ข้อความสำคัญ
– วัคซีนส่วนใหญ่ลดหรืออาจลดจำนวนผู้ที่เป็นโรค COVID-19 และโรค COVID-19 ที่รุนแรง
– วัคซีนหลายชนิดมีแนวโน้มที่จะเพิ่มจำนวนผู้ที่มีอาการ เช่น เป็นไข้หรือปวดศีรษะ เมื่อเทียบกับยาหลอก (วัคซีนหลอกที่ไม่มียาแต่ดูเหมือนวัคซีนที่กำลังทดสอบ) คาดว่าเป็นเพราะเหตุการณ์เหล่านี้มีสาเหตุหลักมาจากการตอบสนองของร่างกายต่อวัคซีน มักไม่รุนแรงและเป็นระยะสั้น
– วัคซีนหลายชนิดมีอุบัติการณ์ของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงที่แตกต่างกันเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยเมื่อเทียบกับยาหลอก
– มีหลักฐานไม่เพียงพอที่จะระบุว่ามีความแตกต่างระหว่างวัคซีนและยาหลอกในแง่ของการเสียชีวิตหรือไม่ เนื่องจากจำนวนผู้เสียชีวิตในการทดลองมีน้อย
– การทดลองส่วนใหญ่ประเมินประสิทธิภาพของวัคซีนในช่วงเวลาสั้น ๆ และไม่ได้ประเมินประสิทธิภาพต่อ COVID สายพันธ์ที่น่ากังวล
SARS-CoV-2 และ COVID-19 คืออะไร
SARS-CoV-2 (กลุ่มอาการทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง coronavirus 2) เป็นไวรัสที่ทำให้เกิดโรค COVID-19 ไม่ใช่ทุกคนที่ติดเชื้อ SARS-CoV-2 จะแสดงอาการของ COVID-19 อาการอาจไม่รุนแรง (เช่น มีไข้และปวดศีรษะ) ไปจนถึงอันตรายถึงชีวิต (เช่น หายใจลำบาก) หรือเสียชีวิตได้
วัคซีนป้องกัน COVID-19 ได้อย่างไร
แม้ว่าวัคซีนจะทำงานแตกต่างกันเล็กน้อย แต่วัคซีนทั้งหมดจะเตรียมระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเพื่อป้องกันไม่ให้คนติดเชื้อ SARS-CoV-2 หรือถ้าติดเชื้อก็เพื่อป้องกันโรคร้ายแรง
เราต้องการค้นหาอะไร
เราต้องการทราบว่าวัคซีนแต่ละชนิดทำงานได้ดีเพียงใดในการลดการติดเชื้อ SARS-CoV-2, โรค COVID-19 ที่มีอาการ, โรค COVID-19 ที่รุนแรง และจำนวนผู้เสียชีวิตทั้งหมด (รวมถึงการเสียชีวิตใดๆ ที่ไม่ใช่เฉพาะที่เกี่ยวข้องกับ COVID-19)
เราต้องการทราบเกี่ยวกับเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงที่อาจต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล เป็นอันตรายถึงชีวิต หรือทั้งสองอย่าง เหตุการณ์ปฏิกิริยาต่อระบบในร่างกาย (ปฏิกิริยาระยะสั้นทันทีต่อวัคซีนส่วนใหญ่เกิดจากการตอบสนองทางภูมิคุ้มกัน เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามร่างกาย อ่อนเพลีย) และเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ใดๆ (ซึ่งรวมถึงเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ที่ไม่ร้ายแรง)
เราทำอะไร
เราค้นหาการศึกษาที่ตรวจสอบวัคซีน COVID-19 เปรียบเทียบกับยาหลอก ไม่มีวัคซีน หรือวัคซีนป้องกัน COVID-19 อื่นๆ
เราเลือกเฉพาะการทดลองแบบสุ่ม (การออกแบบการศึกษาที่ให้หลักฐานที่ชัดเจนที่สุด เนื่องจากพวกเขาประเมินการรักษาภายใต้เงื่อนไขอุดมคติของผู้เข้าร่วมที่ได้รับมอบหมายโดยการสุ่มเข้ากลุ่มใดกลุ่มหนึ่งใน 2 กลุ่มขึ้นไป) เราเปรียบเทียบและสรุปผลการศึกษา และให้คะแนนความเชื่อมั่นของเราในหลักฐานโดยพิจารณาจากปัจจัยต่างๆ เช่น วิธีดำเนินการศึกษา
เราพบอะไร
