام استفاده از درمان‌های ذهن-بدن اتفاق می‌افتد
یافته‌های اصلی در مورد استفاده از درمان‌های روان‌شناختی در زیر خلاصه می‌شود.
- عملکرد فیزیکی پس از 1 تا 25 هفته (نمرات بالاتر به معنای محدودیت بیشتر است)
افرادی که از درمان‌های روان‌شناختی استفاده کردند، در مقایسه با افراد حاضر در گروه مراقبت‌های معمول، عملکرد فیزیکی خود را در مقیاس 0 تا 100 امتیازی، 2 امتیاز پائین‌تر ارزیابی کردند (7.5% بهبود مطلق).
- درد پس از 3 تا 14 هفته (نمرات بالاتر به معنای درد بدتر یا شدیدتر است)
افرادی که از درمان‌های روان‌شناختی استفاده کردند، در مقایسه با افرادی که مراقبت‌های معمول گرفتند، درد خود را در مقیاس 0 تا 100 امتیازی، 2 امتیاز پائین‌تر ارزیابی کردند (3.5% بهبود مطلق).
- خلق‌وخو (نمرات بالاتر به معنای درد بدتر یا شدیدتر است)
افرادی که از درمان‌های روان‌شناختی استفاده کردند، در مقایسه با افرادی که مراقبت‌های معمول دریافت کردند، خلق‌وخوی خود را در مقیاس 20 تا 80 امتیازی، 3 امتیاز پائین‌تر ارزیابی کردند (4.8% بهبود مطلق).
- کناره‌گیری از درمان به هر علتی
در مجموع، 204 نفر از 1000 نفر از گروه درمان‌های روان‌شناختی در مقایسه با 148 نفر از 1000 نفر از گروه مراقبت‌های معمول کناره‌گیری کردند (6% بهبود مطلق).
- عوارض جانبی
نوزده نفر از 1000 نفری که تحت درمان‌های روان‌شناختی قرار گرفتند، در مقایسه با 51 نفر از 1000 نفری که مراقبت‌های معمول داشتند، دچار یک عارضه جانبی شدند (4% بهبود مطلق). این امر ممکن است شانسی اتفاق افتاده باشد.
ما اطلاعات دقیقی در مورد عوارض و عوارض جانبی درمان‌های ذهن-بدن نداریم. عوارض جانبی نادر می‌تواند شامل بدتر شدن درد باشد.
درمان‌های مداخلات روان‌شناختی ممکن است در بهبود عملکرد فیزیکی، درد و خلق‌وخوی ضعیف برای بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول موثر باشند، اما کیفیت شواهد پائین است. برای تعیین اینکه تاثیرات مثبت شناسایی‌شده پس از مداخله پایدار است یا خیر، انجام پژوهش بیشتری در مورد پیامدهای درمان مورد نیاز است. اثربخشی بیوفیدبک، ذهن‌آگاهی، حرکت‌درمانی و درمان‌های مبتنی بر آرام‌سازی نامشخص است، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین یا پائین بود. تعداد کم کارآزمایی‌ها و ناهمگونی در استفاده از معیارهای پیامد در سراسر کارآزمایی‌ها، آنالیز را محدود کرد.
مداخلات ذهن-بدن (mind-body) بر این اصل کلی استوار است که ذهن، بدن و رفتار همگی به هم مرتبط هستند. مداخلات ذهن-بدن شامل راهبردهایی است که تصور می‌شود بهزیستی (well-being) روانی و جسمانی را بهبود می‌بخشند، و هدف آنها این است که به بیماران اجازه داده شود تا در درمان و ارتقای توانایی افراد برای مقابله با بیماری نقش فعال داشته باشند. این مداخلات به‌طور گسترده‌ای توسط افراد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) برای کمک به مدیریت نشانه‌ها و ارتقای بهزیستی استفاده می‌شود. نمونه‌هایی از درمان‌های ذهن-بدن شامل درمان‌های روان‌شناختی، بیوفیدبک، ذهن‌آگاهی (mindfulness)، حرکت‌درمانی و راهبردهای آرام‌سازی هستند.
