Najważniejsze informacje

• Kwestionariusze GAD-7 i GAD-2 nie mogą być używane jako jedyne narzędzie do diagnozowania lub wykluczenia zaburzenia lękowego.

• Dostarczają one jednak informacji o możliwości występowania zaburzenia lękowego.

• Interpretacja „negatywnego” bądź „pozytywnego” wyniku kwestionariusza danej osoby zależy od kontekstu.

Czym są zaburzenia lękowe?

„Zaburzenie lękowe” to zbiorcze określenie zaburzeń zdrowia psychicznego, obejmujące m.in.:

• zespół lęku uogólnionego (ang. generalised anxiety disorder, GAD, przyp. tłum.) – gdy osoba w okresie sześciu miesięcy przez większość dni doświadcza nadmiernego niepokoju, trudności w kontrolowaniu zmartwień oraz u której występują co najmniej trzy z sześciu objawów: nerwowość, zmęczenie, trudności z koncentracją, drażliwość, napięcie mięśniowe, zaburzenia snu;

• fobię społeczną – silny lęk przed byciem ocenianym, zawstydzonym bądź upokorzonym w sytuacjach społecznych lub związanych z wystąpieniami publicznymi;

• zaburzenie lękowe z napadami lęku – nawracające przeżywanie nieoczekiwanych i intensywnych stanów przerażenia lub dyskomfortu, które mogą być powiązane z różnymi objawami fizycznymi i emocjonalnymi.

Dlaczego ważna jest wczesna diagnoza zaburzeń lękowych?

Zaburzenia lękowe są powszechne i często pozostają niewykryte, nawet u osób, u których konieczne może być podjęcie leczenia. Nierozpoznanie występującego zaburzenia lękowego (wynik fałszywie ujemny) oznacza utratę możliwości odpowiednio szybkiego podjęcia leczenia za pomocą leków, psychoterapii lub obu metod. Z tego powodu część ekspertów oraz inicjatyw pacjentów opowiada się za badaniami przesiewowymi, czyli systematycznym badaniem grupy społecznej lub ogółu populacji pod kątem obecności zaburzeń lękowych, nawet u osób, które nie szukają pomocy w związku objawami odpowiadającymi zaburzeniom lękowym. Inni eksperci opowiadają się przeciw badaniom przesiewowym, jako że nie ma danych wskazujących na przewagę korzyści płynących z takich badań nad działaniami niekorzystnymi (np. poprzez błędne diagnozy i efekty uboczne niepotrzebnie przepisanych leków).

Czym są kwestionariusze GAD-7 i GAD-2?

GAD-7 (Kwestionariusz Lęku Uogólnionego składający się z 7 pytań) oraz GAD-2 (pierwsze dwa pytania z GAD-7) są przystępnymi dla pacjenta kwestionariuszami samooceny przeznaczonymi dla osób niebędących specjalistami. Pomagają one uzyskać informację o tym, czy pacjent może cierpieć na zaburzenia lękowe. Osoby wypełniające kwestionariusz wskazują w skali od 0 (wcale nie występuje) do 3 (występuje codziennie), jak często doświadczają istotnych objawów lęku. Odpowiedzi są sumowane w celu uzyskania łącznego wyniku w zakresie od 0 do 21. Wynik kwestionariusza GAD-7 jest uznawany za „pozytywny” przy łącznym łącznej liczbie punktów 10 i więcej, co sugeruje możliwość występowania zaburzenia lękowego. W przypadku GAD-2 to samo oznacza punktacja 3 i więcej. Jeśli łączny wynik punktowy wynosi mniej niż 10 w przypadku GAD-7 lub mniej niż 3 w przypadku GAD-2, wynik kwestionariusza jest uznawany za „negatywny”.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Naszym celem było zbadanie, z jaką dokładnością kwestionariusze GAD-7 i GAD-2 są w stanie wykazać, czy pacjent ma zaburzenie lękowe, czy nie.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań oceniających dokładność kwestionariusza GAD-7 i/lub GAD-2 w porównaniu z pełnym wywiadem diagnostycznym przeprowadzonym przez pracownika ochrony zdrowia i połączyliśmy wyniki tych badań.

Czego się dowiedzieliśmy?

Nasz przegląd obejmuje wyniki 48 badań z udziałem 19 228 osób z 27 krajów, które oceniały kwestionariusze GAD-7 i GAD-2 w 24 wersjach językowych. Siedem badań przeprowadzono w warunkach nieklinicznych (np. w populacji ogólnej), dziewięć badań w warunkach klinicznych z udziałem pacjentów z różnymi schorzeniami (np. wśród osób korzystających z podstawowej opieki zdrowotnej), natomiast 32 badania przeprowadzono w warunkach klinicznych z udziałem pacjentów cierpiących na określone schorzenia (np. wśród osób z padaczką). Wiele spośród tych badań oceniało dokładność kwestionariuszy w wykrywaniu konkretnego rodzaju zaburzenia lękowego (zespół lęku uogólnionego), inne sprawdzały dokładność wykrywania dowolnego rodzaju zaburzenia lękowego lub dokładność wykrywania obu.

Zasadniczo kwestionariusze GAD-7 i GAD-2 okazały się zadowalające lub dobre w określaniu, czy dana osoba cierpi na zaburzenia lękowe.

Dla zobrazowania: gdyby kwestionariusz GAD-7 został wypełniony przez grupę 1000 osób, z których 120 (12%) faktycznie ma zespół lęku uogólnionego, można się spodziewać, że u około 156 osób (16%) wynik GAD-7 będzie pozytywny. Jednak spośród nich tylko około połowa pacjentów (77 osób, czyli 8%) będzie faktycznie miała zespół lęku uogólnionego, podczas gdy druga połowa (79 osób, czyli 8%) uzyskałaby wynik „fałszywie dodatni”. Spośród 844 (84%) osób z wynikiem negatywnym większość (801 osób, czyli 80%) byłaby poprawnie zaklasyfikowana jako osoba bez zespołu lęku uogólnionego, jednak 43 osoby (4%) dotknięte zespołem lęku uogólnionego uzyskałyby wynik „fałszywie ujemny”.

Krótszy kwestionariusz GAD-2 wydaje się być równie dokładny w wykrywaniu zaburzeń lękowych jak dłuższy kwestionariusz GAD-7. Oba kwestionariusze wydają się być nieznacznie skuteczniejsze w wykrywaniu zespołu lęku uogólnionego niż dowolnego innego zaburzenia lękowego.

Jakie są ograniczenia tych danych?

Badania różniły się pod kilkoma względami, na ogół wykazując niską jakość metodologiczną. Rozbieżności obejmowały różnice pomiędzy populacjami w których stosowano kwestionariusze, w języku kwestionariusza, jakości metodologicznej i metodzie zastosowanej do postawienia ostatecznej diagnozy. Te rozbieżności mogą wyjaśniać, dlaczego dokładność GAD-7 i GAD-2 różniła się znacznie w poszczególnych badaniach. Oznacza to, że w określonych przypadkach dokładność diagnostyczna kwestionariuszy może być lepsza lub gorsza niż przedstawione wyżej ogólne podsumowanie.

Jak aktualne są dane naukowe

Dane są aktualne do stycznia 2024 r.