เราพบการศึกษา 41 ฉบับ ทั่วโลกที่เกี่ยวข้องกับ 433,838 คน ที่ประเมินวัคซีนที่แตกต่างกัน 12 ชนิด การศึกษา 35 ฉบับ ศึกษาในเฉพาะผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรงซึ่งไม่เคยเป็นโรค COVID-19 การศึกษา 36 ฉบับ ศึกษาในผู้ใหญ่เท่านั้น การศึกษา 2 ฉบับ ศึกษาในวัยรุ่นเท่านั้น การศึกษา 2 ฉบับศึกษาในเด็กและวัยรุ่น และการศึกษา 1 ฉบับ ศึกษาในวัยรุ่นและผู้ใหญ่ การศึกษา 3 ฉบับ ศึกษาในผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ และไม่มีการศึกษาในสตรีมีครรภ์
กรณีส่วนใหญ่ประเมินผลน้อยกว่า 6 เดือนหลังจากการฉีดวัคซีนหลัก ส่วนใหญ่ได้รับทุนสนับสนุนร่วมจากสถาบันการศึกษาและบริษัทยา การศึกษาส่วนใหญ่เปรียบเทียบวัคซีนป้องกัน COVID-19 กับยาหลอก การศึกษา 5 ฉบับ ประเมินการเพิ่มวัคซีนกระตุ้นแบบ 'mix and match'
ผลลัพธ์หลัก
เรารายงานผลลัพธ์ด้านล่างสำหรับผลลัพธ์หลัก 3 รายการ สำหรับ 10 วัคซีนที่องค์การอนามัยโลก (WHO) รับรอง (สำหรับผลลัพธ์และวัคซีนที่เหลือ โปรดดูข้อความหลัก) มีหลักฐานไม่เพียงพอเกี่ยวกับการเสียชีวิตระหว่างวัคซีนและยาหลอก (ส่วนใหญ่เป็นเพราะจำนวนผู้เสียชีวิตต่ำ) ยกเว้นวัคซีน Janssen ซึ่งอาจช่วยลดความเสี่ยงของการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ
ผู้ที่มีอาการ
วัคซีน Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Sinopharm-Beijing และ Bharat ทำให้จำนวนผู้ที่มีอาการ COVID-19 ลดลงอย่างมาก
วัคซีน Janssen ช่วยลดจำนวนผู้ที่มีอาการ COVID-19
วัคซีน Novavax อาจลดจำนวนผู้ที่มีอาการ COVID-19 ลงได้มาก
ไม่มีหลักฐานเพียงพอที่จะบอกว่าวัคซีน CoronaVac ส่งผลต่อจำนวนผู้ที่มีอาการของ COVID-19 หรือไม่ เนื่องจากผลลัพธ์แตกต่างกันระหว่างการศึกษา 2 ฉบับ (การศึกษา 1 ฉบับ ทำเฉพาะในบุคลากรทางการแพทย์ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการสัมผัส)
โรคร้ายแรง
วัคซีน Pfizer, Moderna, Janssen และ Bharat ทำให้จำนวนผู้ที่เป็นโรครุนแรงลดลงอย่างมาก
มีหลักฐานไม่เพียงพอเกี่ยวกับวัคซีน CoronaVac ต่อโรคร้ายแรง เนื่องจากผลลัพธ์ที่แตกต่างกันระหว่างการศึกษา 2 ฉบับ (การศึกษา 1 ฉบับ ทำเฉพาะในบุคลากรทางการแพทย์ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการสัมผัส)
เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ที่ร้ายแรง
สำหรับวัคซีน Pfizer, CoronaVac, Sinopharm-Beijing และ Novavax มีหลักฐานไม่เพียงพอที่จะระบุได้ว่ามีความแตกต่างระหว่างวัคซีนและยาหลอกหรือไม่ โดยหลักแล้วเป็นเพราะจำนวนเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงมีน้อย
วัคซีน Moderna, AstraZeneca, Janssen และ Bharat อาจส่งผลให้จำนวนเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงไม่แตกต่างกันหรือแตกต่างกันน้อย
ข้อจำกัด ของหลักฐานคืออะไร
การศึกษาส่วนใหญ่ประเมินวัคซีนเป็นเวลาสั้นๆ หลังฉีด และยังไม่ชัดเจนว่าการป้องกันของวัคซีนจะลดลงเมื่อเวลาผ่านไปหรือไม่และอย่างไร เนื่องจากเกณฑ์การยกเว้นของการทดลองวัคซีน COVID-19 จึงไม่สามารถสรุปผลลัพธ์สำหรับสตรีมีครรภ์ ผู้ที่มีประวัติการติดเชื้อ SARS-CoV-2 หรือผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ จำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติมเพื่อเปรียบเทียบวัคซีนและกำหนดการให้วัคซีน ประสิทธิภาพและความปลอดภัยในกลุ่มประชากรและผลลัพธ์เฉพาะ (เช่น การป้องกันลอง COVID-19) นอกจากนี้ การศึกษาส่วนใหญ่ดำเนินการก่อนที่จะเกิดสายพันธ์ที่น่ากังวล
