Najważniejsze informacje

• W porównaniu do zastrzyków placebo, zastrzyki z komórek macierzystych mogą nieznacznie zmniejszyć ból i poprawić sprawność kolana.

• Nie mamy pewności, czy zastrzyki z komórek macierzystych spowalniają rozwój choroby, poprawiają jakość życia, zwiększają szansę powodzenia leczenia ani czy są bezpieczne.

Co to jest choroba zwyrodnieniowa?

Choroba zwyrodnieniowa to choroba stawów. Chrząstka w stawie ulega zniszczeniu i mogą wystąpić inne zmiany w jego strukturze. Może to powodować ból i trudności w poruszaniu kończyną.

Jak leczy się chorobę zwyrodnieniową stawów?

Większość metod leczenia ma na celu łagodzenie objawów, choć niewiele z nich jest skutecznych. Jedyną skuteczną metodą jest operacyjna wymiana stawu, stosowana w przypadku osób z ciężką postacią choroby, u których inne metody leczenia nie przyniosły żadnych korzyści.

Komórki macierzyste to specjalny rodzaj komórek, które mogą przekształcić się w dojrzałe komórki w różnych częściach ciała, w tym komórki wytwarzające chrząstkę, tkankę kostną i tłuszczową. Dlatego teoretycznie mogą one pomóc w odbudowie zniszczonej chrząstki w stawie, co doprowadziło do ich zastosowania w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy zastrzyki z komórek macierzystych zmniejszają ból, poprawiają sprawność, zwiększają skuteczność leczenia i jakość życia, spowalniają postęp choroby lub powodują działania niepożądane u osób z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.

Co zrobiliśmy?

Wyszukaliśmy badania, które porównywały zastrzyki z komórek macierzystych z brakiem leczenia, podaniem placebo, standardową (rutynową) opieką lub innymi metodami leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki tych badań oraz oceniliśmy, na ile można im ufać, biorąc pod uwagę różnice w rodzajach iniekcji, kompletność danych i wielkość badań.

Co ustaliliśmy?

Znaleźliśmy 25 badań (1341 uczestników), w tym 8 badań (459 uczestników), w których porównywano wstrzyknięcie komórek macierzystych do kolana z wstrzyknięciem placebo. W pozostałych badaniach porównywano zastrzyki z komórek macierzystych z brakiem leczenia lub standardową opieką (2 badania, 30 uczestników), zastrzykiem ze sterydów podanym do stawu (1 badanie, 33 uczestników), zastrzykiem z kwasu hialuronowego (7 badań, 429 uczestników), wstrzyknięciem osocza bogatopłytkowego (2 badania, 142 uczestników), doustnym paracetamolem (1 badanie, 51 uczestników), niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i fizjoterapią oraz zastrzykiem z kwasu hialuronowego (1 badanie, 57 uczestników) i zastrzykiem z komórek macierzystych w połączeniu z innym leczeniem w porównaniu z tym samym leczeniem, ale bez zastrzyku (3 badania, 140 uczestników). Badania prowadzono na całym świecie, w tym w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Azji, USA, Ameryce Południowej, Wielkiej Brytanii i Australii.

Główne wyniki

Zastrzyki z komórek macierzystych w porównaniu z placebo mogą nieco zmniejszyć ból i poprawić funkcjonowanie stawu.

Ból oceniany po sześciu miesiącach w skali od 0 do 10 (0 oznacza brak bólu) był o 1,2 punktu mniejszy po podaniu zastrzyków z komórkami macierzystymi.

• Osoby, którym podano w postaci iniekcji komórki macierzyste, oceniły swój ból na 3,3 punktu.

• Osoby, którym wstrzyknięto placebo, oceniły swój ból na 4,5 punktu.

Sprawność stawu oceniana po sześciu miesiącach w skali od 0 do 100 (0 oznacza najlepszą sprawność) była o 14,2 punktu lepsza po iniekcjach z komórek macierzystych.

• Osoby, którym podano w postaci iniekcji komórki macierzyste, oceniły sprawność swojego stawu na 32,1 punktu.

• Osoby, którym podano placebo, oceniły sprawność swojego stawu na 46,3 punktu.

Nie jest jasne czy iniekcje z komórek macierzystych poprawiają jakość życia ocenioną w 6. miesiącu wg skali od 0 do 100 (0 oznacza najlepsze funkcjonowanie).

• Osoby, którym podano w postaci iniekcji komórki macierzyste, oceniły swoją jakość życia na 68,1 punktu.

• Osoby, którym wstrzyknięto placebo, oceniły swoją jakość życia na 45,3 punktu.

Po wstrzyknięciu komórek macierzystych o 153 osoby na 1000 więcej oceniło swoje leczenie jako udane po 12 miesiącach.

• 683 osoby na 1000 uznały leczenie za udane po wstrzyknięciu komórek macierzystych.

• 530 osób na 1000 uznało leczenie za udane po wstrzyknięciu placebo.

Po zastrzykach z komórek macierzystych u siedmiu osób mniej na 1000 wystąpiły poważne działania niepożądane po 12 miesiącach.

• 16 osób na 1000 doświadczyło poważnego działania niepożądanego po zastrzyku z komórek macierzystych.

• 23 osoby na 1000 zgłosiły wystąpienie poważnego działania niepożądanego po zastrzyku placebo.

Nie odnotowano przypadków zaprzestania udziału w badaniach z powodu działań niepożądanych po wstrzyknięciu komórek macierzystych lub placebo.

W żadnym z badań nie oceniano postępu choroby.

Jakie są ograniczenia tych danych?

Nasze zaufanie do wyników dotyczących bólu i sprawności jest niskie, ponieważ nie wiadomo, jaka jest optymalna dawka i sposób przygotowania komórek macierzystych, a badania różniły się między sobą pod tym względem. Ponadto nie mogliśmy uwzględnić od jednego do trzech większych badań, ponieważ zostały wycofane przez autorów przed publikacją wyników.

Nie mamy pewności, czy więcej osób zgłasza powodzenie leczenia lub poprawę jakości życia. Nie jesteśmy pewni, jakie jest ryzyko poważnych działań niepożądanych ani ryzyko przerwania leczenia z ich powodu, ponieważ w badaniach używano różnych rodzajów komórek macierzystych, brakuje danych z kilku dużych badań, a przypadków takich działań było bardzo mało.

Jak aktualne są te dane?

Dane są aktualne na dzień 15 września 2023 roku.

Uwaga redakcyjna: To jest tzw. przegląd systematyczny aktualizowany na bieżąco. Szukamy nowych badań co trzy miesiące i aktualizujemy przegląd, gdy znajdziemy nowe istotne informacje. Aktualny status tego przeglądu można sprawdzić w bazie Cochrane Database of Systematic Reviews.