Kluczowe informacje
- W przypadku osób z łagodnym i umiarkowanym otępieniem, stymulacja poznawcza prawdopodobnie przynosi niewielkie korzyści w zakresie poprawy funkcji poznawczych (ogólnej zdolności do myślenia i zapamiętywania).
- Stwierdziliśmy szereg innych prawdopodobnych korzyści, w tym poprawę samopoczucia, nastroju i zdolności do wykonywania codziennych czynności, ale korzyści były ogólnie niewielkie i, zwłaszcza w przypadku zdolności poznawczych i samopoczucia, znacznie różniły się między badaniami.
- W większości badań oceniano grupową stymulację poznawczą. W przyszłych badaniach należy spróbować wyjaśnić efekty indywidualnej stymulacji poznawczej, ocenić, jak często powinny odbywać się sesje grupowe, aby uzyskać najlepszy efekt oraz określić, kto odnosi największe korzyści ze stymulacji poznawczej.
Czym jest otępienie?
Otępienie (demencja) to ogólny termin określający liczne zaburzenia pracy mózgu. Najczęstszym z nich jest choroba Alzheimera. Na demencję mogą zachorować osoby w każdym wieku, ale najczęściej występuje ona w późniejszym okresie życia. Osoby z otępieniem na ogół doświadczają pogorszenia zdolności poznawczych, co może uszkodzić ich pamięć, myślenie, mowę oraz umiejętności praktyczne. Problemy te zazwyczaj pogłębiają się z czasem i mogą prowadzić do izolacji, zdenerwowania i niepokoju u chorych oraz osób zapewniających im opiekę i wsparcie.
Stymulacja poznawcza
Stymulacja poznawcza (ang. cognitive stimulation, CS) jest formą ćwiczeń umysłowych opracowanych specjalnie po to, by pomóc chorym z otępieniem. Obejmuje szeroki zakres działań mających na celu ogólne pobudzenie myślenia i pamięci, w tym rozmowy o przeszłych i obecnych wydarzeniach oraz interesujących tematach, gry słowne, łamigłówki, muzykoterapię i kreatywne działania praktyczne. Zazwyczaj działania te prowadzone są przez przeszkolony personel, pracujący z małą grupą osób z demencją przez około 45 minut 2 x w tygodniu, ale można je również prowadzić indywidualnie. Dzięki niektórym programom przeszkolono opiekunów rodzinnych w zakresie zapewnienia CS swojemu krewnemu.
Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, czy CS była lepszym rozwiązaniem dla osób z otępieniem niż zwykła opieka lub nieustrukturyzowane działania społeczne w celu poprawy:
- funkcji poznawczych (w tym pamięci, myślenia i zdolności językowych)
- dobrego samopoczucia i nastroju
- zdolności do wykonywania codziennych umiejętności
- niepokoju i zdenerwowania osób z otępieniem i/lub ich opiekunów
Chcieliśmy również dowiedzieć się, czy opiekunowie rodzinni doświadczyli jakichkolwiek zmian związanych z otrzymaniem CS przez chorego z otępieniem lub czy wystąpiły jakieś niepożądane efekty.
Co zrobiliśmy?
Szukaliśmy badań, które dotyczyły grupowej lub indywidualnej CS, w porównaniu ze zwykłą opieką lub nieustrukturyzowaną aktywnością społeczną u osób z demencją.
Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy nasze zaufanie co do wiarygodności wyników, opierając się na czynnikach takich jak metodologia badań i liczba uczestników.
Czego się dowiedzieliśmy?
Znaleźliśmy 37 badań z udziałem 2766 uczestników z łagodną lub umiarkowaną demencją w wieku śr. 79 lat. W największym badaniu wzięło udział 356 uczestników, w najmniejszym 13. Badania przeprowadzono w 17 krajach z 5 kontynentów, najwięcej w Europie. Mniej niż połowa (16) obejmowała uczestników mieszkających w domach opieki lub szpitalach. Czas trwania badań wahał się od 4 tygodni do 2 lat. Liczba sesji w tygodniu wahała się od 1 do 6. Całkowita liczba sesji wynosiła od 8 do 520. Większość badań trwała około 10 tygodni, podczas których odbyło się około 20 sesji. Większość badań oferowała CS w grupach, jedynie w 8 badaniach oceniano CS prowadzoną indywidualnie.