หลักฐานนี้ทันสมัยแค่ไหน
หลักฐานเป็นข้อมูลล่าสุดจนถึงเดือนพฤศจิกายน 2021 นี่คือ a living systematic review ผลลัพธ์ของเรามีให้และอัปเดตทุกสองสัปดาห์บนแพลตฟอร์ม COVID-NMA ที่ covid-nma.com
อ่านบทคัดย่อฉบับเต็ม
มีการพัฒนาวัคซีนในรูปแบบต่างๆ เพื่อป้องกันไวรัส SARS-CoV-2 และโรค COVID-19 ที่ตามมา Vaccine หลายตัวมีการใช้อย่างแพร่หลายทั่วโลก
วัตถุประสงค์
เพื่อประเมินประสิทธิภาพและความปลอดภัยของวัคซีน COVID-19 (เป็นชุดวัคซีนหลักเต็มรูปแบบหรือโดสกระตุ้น) ต่อ SARS-CoV-2
วิธีการสืบค้น
เราค้นหา Cochrane COVID-19 Study Register และ COVID-19 L·OVE platform (วันที่ค้นหาล่าสุด 5 พฤศจิกายน 2021) นอกจากนี้ เรายังค้นหา WHO International Clinical Trials Registry Platform เว็บไซต์หน่วยงานกำกับดูแล และ Retraction Watch
เกณฑ์การคัดเลือก
เรารวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (RCTs) เปรียบเทียบวัคซีน COVID-19 กับยาหลอก ไม่มีวัคซีน วัคซีนอื่นๆที่ออกฤทธิ์ หรือวิธีการให้วัคซีนอื่นๆ
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
เราใช้วิธีมาตรฐานของ Cochrane เราใช้ GRADE เพื่อประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานสำหรับผลลัพธ์ทั้งหมดยกเว้นผลลัพธ์ของการสร้างภูมิคุ้มกัน
เราสังเคราะห์ข้อมูลสำหรับวัคซีนแต่ละชนิดแยกจากกัน และนำเสนอการประมาณผลโดยสรุปด้วยช่วงความเชื่อมั่น 95% (CIs)
ผลการวิจัย
เรารวบรวมและวิเคราะห์การศึกษา RCTs 41 ฉบับ ที่ประเมินวัคซีนที่แตกต่างกัน 12 ชนิด รวมถึงกำหนดการให้วัคซีนแบบคล้ายคลึงกันและแบบต่างกัน และผลของการให้โดสกระตุ้น RCTs 32 ฉบับ เป็นแบบหลายศูนย์วิจัยและ RCTs 5 ฉบับ ศึกษาในหลายประเทศ ขนาดตัวอย่างของ RCTs คือผู้เข้าร่วม 60 ถึง 44,325 คน ผู้เข้าร่วมมีอายุ: 18 ปีขึ้นไปใน RCTs 36 ฉบับ; อายุ 12 ปีขึ้นไปใน RCT 1 ฉบับ; อายุ 12 ถึง 17 ปีใน RCTs 2 ฉบับ; และ อายุ 3 ถึง 17 ปีใน RCTs 2 ฉบับ RCTs 29 ฉบับ ให้ผลลัพธ์สำหรับบุคคลที่มีอายุมากกว่า 60 ปี และ RCTs 3 ฉบับ ศึกษาในผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ไม่มีการทดลองใดที่ศึกษาในสตรีมีครรภ์ RCTs 16 ฉบับมีการติดตามผลใน 2 เดือนหรือน้อยกว่า, RCTs 20 ฉบับ มีการติดตามผล 2 ถึง 6 เดือน และ RCTs 5 ฉบับ มีการติดตามผลมากกว่า 6 ถึง 12 เดือนหรือน้อยกว่า รายงาน 18 ฉบับ ใช้ผลจากการวิเคราะห์ interim ที่วางแผนไว้ล่วงหน้า
ความเสี่ยงของการมีอคติโดยรวมอยู่ในระดับต่ำสำหรับผลลัพธ์ทั้งหมดใน RCTs 8 ฉบับ ในขณะที่ RCTs 33 ฉบับ มีความกังวลต่อผลลัพธ์อย่างน้อย 1 รายการ
เราพบ RCTs 343 ฉบับ ที่ลงทะเบียนแล้ว ซึ่งยังไม่มีผลลัพธ์
บทคัดย่อนี้รายงานผลลัพธ์ที่ สำคัญ ของ COVID-19 ที่ได้รับการยืนยันตามอาการ, COVID-19 ที่รุนแรงและวิกฤต และเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงเฉพาะสำหรับวัคซีน 10 ชนิดที่ได้รับการรับรองจาก WHO สำหรับผลลัพธ์ที่เหลือและวัคซีน โปรดดูข้อความหลัก หลักฐานสำหรับการตายโดยทั่วไปมีน้อยและมีความเชื่อมั่นต่ำหรือต่ำมากสำหรับวัคซีนที่ได้รับการรับรองจาก WHO ทั้งหมด ยกเว้น AD26.COV2.S (Janssen) ซึ่งอาจช่วยลดความเสี่ยงของการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุ (risk ratio (RR) 0.25, 95 % CI 0.09 ถึง 0.67; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 43,783 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นสูง)
