کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) چیست؟
کولیت اولسراتیو (UC) وضعیتی است که باعث التهاب روده بزرگ (کولون) شما می‌شود. برخی از نشانه‌های مرتبط با UC شامل اسهال، درد شکمی، درد رکتال، خونریزی رکتال، کاهش وزن، خستگی و تب هستند.
5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) چیست؟
ده‌ها است که سولفاسالازین (SASP) در درمان UC استفاده می‌شود. SASP از 5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) ساخته شده که به یک مولکول سولفور مرتبط شده است. تا یک سوم افراد تحت درمان با SASP، عوارض جانبی را گزارش کرده‌اند، که تصور می‌شود با قسمت سولفور مولکول در ارتباط است. عوارض جانبی رایج همراه با SASP شامل حالت تهوع، سوء هاضمه، سردرد، استفراغ و درد شکمی هستند. داروهای 5-ASA برای جلوگیری از عوارض جانبی مرتبط با SASP تولید شدند. 5-ASA معمولا به صورت خوراکی مصرف می‌شود.
محققان چه چیزی را مورد بررسی قرار دادند؟
محققان بررسی کردند که 5-ASA خوراکی به ایجاد بهبودی در افراد مبتلا به UC کمک می‌کند یا خیر. محققان تحقیق کردند که 5-ASA خوراکی از دارونما (placebo) (یک داروی جعلی) یا فرمولاسیون متفاوتی از 5-ASA، بهتر است یا خیر.
نتایج کلیدی
این مرور شامل 54 کارآزمایی تصادفیسازی شده با مجموع 9612 شرکت‌کننده بود. این مرور تمام مطالعات منتشر شده را تا جون 2019 وارد کرد. 5-ASA خوراکی نسبت به دارونما (داروی جعلی) اثربخش‌تر بود. اگرچه داروهای 5-ASA خوراکی برای درمان UC فعال مؤثر هستند، مؤثرتر از درمان با SASP نیستند. افرادی که 5-ASA را مصرف می‌کنند، نسبت به افرادی که از SASP استفاده می‌کنند، کمتر احتمال دارد که دچار عوارض جانبی شوند. عوارض جانبی همراه با 5-ASA به‌طور کلی ماهیت خفیفی دارند، و عوارض جانبی شایع شامل نشانه‌های دستگاه گوارش (به عنوان مثال نفخ، درد شکم، حالت تهوع و اسهال)، سردرد و بدتر شدن UC می‌شوند. ترکیبات 5-ASA گران‌تر از SASP هستند، بنابراین SASP ممکن است گزینه ارجح درمانی در جایی باشد که هزینه در آن عامل مهمی به شمار می‌آید. 5-ASA که روزی یک بار مصرف می‌شود، به همان اندازه 5-ASA که به روش مرسوم (دو یا سه بار در روز) تجویز می‌شود، تاثیرگذار به نظر می‌رسد. به نظر نمی‌رسد میان فرمولاسیون‌های مختلف 5-ASA تفاوتی از نظر اثربخشی یا ایمنی وجود داشته باشد.
نتیجه‌گیری‌ها
شواهدی با قطعیت بالا نشان می‌دهد که 5-ASA از دارونما برتر است و دوز یک بار در روز 5-ASA همان کارآیی و ایمنی را دارد که دوز مرسوم 5-ASA نشان می‌دهد. شواهدی با قطعیت متوسط همچنین نشان می‌دهد که 5-ASA از SASP برتر نیست. به نظر نمی‌رسد پایبندی به مصرف دارو با دوزبندی یک بار در روز در مقایسه با دوزبندی مرسوم، بهبود یابد. در نهایت، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در اثربخشی یا ایمنی میان فرمولاسیون‌های مختلف 5-ASA وجود داشته باشد.
شواهدی با قطعیت بالا وجود دارد که نشان می‌دهد 5-ASA از دارونما برتر است، و شواهدی با قطعیت متوسط که 5-ASA مؤثرتر از SASP نیست. با در نظر گرفتن هزینه‌های نسبی، مزیت بالینی استفاده از 5-ASA خوراکی به جای SASP بعید به نظر می‌رسد. شواهدی با قطعیت بالا پیشنهاد می‌کند که دوز یک بار در روز 5-ASA به همان اندازه دوزبندی مرسوم 5-ASA موثر است. در نهایت، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در اثربخشی یا ایمنی میان فرمولاسیون‌های مختلف 5-ASA وجود داشته باشد.
محصولات 5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) خوراکی برای جلوگیری از وقوع عوارض جانبی سولفاسالازین (SASP)، در عین حفظ مزایای درمانی آن، در نظر گرفته شدند. پیش از این مشخص شده که داروهای 5-ASA در دوزهای حداقل 2 گرم در روز موثرتر از دارونما (placebo) بودند، اما برای القای بهبودی در کولیت اولسراتیو (UC)، از SASP مؤثرتر نبودند. این مرور، یک به‌روزرسانی از مرور کاکرین است که قبلا منتشر شده است.
ارزیابی اثربخشی، دوز-پاسخ‌گویی و ایمنی 5-ASA خوراکی در مقایسه با دارونما، SASP، یا مقایسه کننده‌های 5-ASA (یعنی دیگر فرمولاسیون‌های 5-ASA) برای القای بهبودی در UC فعال. هدف ثانویه عبارت بود از مقایسه اثربخشی و ایمنی دوزبندی یک بار در روز 5-ASA خوراکی در مقابل رژیم‌های دوزبندی مرسوم (دو یا سه بار در روز).