Głównie wyniki
Nie zaobserwowano żadnych niepożądanych skutków ubocznych. Stwierdziliśmy, że CS prawdopodobnie przynosi niewielkie korzyści w zakresie poprawy funkcji poznawczych pod koniec cyklu sesji, w porównaniu ze zwykłą opieką/nieustrukturyzowanymi zajęciami. Korzyści te odpowiadają w przybliżeniu 6-miesięcznemu opóźnieniu pogorszenia funkcji poznawczych, którego zwykle oczekuje się w przypadku demencji o nasileniu łagodnym do umiarkowanego. Znaleźliśmy wstępne dane sugerujące, że korzyści poznawcze były większe, gdy sesje grupowe odbywały się ≥2 x w tygodniu (a nie 1 x tydzień) oraz że korzyści były większe w badaniach, w których demencja uczestników na początku była łagodna.
Stwierdziliśmy również, że uczestnicy poprawili się w zakresie komunikacji i interakcji społecznych oraz wykazali niewielką poprawę w zakresie zdolności do wykonywania codziennych czynności i w subiektywnej ocenie nastroju. Prawdopodobnie nastąpiła również niewielka poprawa samopoczucia uczestników i doświadczeń, które są denerwujące i niepokojące dla osób z demencją i opiekunów. Stwierdziliśmy, że CS prawdopodobnie w niewielkim lub żadnym stopniu nie wpłynęła na nastrój lub niepokój opiekunów.
Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?
Nasze zaufanie do danych naukowych jest tylko umiarkowane z powodu obaw dotyczących różnic w wynikach między badaniami. Nie możemy być pewni dokładnych przyczyn tych różnic, ale zauważyliśmy, że badania różniły się między sobą:
• sposobem prowadzenia CS (indywidualnie, w grupach, z wykorzystaniem aplikacji) oraz uwzględnionym programem działań
• tym, kto realizował program (przeszkoleni specjaliści, pracownicy opieki, opiekunowie rodzinni)
• częstotliwością sesji (od 1 do 5 x tydzień)
• czasem trwania programu (od 4 tygodni do 1 lub 2 lat)
• rodzajem/rodzajami demencji, którą zdiagnozowano u uczestników, oraz stopniem jej zaawansowania
• tym, czy uczestnicy mieszkali w domach opieki i szpitalach czy we własnych domach
Nie byliśmy w stanie zbadać tak wielu przyczyn potencjalnych różnic, jak byłoby to pożądane, ze względu na stosunkowo niewielką liczbę badań odzwierciedlających każdy aspekt.
Jak aktualne są te dane naukowe?
Niniejszy przegląd stanowi aktualizację naszego poprzedniego przeglądu z 2012 roku, a dane naukowe są aktualne do marca 2022 roku.
In this updated review, now with a much more extensive evidence base, we have again identified small, short-term cognitive benefits for people with mild to moderate dementia participating in CS programmes. From a smaller number of studies, we have also found clinically relevant improvements in communication and social interaction and slight benefits in a range of outcomes including QoL, mood and behaviour that challenges. There are relatively few studies of individual CS, and further research is needed to delineate the effectiveness of different delivery methods (including digital and remote, individual and group) and of multi-component programmes. We have identified that the frequency of group sessions and level of dementia severity may influence the outcomes of CS, and these aspects should be studied further. There remains an evidence gap in relation to the potential benefits of longer-term CS programmes and their clinical significance.
Cognitive stimulation (CS) is an intervention for people with dementia offering a range of enjoyable activities providing general stimulation for thinking, concentration and memory, usually in a social setting, such as a small group. CS is distinguished from other approaches such as cognitive training and cognitive rehabilitation by its broad focus and social elements, aiming to improve domains such as quality of life (QoL) and mood as well as cognitive function.
Recommended in various guidelines and widely implemented internationally, questions remain regarding different modes of delivery and the clinical significance of any benefits. A systematic review of CS is important to clarify its effectiveness and place practice recommendations on a sound evidence base. This review was last updated in 2012.