مرور مزایا و مضرات درمان‌های ذهن-بدن در مقایسه با گروه‌های کنترل مراقبت و توجه استاندارد برای بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی، پس از مداخله و در پیگیری سه و شش ماه.
جست‌وجوهای الکترونیکی در پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE (Ovid)؛ EMBASE (Ovid)؛ PsycINFO (Ovid)؛ AMED (EBSCO) و CINAHL (Ovid) تا 30 اکتبر 2013 انجام شدند. جست‌وجو در فهرست منابع انجام شد و برای شناسایی مقالات مرتبط دیگر با نویسندگان در این زمینه تماس گرفته شد.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) مرتبط با موضوع مداخلات ذهن-بدن در بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی وارد شدند.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم مطالعات را انتخاب کرده، داده‌ها را استخراج و کارآزمایی‌ها را از لحاظ داشتن خطر پائین، نامشخص یا بالای سوگیری (bias) ارزیابی کردند. اختلاف‌های موجود را با بحث و توافق نظر حل کردیم. پیامدهای پیوسته با استفاده از تفاوت میانگین (MD)، در جایی که از معیار پیامد و روش امتیازدهی یکسان استفاده شد، و تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD)، در جایی که معیارهای متفاوت پیامد مورد استفاده قرار گرفتند، آنالیز شدند. برای داده‌های دو-تایی از تخمین استاندارد خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) آن استفاده شد.
هفتاد-چهار مقاله که 61 کارآزمایی را توصیف کردند، با 4234 شرکت‌کننده که عمدتا زن بودند، شناسایی شدند. ماهیت فیبرومیالژی از خفیف تا شدید در جمعیت‌های مطالعه متفاوت بود. بیست‌وشش مطالعه با خطر پائین سوگیری برای همه حوزه‌های ارزیابی‌شده طبقه‌بندی شدند. یافته‌های درمان‌های ذهن-بدن در مقایسه با مراقبت‌های معمول در اولویت قرار گرفتند.
شواهدی با کیفیت پائین وجود دارد که درمان‌های روان‌شناختی در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول، تاثیرات مطلوبی بر عملکرد فیزیکی (SMD: -0.4؛ 95% CI؛ 0.6- تا 0.3-؛ 7.5-% تغییر مطلق، تغییر 2 نقطه‌ای در مقیاس 0 تا 100)، درد (SMD: -0.3؛ 95% CI؛ 0.5- تا 0.2-؛ 3.5-% تغییر مطلق، تغییر 2 نقطه‌ای در مقیاس 0 تا 100) و خلق‌وخو (SMD: -0.5؛ 95% CI؛ 0.6- تا 0.3-؛ 4.8-% تغییر مطلق، تغییر 3 نقطه‌ای در مقیاس 20 تا 80) بر جای می‌گذارد. شواهدی با کیفیت بسیار پائین مبنی بر کناره‌گیری افراد بیشتری در گروه درمان روان‌شناختی در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول وجود دارد (RR: 1.38؛ 95% CI؛ 1.12 تا 1.69؛ 6% تفاوت خطر مطلق). شواهدی مبنی بر تفاوت بین تعداد عوارض جانبی در گروه‌های درمان روان‌شناختی و کنترل دیده نشد (RR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.06 تا 2.50؛ 4% تفاوت خطر مطلق).
