ใจความสำคัญ
- สำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง การกระตุ้นการรับรู้อาจนำไปสู่ประโยชน์เล็กน้อยในด้านการรับรู้ (ความสามารถทั่วไปในการคิดและจดจำ)
- เราพบประโยชน์อื่นๆ ที่อาจเป็นไปได้หลายประการ รวมถึงความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น อารมณ์ และความสามารถในแต่ละวัน แต่โดยทั่วไปแล้วประโยชน์ที่ได้รับจะเล็กน้อย และโดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับความรู้ความเข้าใจและความเป็นอยู่ที่ดี จะแตกต่างกันอย่างมากระหว่างการศึกษา
- การศึกษาส่วนใหญ่ประเมินการกระตุ้นการรับรู้แบบกลุ่ม การศึกษาในอนาคตควรพยายามอธิบายผลของการกระตุ้นการรับรู้เป็นรายบุคคล ประเมินว่าควรจัดกลุ่มบ่อยเพียงใดจึงจะได้ผลดีที่สุด และระบุว่าใครได้ประโยชน์สูงสุดจากการกระตุ้นการรับรู้
ภาวะสมองเสื่อมคืออะไร
ภาวะสมองเสื่อมเป็นคำที่ใช้เรียกความผิดปกติทางสมองหลายอย่าง โรคอัลไซเมอร์เป็นโรคที่พบบ่อยที่สุด คนทุกวัยสามารถเกิดภาวะสมองเสื่อมได้ แต่ส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นในชีวิตในภายหลัง ผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมมักจะประสบกับความสามารถในการรับรู้ที่ลดลง ซึ่งอาจทำให้ความจำ ความคิด ภาษา และทักษะการปฏิบัติลดลง ปัญหาเหล่านี้มักจะแย่ลงเมื่อเวลาผ่านไป และอาจนำไปสู่การแยกตัว อารมณ์เสีย และความทุกข์ใจสำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมและผู้ที่ให้การดูแลและช่วยเหลือ
การกระตุ้นความรู้ความเข้าใจ
การกระตุ้นความรู้ความเข้าใจ (CS) เป็นรูปแบบของ 'การออกกำลังกายทางจิต' ที่พัฒนาขึ้นโดยเฉพาะเพื่อช่วยเหลือผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม เกี่ยวข้องกับกิจกรรมหลากหลายที่มีเป้าหมายเพื่อกระตุ้นความคิดและความจำโดยทั่วไป รวมถึงการอภิปรายเกี่ยวกับเหตุการณ์ในอดีตและปัจจุบันและหัวข้อที่น่าสนใจ เกมคำศัพท์ ปริศนา ดนตรี และกิจกรรมเชิงปฏิบัติที่สร้างสรรค์ มักจะให้บริการโดยเจ้าหน้าที่ที่ได้รับการฝึกอบรมซึ่งทำงานร่วมกับกลุ่มคนกลุ่มเล็กๆ ที่มีภาวะสมองเสื่อมเป็นเวลาประมาณ 45 นาที สองครั้งต่อสัปดาห์ นอกจากนี้ยังสามารถให้บริการแบบตัวต่อตัวได้อีกด้วย บางโปรแกรมได้ฝึกอบรมผู้ดูแลในครอบครัวเพื่อให้ CS ให้กับญาติของพวกเขา
เราต้องการค้นหาอะไร
เราต้องการทราบว่าสำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม CS ดีกว่าการดูแลตามปกติหรือกิจกรรมทางสังคมที่ไม่มีแบบแผนหรือไม่ เพื่อปรับปรุง:
- ความสามารถทางปัญญา (รวมถึงความจำ การคิด และทักษะทางภาษา)
- ความเป็นอยู่และอารมณ์
- ความสามารถใช้ชีวิตประจำวัน
- ความทุกข์และอารมณ์เสียของบุคคลที่มีภาวะสมองเสื่อมและ/หรือผู้ดูแล
นอกจากนี้ เรายังต้องการทราบด้วยว่าผู้ดูแลในครอบครัวมีการเปลี่ยนแปลงใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับบุคคลที่มีภาวะสมองเสื่อมที่ได้รับ CS หรือมีผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์หรือไม่
