Wprowadzenie

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) charakteryzuje się ubytkiem chrząstki stawowej oraz zwężeniem przestrzeni międzystawowej. Może powodować ból, deformacje oraz prowadzić do niepełnosprawności.

Uważa się, że leki przeciwdepresyjne (LPD) są w stanie oddziaływać na ból poprzez regulację dróg nerwowych ośrodkowego układu nerwowego.

Naszym celem było oszacowanie korzyści i szkód wynikających ze stosowania LPD u chorych na ChZS biodrowego i kolanowego.

Charakterystyka badań

Niniejszy przegląd obejmuje dane aktualne do stycznia 2021 r. Uwzględniliśmy 9 badań obejmujących 2122 uczestników, w których LPD porównywano z placebo (leczeniem pozorowanym) i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ; powszechnie stosowanymi w celu łagodzenia bólu i leczenia stanów zapalnych). Większość uczestników stanowiły kobiety (70%), a wiek badanych wynosił średnio od 54,4 do 65,9 roku. 7 badań dotyczyło ChZS kolanowego. 2 spośród nich obejmowały również ChZS biodrowego. We wszystkich badaniach działanie LPD porównywano z placebo stosowanym łącznie z NLPZ lub bez nich.

Najważniejsze wyniki

Stosowanie LPD przyniosło nieco większe korzyści w porównaniu z placebo.

Natężenie bólu

Natężenie bólu w grupie osób przyjmujących LPD zmniejszyło się o 0,59 punktu więcej (w skali od 0 do 10) niż w grupie placebo.

– W grupie placebo natężenie bólu zmniejszyło się o 1,73 punktu.

– W grupie LPD natężenie bólu zmniejszyło się o 2,32 punktu.

Odpowiedź na leczenie

Za klinicznie istotną odpowiedź na leczenie uznaliśmy zmniejszenie natężenia bólu o ≥50%. Osiągnięto ją u około 16% więcej osób przyjmujących LPD w porównaniu z placebo (1 osoba na 6).

– u 28,65% osób przyjmujących placebo uzyskano klinicznie istotną odpowiedź na leczenie.

– u 45,2% osób przyjmujących LPD uzyskano klinicznie istotną odpowiedź na leczenie.

Sprawność

Sprawność fizyczną zmierzyliśmy poprzez obserwację pacjenta podczas chodzenia, wchodzenia po schodach oraz podczas wykonywania obowiązków domowych. Sprawność fizyczna badanych przyjmujących LPD była o 6% lepsza niż w grupie placebo. Po zastosowaniu LPD uzyskano wynik o 5,65 punktu mniejszy niż w grupie placebo (zakres od 0 do 100 punktów; mniejszy wynik oznacza większą sprawność). To mała poprawa.

– Sprawność w grupie placebo poprawiła się o 10,51 punktu.

– Sprawność w grupie LPD poprawiła się o 16,16 punktu.

Jakość życia

Jakość życia była o 4% lepsza podczas stosowania LPD w porównaniu z placebo. W grupie osób stosujących LPD uzyskano o 0,04 punktu więcej niż w grupie placebo (zakres od –0,11 do 1; większy wynik oznacza lepszą jakość życia).

– Jakość życia w grupie placebo polepszyła się o 0,07 punktu.

– Jakość życia w grupie LPD polepszyła się o 0,11 punktu.

Wycofanie z udziału w badaniu z powodu skutków ubocznych

Osoby stosujące LPD były o 2,15 razy bardziej skłonne do przerwania leczenia niż osoby otrzymujące placebo. Wynika z tego, że 1 na 17 osób przestała przyjmować LPD z powodu wystąpienia skutków ubocznych.

– 5,1% osób z grupy placebo wycofało się z badania z powodu wystąpienia skutków ubocznych.

– 10,9% osób przyjmujących LPD wycofało się z badania z powodu wystąpienia skutków ubocznych.

Częstość występowania skutków ubocznych ogółem

Ryzyko wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych było o 1,27 razy większe wśród przyjmujących LPD w porównaniu z placebo. Skutki uboczne zgłosiło około 14,8% więcej osób otrzymujących LPD. Oznacza to, że 1 na 7 osób doświadczyła skutków ubocznych.

– 49,3% osób w grupie placebo doświadczyło skutków ubocznych.

– 64,1% osób przyjmujących LPD doświadczyło skutków ubocznych.

Poważne skutki uboczne

Nie zaobserwowaliśmy różnicy pod względem częstości występowania poważnych skutków ubocznych między badanymi grupami.

– 1,7% osób w grupie placebo doświadczyło poważnych skutków ubocznych.

– 1,6% osób przyjmujących LPD doświadczyło poważnych skutków ubocznych.

Jakość danych naukowych

Wysokiej jakości dane naukowe wskazują, że podczas stosowania LPD następuje niewielkie zmniejszenie natężenia bólu i niewielka poprawa w zakresie sprawności fizycznej, a u 1 na 6 osób występuje klinicznie istotna odpowiedź na leczenie w postaci zmniejszenia natężenia bólu o ≥50%. Dane te dowodzą także, że u osób, które stosowały LPD częściej niż w grupie placebo występują skutki uboczne.

Dane naukowe o umiarkowanej jakości pokazują niewielką, przypuszczalnie nieistotną poprawę pod względem jakości życia u osób przyjmujących LPD, w porównaniu z placebo. Osoby przyjmujące LPD są bardziej skłonne do przerwania leczenia z powodu wystąpienia skutków ubocznych w porównaniu z placebo.

Dane naukowe o niskiej jakości wskazują na małą różnicę pod względem częstości występowania poważnych skutków ubocznych między badanymi grupami.