ما در 11 جون 2019 به جست‌وجو در MEDLINE؛Embase و کتابخانه کاکرین پرداختیم. همچنین برای یافتن مطالعات بیشتر، منابع، مجموعه مقالات کنفرانس و پایگاه‌های ثبت مطالعه را بررسی کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را شامل بزرگسالان (18 سال یا بیشتر) مبتلا به UC فعال برای ورود در نظر گرفتیم. ما مطالعاتی را وارد کردیم که درمان را با 5-ASA خوراکی با دارونما، SASP، یا سایر فرمولاسیون‌های 5-ASA مقایسه کردند. ما همچنین مطالعاتی را وارد کردیم که دوز یک بار در روز را با دوزبندی مرسوم و همچنین دوزهای متفاوت را با هم مقایسه کردند.
پیامدها شامل شکست در القای بهبودی کلی/بالینی، پیشرفت کلی/بالینی، بهبودی آندوسکوپیک، پیشرفت آندوسکوپیک، پایبندی به مصرف دارو، عوارض جانبی (AE)، عوارض جانبی جدی (SAE)، خروج از مطالعه به علت AEها، و موارد خروج از مطالعه یا کنار گذاشته شدن از مطالعه پس از ورود، بودند. ما پنج مقایسه را تجزیه‌وتحلیل کردیم: 5-ASA در مقابل دارونما، 5-ASA در مقابل سولفاسالازین، دوز یک بار در روز در مقابل دوز مرسوم، 5-ASA (به عنوان مثال MMX mesalamine؛ Ipocol؛ Balsalazide؛ Pentasa؛ Olsalazine و میکروپلت‌های 5-ASA) در مقابل مقایسه‌کننده‌های 5-ASA (به عنوان مثال Asacol؛ Claversal؛ Salofalk) و دوزهای مختلف 5-ASA. ما برای هر پیامد، خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (95% CI) را محاسبه کردیم. داده‌ها را بر اساس قصد درمان (intention-to-treat) تجزیه‌وتحلیل کرده و از GRADE برای ارزیابی کلی قطعیت شواهد استفاده کردیم.
ما 54 مطالعه را وارد کردیم (9612 شرکت‌کننده). اکثر مطالعات را در معرض خطر پائین سوگیری (bias) رتبه‌بندی کردیم.
71 درصد (1107/1550) از شرکت‌کنندگان گروه 5-ASA در مقایسه با 83% (695/837) از شرکت‌کنندگان گروه دارونما، در دستیابی به بهبودی بالینی شکست خوردند (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.82 تا 0.89؛ 2387 شرکت‌کننده؛ 11 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بالا). همچنین یک روند (trend) دوز-پاسخ را برای 5-ASA مشاهده کردیم. هیچ تفاوتی در میزان بهبودی بالینی بین 5-ASA و SASP وجود نداشت. 54 درصد (150/279) از شرکت‌کنندگان گروه 5-ASA در مقایسه با 58% (144/247) از شرکت‌کنندگان گروه SASP، در دستیابی به بهبودی بالینی موفق نبودند (RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.04؛ 526 شرکت‌کننده؛ 8 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط).
هیچ تفاوتی در میزان بهبودی بین دوز یک بار در روز و دوزبندی مرسوم دیده نشد. 60 درصد (533/881) از شرکت‌کنندگان در گروه دوز یک بار در روز در مقایسه با 61% (538/880) از شرکت‌کنندگان در گروه دوزبندی مرسوم، نتوانستند به بهبودی بالینی دست پیدا کنند (RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.93 تا 1.06؛ 1761 شرکت‌کننده؛ 5 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بالا). 8 درصد (15/179) از شرکت‌کنندگان در گروه یک بار در روز در مقایسه با 6% (11/179) از شرکت‌کنندگان در گروه دوزبندی مرسوم، در پایبندی به مصرف دارو موفق نبودند (RR: 1.36؛ 95% CI؛ 0.64 تا 2.86؛ 358 شرکت‌کننده؛ 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بالا).
به نظر نمی‌رسد تفاوتی میان فرمولاسیون‌های مختلف 5-ASA از نظر اثربخشی وجود داشته باشد. 50 درصد (507/1022) از شرکت‌کنندگان گروه 5-ASA در مقایسه با 52% (491/946) از شرکت‌کنندگان گروه مقایسه کننده 5-ASA، به بهبودی بالینی دست نیافتند (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.86 تا 1.02؛ 1968 شرکت‌کننده؛ 11 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط).
هیچ شواهدی از تفاوت در بروز عوارض جانبی و عوارض جانبی جدی بین 5-ASA و دارونما، دوز یک بار در روز و دوزبندی مرسوم 5-ASA، و مطالعات فرمولاسیون مقایسه کننده 5-ASA و 5-ASA دیده نشد. عوارض جانبی شایع شامل نفخ شکم، درد شکم، تهوع، اسهال، سردرد و بدتر شدن UC بودند. SASP به اندازه 5-ASA، خوب تحمل نشد. 29 درصد (118/411) از شرکت‌کنندگان گروه SASP در مقایسه با 15% (72/498) از شرکت‌کنندگان گروه 5-ASA، دچار عوارض جانبی شدند (RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.36 تا 0.63؛ 909 شرکت‌کننده؛ 12 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.