เราทำอะไร
เราค้นหาการศึกษาที่ดู CS แบบกลุ่มหรือแบบรายบุคคลเปรียบเทียบกับการดูแลตามปกติหรือกิจกรรมทางสังคมที่ไม่มีแบบแผนในผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม
เราเปรียบเทียบและสรุปผลการศึกษาและให้คะแนนความเชื่อมั่นในหลักฐาน โดยพิจารณาจากปัจจัยต่างๆ เช่น วิธีการศึกษาและขนาด
เราพบอะไร
เราพบการศึกษา 37 ฉบับที่เกี่ยวข้องกับผู้เข้าร่วม 2766 คนที่มีภาวะสมองเสื่อมเล็กน้อยหรือปานกลาง และอายุเฉลี่ย 79 ปี การศึกษาที่ใหญ่ที่สุดมีผู้เข้าร่วม 356 คน น้อยที่สุด 13 คน การศึกษาดำเนินการใน 17 ประเทศจาก 5 ทวีป โดยส่วนใหญ่อยู่ในยุโรป น้อยกว่าครึ่ง (16) รวมผู้เข้าร่วมที่อาศัยอยู่ในบ้านพักคนชราหรือโรงพยาบาล ระยะเวลาของการทดลองมีตั้งแต่ 4 สัปดาห์ถึง 2 ปี เซสชั่นต่อสัปดาห์มีตั้งแต่ 1 ถึง 6 ครั้ง จำนวนเซสชันโดยรวมแตกต่างกันไปตั้งแต่ 8 ถึง 520 การศึกษาส่วนใหญ่ใช้เวลาประมาณ 10 สัปดาห์ โดยมีประมาณ 20 ครั้ง การศึกษาส่วนใหญ่เสนอ CS เป็นกลุ่ม โดยมีเพียงแปดเรื่องที่ตรวจ CS แบบรายบุคคล
ผลลัพธ์หลัก
ไม่มีรายงานผลกระทบด้านลบ เราพบว่า CS อาจให้ประโยชน์เล็กน้อยต่อความรู้ความเข้าใจเมื่อสิ้นสุดเซสชัน เมื่อเทียบกับการดูแลตามปกติ/กิจกรรมที่ไม่มีแบบแผน ผลประโยชน์นี้เท่ากับความล่าช้าประมาณหกเดือนในการลดลงของความรู้ความเข้าใจซึ่งมักคาดหวังในภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง เราพบหลักฐานเบื้องต้นที่บ่งชี้ว่าความรู้ความเข้าใจจะได้ประโยชน์มากขึ้นเมื่อมี group sessions 2 ครั้งต่อสัปดาห์หรือมากกว่านั้น (แทนที่จะเป็นสัปดาห์ละครั้ง) และประโยชน์นั้นมากกว่าในการศึกษาที่ภาวะสมองเสื่อมของผู้เข้าร่วมในช่วงแรกมีความรุนแรงเล็กน้อย
นอกจากนี้ เรายังพบว่าผู้เข้าร่วมมีพัฒนาการด้านมาตรการการสื่อสารและการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคม และแสดงให้เห็นประโยชน์เล็กน้อยในกิจกรรมประจำวันและในการให้คะแนนอารมณ์ของพวกเขาเอง อาจมีการปรับปรุงเล็กน้อยในความเป็นอยู่ที่ดีของผู้เข้าร่วมและในประสบการณ์ที่สร้างอารมณ์เสียและน่าวิตกสำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมและผู้ดูแล เราพบว่า CS อาจสร้างความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่ออารมณ์หรือความวิตกกังวลของผู้ดูแล
ข้อจำกัด ของหลักฐานคืออะไร
ความเชื่อมั่นในหลักฐานของเราอยู่ในระดับปานกลางเนื่องจากความกังวลเกี่ยวกับความแตกต่างของผลลัพธ์ระหว่างแต่ละการศึกษา เราไม่สามารถระบุเหตุผลที่แน่นอนสำหรับความแตกต่างเหล่านี้ได้ แต่เราสังเกตว่าการศึกษาต่างๆ นั้นแตกต่างกันไปใน:
• วิธีให้บริการ CS (รายบุคคล กลุ่ม โดยใช้แอป) และรวมโปรแกรมกิจกรรมต่างๆ
• ใครเป็นผู้จัดทำโปรแกรม (ผู้เชี่ยวชาญที่ผ่านการฝึกอบรม บุคลากรผู้ดูแล ผู้ดูแลในครอบครัว)
• ความถี่ของ sessions (1 ต่อสัปดาห์ถึง 5 ต่อสัปดาห์)
• ระยะเวลาของโปรแกรม (ตั้งแต่ 4 สัปดาห์ถึง 1 หรือ 2 ปี)
