Jaki jest cel tego przeglądu?

Celem niniejszego przeglądu Cochrane jest ustalenie, czy interwencje psychospołeczne mające na celu ograniczenie nadużywania substancji odurzających u osób z poważną chorobą psychiczną wpływają na poprawę wyników leczenia w porównaniu ze standardową opieką. Aby odpowiedzieć na to pytanie badacze w Cochrane zebrali i przeanalizowali wszystkie istotne badania, w których losowo przypisano osoby z ciężką chorobą psychiczną, nadużywające substancji psychoaktywnych do leczenia psychospołecznego lub standardowej opieki. Badacze odnaleźli 41 istotnych badań.

Główne wnioski

Spośród 41 badań nie znaleźliśmy żadnych wysokiej jakości dowodów, popierających zastosowanie jakiejkolwiek interwencji psychospołecznej w porównaniu do stosowania standardowej opieki. Jednakże różnice w schematach badań powodowały trudności w ich porównywaniu.

Co badano w ramach tego przeglądu?

"Podwójna diagnoza" jest terminem opisującym współwystępowanie u pacjentów problemu ze zdrowiem psychicznym i uzależnienia od narkotyków lub alkoholu. Na niektórych obszarach ponad 50% wszystkich osób z poważną chorobą psychiczną (należą do nich schizofrenia, zaburzenia dwubiegunowe i poważna depresja) będzie miało problemy z narkotykami lub alkoholem, co ma negatywny i szkodliwy wpływ na objawy choroby i sposób działania przyjmowanych leków. Osoby, które mają problemy z nadużywaniem substancji psychoaktywnych można leczyć z zastosowaniem różnych interwencji psychospołecznych. Obejmują one wywiad motywujący – MI (ang. motivational interviewing), polegający na poszukiwaniu motywacji do zmiany; terapię poznawczo-behawioralną – CBT (ang. cognitive behavioural therapy), która pomaga dostosować zachowanie poprzez poprawę strategii radzenia sobie ze stresem; podejście wspierające oparte na nagradzaniu pacjentów za powstrzymywanie się od przyjmowania substancji uzależniających; psychoedukację pacjenta i rodziny lub opiekunów; indywidualne i grupowe treningi umiejętności. Inne interwencje obejmują długoterminowe interwencje zorientowane na świadczeniodawcę, ujednolicające usługi w celu zapewnienia zintegrowanego leczenia, tak aby pacjenci nie musieli negocjować odrębnych programów leczenia chorób psychicznych i uzależnień. Zintegrowana opieka jest często powiązana z treningiem asertywności w środowisku (ang. assertive community treatment, ACT) u pacjentów z podwójną diagnozą. Istnieje wiele różnych interwencji psychospołecznych, które mogą być dodane do rutynowej opieki i mogą być świadczone indywidualnie lub w różnych połączeniach. Obecnie nie wiemy, czy jakiekolwiek leczenie psychospołeczne jest lepsze lub gorsze od standardowej opieki oraz czy działa lepiej w połączeniu lub indywidualnie.

Jakie są główne wyniki tego przeglądu?

Znaleźliśmy 41 odpowiednich badań, w których wzięło udział w sumie 4024 osoby. W ramach tych badań przeanalizowano szereg różnych interwencji psychospołecznych (w tym CBT, MI, trening umiejętności, zintegrowane modele opieki i zarządzania kryzysowego) i porównano je ze standardową opieką (opieka, jaką zwykle otrzymywałby uczestnik badania). Główne wyniki pokazują:

1. brak rzeczywistej różnicy pod względem liczby osób utraconych z badania (osób, które zaprzestały udziału w badaniu i leczenia; przyp. tłum.) (dane naukowe niskiej jakości);

2. brak rzeczywistej różnicy pod względem liczby osób które zmarły podczas badania (dane naukowe niskiej jakości);

3. brak rzeczywistej różnicy w odniesieniu do spożycia alkoholu lub innej substancji psychoaktywnej (dane naukowe niskiej jakości);

4. brak rzeczywistych różnic w ogólnym funkcjonowaniu lub odczuwanej satysfakcji życiowej (dane naukowe niskiej lub umiarkowanej jakości).

Ponadto badania cechowały się dużą liczbą osób rezygnujących przed zakończeniem badania, różnicami w ocenianych punktach końcowych i różnymi sposobami przeprowadzania interwencji psychospołecznych. Konieczne jest przeprowadzenie badań o większym zasięgu, cechujących się wyższą jakością oraz lepszym raportowaniem wyników. Umożliwią one uzyskanie bardziej adekwatnej odpowiedzi na pytanie, czy interwencje psychospołeczne są skuteczne u osób z chorobami psychicznymi jednocześnie nadużywającymi środków psychoaktywnych.

Jak aktualny jest ten przegląd?

Autorzy przeglądu poszukiwali badań opublikowanych do października 2018 roku.