COVID-19 ที่มีอาการ ที่ได้รับการยืนยัน
หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงพบว่า BNT162b2 (BioNtech/Fosun Pharma/Pfizer), mRNA-1273 (ModernaTx), ChAdOx1 (Oxford/AstraZeneca), Ad26.COV2.S, BBIBP-CorV (Sinopharm-Beijing) และ BBV152 (Bharat Biotect) ลดอุบัติการณ์ของ COVID-19 ชนิดที่มีอาการ เมื่อเทียบกับยาหลอก (ประสิทธิภาพของวัคซีน (VE): BNT162b2: 97.84%, 95% CI 44.25% ถึง 99.92%; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 44,077 คน mRNA-1273: 93.20%, 95% CI 91.06% ถึง 94.83%; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 31,632 คน ChAdOx1: 70.23%, 95% CI 62.10% ถึง 76.62%; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 43,390 คน Ad26.COV2.S: 66.90%, 95% CI 59.10% ถึง 73.40%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 39,058 คน; BBIBP-CorV: 78.10%, 95% CI 64.80% ถึง 86.30%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 25,463 คน; BBV152: 77.80%, 95% CI 65.20% ถึง 86.40%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 16,973 คน)
หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางพบว่า NVX-CoV2373 (Novavax) อาจลดอุบัติการณ์ของ COVID-19 ที่มีอาการ เมื่อเทียบกับยาหลอก (VE 82.91%, 95% CI 50.49% ถึง 94.10%; RCTs 3 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 42,175 คน)
มีหลักฐานความเชื่อมั่นต่ำสำหรับ CoronaVac (Sinovac) สำหรับผลลัพธ์นี้ (VE 69.81%, 95% CI 12.27% ถึง 89.61%; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 19,852 คน)
COVID-19 รุนแรงหรือวิกฤต
หลักฐานความน่าเชื่อถือสูงพบว่า BNT162b2, mRNA-1273, Ad26.COV2.S และ BBV152 ส่งผลให้อุบัติการณ์ของโรคร้ายแรงหรือวิกฤติเนื่องจาก COVID-19 ลดลงอย่างมาก เมื่อเทียบกับยาหลอก (VE: BNT162b2: 95.70%, 95% CI 73.90% ถึง 99.90%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 46,077 คน; mRNA-1273: 98.20%, 95% CI 92.80% ถึง 99.60%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 28,451 คน; AD26.COV2.S: 76.30%, 95% CI 57.90% ถึง 87.50%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 39,058 คน; BBV152: 93.40%, 95% CI 57.10% ถึง 99.80%; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 16,976 คน)
หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลางพบว่า NVX-CoV2373 อาจลดอุบัติการณ์ของ COVID-19 ที่รุนแรงหรือวิกฤต (VE 100.00%, 95% CI 86.99% ถึง 100.00%; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 25,452 คน)
การทดลอง 2 ฉบับ รายงานประสิทธิภาพของ CoronaVac ในระดับสูงสำหรับโรคร้ายแรงหรือวิกฤติ ที่มี CIs กว้าง แต่ผลลัพธ์เหล่านี้ไม่สามารถรวมเข้าด้วยกันได้
เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง (SAEs)