شواهدی با کیفیت بسیار پائین وجود دارد که بیوفیدبک در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول، بر عملکرد فیزیکی (SMD: -0.1؛ 95% CI؛ 0.4- تا 0.3؛ 1.2-% تغییر مطلق، تغییر 1 نقطه‌ای در مقیاس 0 تا 100)، درد (SMD: -2.6؛ 95% CI؛ 91.3- تا 86.1-؛ 2.6-% تغییر مطلق) و خلق‌وخو (SMD: 0.1؛ 95% CI؛ 0.3- تا 0.5؛ 1.9% تغییر مطلق، تغییر کمتر از 1 نقطه در مقیاس 0 تا 90) پس از مداخله تاثیر می‌گذارد. با توجه به کیفیت شواهد، نمی‌توانیم مطمئن باشیم که بیوفیدبک تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر این پیامدها دارد یا خیر. شواهدی با کیفیت بسیار پائین وجود داشت که بیوفیدبک منجر به خروج افراد بیشتری از مطالعه شد (RR: 4.08؛ 95% CI؛ 1.43 تا 11.62؛ 20% تفاوت خطر مطلق). عوارض جانبی گزارش نشدند.
هیچ مزیتی برای ذهن‌آگاهی در مقایسه با مراقبت‌های معمول برای عملکرد فیزیکی (SMD: -0.3؛ 95% CI؛ 0.6- تا 0.1؛ 4.8-% تغییر مطلق، تغییر 4 نقطه‌ای در مقیاس 0 تا 100)، درد (SMD: -0.1؛ CI؛ 0.4 تا 0.3؛ 1.3-% تغییر مطلق، تغییر کمتر از 1 نقطه در مقیاس 0 تا 10)، خلق‌وخو (SMD: -0.2؛ 95% CI؛ 0.5- تا 0.0؛ 3.7-% تغییر مطلق، تغییر 2 نقطه‌ای در مقیاس 20 تا 80) یا خروج از مطالعه (RR: 1.07؛ 95% CI؛ 0.67 تا 1.72، 2% تفاوت خطر مطلق) بین دو گروه پس از مداخله مشاهده نشد. با این حال، کیفیت شواهد برای درد بسیار پائین و برای خلق‌وخو و تعداد موارد خروج از مطالعه در حد متوسط بود. در هیچ مطالعه‌ای عوارض جانبی گزارش نشد.
شواهدی با کیفیت بسیار پائین نشان داد که حرکت‌درمانی در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول باعث بهبود درد (MD: -2.3؛ CI؛ 4.2- تا 0.4-؛ 23-% تغییر مطلق) و خلق‌وخو (MD: -9.8؛ 95% CI؛ 18.5- تا 1.2-؛ 16.4-% تغییر مطلق) پس از مداخله شدند. هیچ مزیتی برای عملکرد فیزیکی (SMD: -0.2؛ 95% CI؛ 0.5- تا 0.2؛ 3.4-% تغییر مطلق، تغییر 2 امتیازی در مقیاس 0 تا 100)، کناره‌گیری شرکت‌کنندگان (RR: 1.95؛ 95% CI؛ 1.13 تا 3.38؛ 11% تفاوت مطلق) یا عوارض جانبی (RR: 4.62؛ 95% CI؛ 0.23 تا 93.92؛ 4% تفاوت خطر مطلق) بین دو گروه دیده نشد، با این حال عوارض جانبی نادر ممکن است شامل بدتر شدن درد باشد.
شواهدی با کیفیت پائین نشان داد درمان‌های مبتنی بر آرام‌سازی در مقایسه با کنترل‌های مراقبت معمول، مزیتی از لحاظ عملکرد فیزیکی (MD: -8.3؛ 95% CI؛ 10.1- تا 6.5-؛ 10.4-% تغییر مطلق) و درد (SMD: -1.0؛ 95% CI؛ 1.6- تا 0.5-؛ 3.5-% تغییر مطلق، تغییر 2 امتیازی در مقیاس 0 تا 78) دارند، اما تاثیری بر خلق‌وخو (SMD: -4.4؛ CI؛ 14.5- تا 5.6؛ 7.4-% تغییر مطلق) پس از مداخله ندارند. هیچ تفاوتی بین گروه‌ها از نظر تعداد شرکت‌کنندگانی که از درمان کناره‌گیری کردند، وجود نداشت (RR: 4.40؛ 95% CI؛ 0.59 تا 33.07؛ 31% تفاوت خطر مطلق)، و موردی از بروز عارضه جانبی گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.