• ประเภทของภาวะสมองเสื่อมที่ผู้เข้าร่วมได้รับการวินิจฉัยและความรุนแรงของภาวะสมองเสื่อม
• ผู้เข้าร่วมอาศัยอยู่ในบ้านพักคนชราและโรงพยาบาลหรือในบ้านของตนเอง
เราไม่สามารถตรวจสอบแหล่งที่มาของความแตกต่างเหล่านี้ได้มากเท่าที่จะเป็นไปได้ เนื่องจากการศึกษาจำนวนน้อยที่ให้ข้อมูลเหล่านี้
หลักฐานนี้เป็นปัจจุบันแค่ไหน
การตรวจสอบนี้ปรับปรุงการตรวจสอบก่อนหน้าของเราจากปี 2012 โดยมีหลักฐานล่าสุดถึงเดือนมีนาคม 2022
อ่านบทคัดย่อฉบับเต็ม
การกระตุ้นความรู้ความเข้าใจ (CS) คือวิธีการที่ใช้ (intervention) สำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม โดยนำเสนอกิจกรรมที่สนุกสนานต่างๆ ซึ่งโดยทั่วไปช่วยกระตุ้นการคิด สมาธิ และความจำ ในสภาพแวดล้อมทางสังคม เช่น กลุ่มเล็กๆ CS แตกต่างจากแนวทางอื่นๆ เช่น การฝึกอบรมความรู้ความเข้าใจและการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาโดยการเน้นการกระตุ้นกว้างๆและองค์ประกอบทางสังคม โดยมีเป้าหมายเพื่อปรับปรุงในบริบทต่างๆ เช่น คุณภาพชีวิต (QoL) และอารมณ์ ตลอดจนการทำงานของการรับรู้
มีการแนะนำในแนวทางต่าง ๆ และนำไปใช้อย่างกว้างขวางในระดับสากล แต่ยังมีคำถามเกี่ยวกับวิธีการดำเนินการที่แตกต่างกันและมีประโยชน์ที่มีความสำคัญทางคลินิกหรือไม่ การทบทวนอย่างเป็นระบบเป็นสิ่งสำคัญในการชี้แจงประสิทธิภาพและให้คำแนะนำการปฏิบัติไว้ตามหลักฐานที่น่าเชื่อถือ การทบทวนวรรณกรรมนี้ได้รับการปรับปรุงล่าสุดในปี 2012
วัตถุประสงค์
เพื่อประเมินหลักฐานสำหรับประสิทธิผลของ CS สำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม รวมถึงผลกระทบด้านลบใดๆ ต่อความรู้ความเข้าใจและผลลัพธ์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง โดยคำนึงถึงความแตกต่างในการนำไปใช้หากเป็นไปได้
วิธีการสืบค้น
เราระบุการทดลองจากการค้นหา Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group Specialized Register ค้นหาล่าสุดเมื่อวันที่ 3 มีนาคม 2022 เราใช้คำค้นหา: การกระตุ้นความรู้ความเข้าใจ, การปฐมนิเทศความเป็นจริง, การบำบัดความจำ, กลุ่มความจำ, การสนับสนุนหน่วยความจำ, การกระตุ้นความจำ, การกระตุ้นโดยรวม, การกระตุ้นจิตทางปัญญา เราทำการค้นหาเพิ่มเติมในฐานข้อมูลด้านการดูแลสุขภาพที่สำคัญจำนวนหนึ่งและทะเบียนการทดลองเพื่อให้แน่ใจว่าการค้นหานั้นทันสมัยและครอบคลุม
เกณฑ์การคัดเลือก
เรารวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (RCTs) ทั้งหมดของ CS สำหรับภาวะสมองเสื่อมที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการเป็นภาษาอังกฤษ ซึ่งรวมการวัดการเปลี่ยนแปลงทางความคิด
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
เราใช้ขั้นตอนวิธีการมาตรฐานที่ Cochrane กำหนด เนื่องจาก CS เป็นการแทรกแซงทางจิตสังคม เราไม่ได้คาดหวังว่าผู้ที่ได้รับหรือให้ CS จะถูกปกปิดกลุ่มของการแทรกแซง หากจำเป็น เราได้ติดต่อผู้เขียนการศึกษาเพื่อขอข้อมูลที่ไม่ได้ระบุไว้ในรายงาน ตามความเหมาะสม เราดำเนินการวิเคราะห์กลุ่มย่อยตามวิธีการ (รายบุคคลเทียบกับกลุ่ม) จำนวน sessions และความถี่ สถานที่ (ชุมชนและสถานดูแลเด็ก) ประเภทของเงื่อนไขการควบคุมและความรุนแรงของภาวะสมองเสื่อม และใช้วีธี GRADE เพื่อประเมินคุณภาพของงานวิจัยในแต่ละผลลัพธ์ของการศึกษา