mRNA-1273, ChAdOx1 (Oxford-AstraZeneca)/SII-ChAdOx1 (Serum Institute of India), Ad26.COV2.S และ BBV152 อาจส่งผลให้เกิดความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยใน SAE เมื่อเทียบกับยาหลอก (RR: mRNA-1273: 0.92, 95% CI 0.78 ถึง 1.08; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 34,072 คน ChAdOx1/SII-ChAdOx1: 0.88, 95% CI 0.72 ถึง 1.07; RCTs 7 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 58,182 คน; Ad26.COV2.S: 0.92, 95% CI 0.69 ถึง 1.22; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 43,783 คน); BBV152: 0.65, 95% CI 0.43 ถึง 0.97; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 25,928 คน) ในแต่ละวัคซีนนี้ ความแตกต่างของผลกระทบที่เป็นไปได้คือน้อยกว่า 5/1000 คน
หลักฐานสำหรับ SAE ไม่เชื่อมั่นสำหรับ BNT162b2, CoronaVac, BBIBP-CorV และ NVX-CoV2373 เมื่อเปรียบเทียบกับยาหลอก (RR: BNT162b2: 1.30, 95% CI 0.55 ถึง 3.07; RCTs 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 46,107 คน; CoronaVac: 0.97, 95% CI 0.62 ถึง 1.51; RCTs 4 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 23,139 คน; BBIBP-CorV: 0.76, 95% CI 0.54 ถึง 1.06; RCT 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 26,924 คน; NVX-CoV2373: 0.92, 95% CI 0.74 ถึง 1.14; RCTs 4 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 38,802 คน)
สำหรับการประเมินตารางเวลาที่แตกต่างกัน โดสกระตุ้น และประสิทธิภาพต่อไวรัสสายพันธ์น่ากังวล (variants of concern) โปรดดูข้อความหลักของการทบทวนวรรณกรรม
ข้อสรุปของผู้วิจัย
เมื่อเทียบกับยาหลอก วัคซีนส่วนใหญ่ลดหรือมีแนวโน้มลดสัดส่วนของผู้เข้าร่วมที่เป็น COVID-19 แบบมีอาการและได้รับการยืนยัน และสำหรับบางตัวมีหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงว่าวัคซีนเหล่านี้ลดโรคที่รุนแรงหรือวิกฤตได้ อาจมีความแตกต่างเล็กน้อยหรือไม่มีเลยระหว่างวัคซีนส่วนใหญ่กับยาหลอกสำหรับเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ที่ร้ายแรง RCTs ที่ลงทะเบียนแล้วกว่า 300 รายการกำลังประเมินประสิทธิภาพของวัคซีน COVID-19 และการการทบทวนวรรณกรรมนี้ได้รับการปรับปรุงเป็นประจำบนแพลตฟอร์ม COVID-NMA (covid-nma.com)
ข้อแนะนำสำหรับการปฏิบัติ
เนื่องจากการคัดออกจากการทดลอง ผลลัพธ์เหล่านี้ไม่สามารถสรุปเป็นภาพรวมสำหรับสตรีมีครรภ์ บุคคลที่มีประวัติการติดเชื้อ SARS-CoV-2 หรือผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง การทดลองส่วนใหญ่มีการติดตามผลสั้น ๆ และดำเนินการก่อนที่จะมีสายพันธ์ที่น่ากังวลเกิดขึ้น
ข้อแนะนำสำหรับการวิจัย
การวิจัยในอนาคตควรประเมินผลระยะยาวของวัคซีน เปรียบเทียบวัคซีนชนิดต่างๆและกำหนดการให้วัคซีนที่แตกต่างกัน ประเมินประสิทธิภาพและความปลอดภัยของวัคซีนในกลุ่มประชากรเฉพาะ และรวมผลลัพธ์ เช่น การป้องกัน COVID-19 ระยะยาว การประเมินประสิทธิภาพและประสิทธิผลของวัคซีนอย่างต่อเนื่องกับสายพันธุ์ใหม่ที่น่ากังวลก็มีความสำคัญเช่นกัน
แปลโดย ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 23 มกราคม 2023 Edit โดย ผกากรอง 11 กุมภาพันธ์ 2023