To evaluate the evidence for the effectiveness of CS for people with dementia, including any negative effects, on cognition and other relevant outcomes, accounting where possible for differences in its implementation.
We identified trials from a search of the Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group Specialized Register, last searched on 3 March 2022. We used the search terms: cognitive stimulation, reality orientation, memory therapy, memory groups, memory support, memory stimulation, global stimulation, cognitive psychostimulation. We performed supplementary searches in a number of major healthcare databases and trial registers to ensure the search was up-to-date and comprehensive.
We included all randomised controlled trials (RCTs) of CS for dementia published in peer review journals in the English language incorporating a measure of cognitive change.
We used standard methodological procedures expected by Cochrane. As CS is a psychosocial intervention, we did not expect those receiving or delivering CS to be blinded to the nature of the intervention. Where necessary, we contacted study authors requesting data not provided in the papers. Where appropriate, we undertook subgroup analysis by modality (individual versus group), number of sessions and frequency, setting (community versus care home), type of control condition and dementia severity. We used GRADE methods to assess the overall quality of evidence for each outcome.
We included 37 RCTs (with 2766 participants), 26 published since the previous update. Most evaluated CS groups; eight examined individual CS. Participants' median age was 79.7 years. Sixteen studies included participants resident in care homes or hospitals. Study quality showed indications of improvement since the previous review, with few areas of high risk of bias. Assessors were clearly blinded to treatment allocation in most studies (81%) and most studies (81%) reported use of a treatment manual by those delivering the intervention. However, in a substantial number of studies (59%), we could not find details on all aspects of the randomisation procedures, leading us to rate the risk of selection bias as unclear.
We entered data in the meta-analyses from 36 studies (2704 participants; CS: 1432, controls: 1272). The primary analysis was on changes evident immediately following the treatment period (median length 10 weeks; range 4 to 52 weeks). Only eight studies provided data allowing evaluation of whether effects were subsequently maintained (four at 6- to 12-week follow-up; four at 8- to 12-month follow-up). No negative effects were reported. Overall, we found moderate-quality evidence for a small benefit in cognition associated with CS (standardised mean difference (SMD) 0.40, 95% CI 0.25 to 0.55). In the 25 studies, with 1893 participants, reporting the widely used MMSE (Mini-Mental State Examination) test for cognitive function in dementia, there was moderate-quality evidence of a clinically important difference of 1.99 points between CS and controls (95% CI: 1.24, 2.74).
In secondary analyses, with smaller total sample sizes, again examining the difference between CS and controls on changes immediately following the intervention period, we found moderate-quality evidence of a slight improvement in self-reported QoL (18 studies, 1584 participants; SMD: 0.25 [95% CI: 0.07, 0.42]) as well as in QoL ratings made by proxies (staff or caregivers). We found high-quality evidence for clinically relevant improvements in staff/interviewer ratings of communication and social interaction (5 studies, 702 participants; SMD: 0.53 [95% CI: 0.36, 0.70]) and for slight benefits in instrumental Activities of Daily Living, self-reported depressed mood, staff/interviewer-rated anxiety and general behaviour rating scales. We found moderate-quality evidence for slight improvements in behaviour that challenges and in basic Activities of Daily Living and low-quality evidence for a slight improvement in staff/interviewer-rated depressed mood. A few studies reported a range of outcomes for family caregivers. We found moderate-quality evidence that overall CS made little or no difference to caregivers' mood or anxiety.
We found a high level of inconsistency between studies in relation to both cognitive outcomes and QoL. In exploratory subgroup analyses, we did not identify an effect of modality (group versus individual) or, for group studies, of setting (community versus care home), total number of group sessions or type of control condition (treatment-as-usual versus active controls). However, we did find improvements in cognition were larger where group sessions were more frequent (twice weekly or more versus once weekly) and where average severity of dementia among participants at the start of the intervention was 'mild' rather than 'moderate'. Imbalance in numbers of studies and participants between subgroups and residual inconsistency requires these exploratory findings to be interpreted cautiously.
Tłumaczenie: Redakcja: Karolina Moćko