ผลการวิจัย
เรารวม RCTs 37 ฉบับ (มีผู้เข้าร่วม 2766 คน), 26 ฉบับเผยแพร่ตั้งแต่การอัปเดตครั้งก่อน กลุ่ม CS ที่ได้รับการประเมินมากที่สุด 8 ฉบับตรวจสอบ CS แต่ละบุคคล อายุเฉลี่ยของผู้เข้าร่วมคือ 79.7 ปี การศึกษา 16 ฉบับรวมผู้เข้าร่วมที่อาศัยอยู่ในบ้านพักคนชราหรือโรงพยาบาล คุณภาพการศึกษาแสดงให้เห็นการปรับปรุงตั้งแต่การทบทวนครั้งก่อน โดยมีบางประเด็นที่มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดอคติ ผู้ประเมินได้รับการปกปิดอย่างชัดเจนต่อการจัดสรรการรักษาในการศึกษาส่วนใหญ่ (81%) และการศึกษาส่วนใหญ่ (81%) รายงานการใช้คู่มือการรักษาโดยผู้ที่ให้การรักษา อย่างไรก็ตาม ในการศึกษาจำนวนมาก (59%) เราไม่พบรายละเอียดในทุกแง่มุมของขั้นตอนการสุ่ม ทำให้เราให้คะแนนความเสี่ยงของอคติในการคัดเลือกว่าไม่ชัดเจน
เราป้อนข้อมูลในการวิเคราะห์อภิมานจากการศึกษา 36 ฉบับ (ผู้เข้าร่วม 2704 คน CS: 1432, กลุ่มควบคุม: 1272) การวิเคราะห์เบื้องต้นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัดทันทีหลังจากระยะเวลาการรักษา (ความยาวเฉลี่ย 10 สัปดาห์ ช่วง 4 ถึง 52 สัปดาห์) มีเพียงการศึกษา 8 ฉบับเท่านั้นที่ให้ข้อมูลที่ช่วยให้สามารถประเมินได้ว่าผลกระทบนั้นยังคงอยู่หรือไม่ (การศึกษา 4 ฉบับ ติดตามผล 6 ถึง 12 สัปดาห์; 4 ฉบับ ติดตามผล 8 ถึง 12 เดือน) ไม่มีรายงานผลกระทบด้านลบ โดยรวมแล้ว เราพบหลักฐานที่มีคุณภาพปานกลางว่ามีประโยชน์เล็กน้อยในการรับรู้ที่เกี่ยวข้องกับ CS (ความแตกต่างของค่าเฉลี่ยมาตรฐาน (SMD) 0.40, 95% CI 0.25 ถึง 0.55) ในการศึกษา 25 ฉบับ ซึ่งมีผู้เข้าร่วม 1893 คน ซึ่งรายงานการทดสอบ MMSE (Mini-Mental State Examination) ที่ใช้กันอย่างแพร่หลายสำหรับการทำงานของการรับรู้ในภาวะสมองเสื่อม มีหลักฐานที่มีคุณภาพปานกลางของความแตกต่างที่สำคัญทางคลินิก 1.99 คะแนนระหว่าง CS และกลุ่มควบคุม (95% CI : 1.24, 2.74)
ในการวิเคราะห์ระดับทุติยภูมิ ซึ่งมีขนาดตัวอย่างทั้งหมดน้อยลง ตรวจสอบความแตกต่างอีกครั้งระหว่าง CS และกลุ่มควบคุมเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงทันทีหลังจากช่วงแทรกแซง เราพบหลักฐานคุณภาพปานกลางของการปรับปรุงเล็กน้อยใน QoL ที่รายงานด้วยตนเอง (การศึกษา 18 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 1584 คน; SMD: 0.25 [95% CI: 0.07, 0.42]) เช่นเดียวกับการให้คะแนน QoL ที่จัดทำโดยตัวแทน (เจ้าหน้าที่หรือผู้ดูแล) เราพบหลักฐานคุณภาพสูงสำหรับการปรับปรุงที่เกี่ยวข้องทางคลินิกในการให้คะแนนการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของพนักงาน/ผู้สัมภาษณ์ (การศึกษา 5 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 702 คน; SMD: 0.53 [95% CI: 0.36, 0.70]) และมีประโยชน์เล็กน้อยวัดโดยเครื่องมือกิจกรรมในชีวิตประจำวัน (instrumental Activities of Daily Living) อารมณ์ซึมเศร้าที่รายงานด้วยตนเอง ความวิตกกังวลที่ประเมินโดยเจ้าหน้าที่/ผู้สัมภาษณ์ และมาตราส่วนการให้คะแนนพฤติกรรมทั่วไป เราพบหลักฐานคุณภาพปานกลางสำหรับการปรับปรุงเล็กน้อยในพฤติกรรมที่ท้าทายและในกิจกรรมพื้นฐานของชีวิตประจำวัน และหลักฐานคุณภาพต่ำสำหรับการปรับปรุงเล็กน้อยในอารมณ์ซึมเศร้าที่ประเมินโดยพนักงาน/ผู้สัมภาษณ์ การศึกษาบางฉบับรายงานผลลัพธ์ที่หลากหลายสำหรับผู้ดูแลในครอบครัว เราพบหลักฐานที่มีคุณภาพปานกลางว่า CS โดยรวมสร้างความแตกต่างเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่ออารมณ์หรือความวิตกกังวลของผู้ดูแล
เราพบความไม่สอดคล้องกันในระดับสูงระหว่างการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับทั้งผลลัพธ์ทางปัญญาและ QoL ในการวิเคราะห์กลุ่มย่อยเชิงสำรวจ เราไม่พบผลกระทบของวิธีการ (กลุ่มเทียบกับรายบุคคล) หรือการศึกษากลุ่ม สถานที่ (ชุมชนกับสถานดูแล) จำนวนเซสชันทั้งหมดของกลุ่มหรือประเภทของเงื่อนไขการควบคุม (การรักษาตามปกติเทียบกับ ตัวควบคุมที่ใช้งานอยู่) อย่างไรก็ตาม เราพบว่าการปรับปรุงความรู้ความเข้าใจมีมากขึ้นเมื่อเซสชันแบบกลุ่มมีบ่อยขึ้น (2 ครั้งต่อสัปดาห์หรือมากกว่านั้นเมื่อเทียบกับสัปดาห์ละครั้ง) และความรุนแรงของภาวะสมองเสื่อมโดยเฉลี่ยในกลุ่มผู้เข้าร่วมในช่วงเริ่มต้นของการแทรกแซงคือ 'เล็กน้อย' แทนที่จะเป็น 'ปานกลาง' ความไม่สมดุลของจำนวนการศึกษาและผู้เข้าร่วมระหว่างกลุ่มย่อยและความไม่สอดคล้องกันที่เหลืออยู่ ทำให้ต้องตีความการค้นพบเชิงสำรวจเหล่านี้อย่างระมัดระวัง
ข้อสรุปของผู้วิจัย
ในการทบทวนฉบับปรับปรุงนี้ ขณะนี้มีหลักฐานที่กว้างขวางมากขึ้น เราได้พบประโยชน์ทางปัญญาในระยะสั้นเล็กน้อยอีกครั้งสำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลางที่เข้าร่วมโปรแกรม CS จากการศึกษาจำนวนน้อย เรายังพบการปรับปรุงที่เกี่ยวข้องทางคลินิกในการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์ทางสังคม และผลประโยชน์เล็กน้อยในผลลัพธ์ต่างๆ รวมถึง QoL อารมณ์และพฤติกรรมที่ท้าทาย มีการศึกษาค่อนข้างน้อยเกี่ยวกับ CS ส่วนบุคคล และจำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติมเพื่อระบุประสิทธิผลของวิธีการจัดส่งที่แตกต่างกัน (รวมถึงแบบดิจิทัลและระยะไกล รายบุคคลและกลุ่ม) และของโปรแกรมที่มีหลายองค์ประกอบ เราพบว่าความถี่ของกิจกรรมกลุ่มและระดับความรุนแรงของภาวะสมองเสื่อมอาจส่งผลต่อผลลัพธ์ของ CS และควรศึกษาประเด็นเหล่านี้เพิ่มเติม ยังคงมีช่องว่างของหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ที่เป็นไปได้ของโปรแกรม CS ระยะยาวและความสำคัญทางคลินิก
แปลโดย พญ.วิลาสินี หน่อแก้ว โรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี Edit โดย ผกากรอง 12 เมษายน 2023
