چرا این سوال مهم است؟
در طول همهگیری کووید-19، اقدامات مختلفی در مدارس برای کمک به جلوگیری از انتشار ویروس اجرا شدند. این اقدامات شامل تغییراتی در قوانین یا اقدامات اعمالشده در مدارس با اهداف زیر بودند.
-
کاهش گسترش ویروس در زمانی که افراد در کنار هم قرار داشتند
-
کاهش تعداد تماسهای حضوری میان افراد
-
انجام آزمایش برای شناسایی افراد مبتلا به COVID-19
-
ایزوله کردن افراد مبتلا به کووید-19 برای پیشگیری از گسترش آن
اقدامات اعمالشده در مدارس مانند این موارد میتوانند هم تاثیرات برنامهریزی شده (خواسته) و هم تاثیرات برنامهریزی نشده (ناخواسته) داشته باشند، که باید آنها را نظارت کنیم. به عنوان مثال، اعمال یک قانون برای ارتقای سطح بهداشت دست باید به شستن بیشتر دستها منجر شود (تاثیر برنامهریزی شده) اما میتواند منجر به بروز مشکلات پوستی نیز شود (تاثیر برنامهریزی نشده). این تاثیرات برنامهریزی نشده میتوانند منفی یا مثبت بوده، و دانشآموزان، معلمان، دیگر کارکنان مدارس، والدین و کل جامعه را تحت تاثیر قرار دهند.
اقدامات اعمالشده در مدارس برای کمک به مهار همهگیری کووید-19 چه هستند؟
ما چهار نوع اقدام را شناسایی کردیم که در مدارس انجام شدند.
-
اقداماتی برای بیخطر کردن تماسها. این موارد با کاهش خطر هنگام تماس چهره به چهره عمل میکنند. به عنوان مثال میتوان به پوشیدن ماسک، استفاده از تهویه هوا، و بهداشت دست اشاره کرد.
-
اقداماتی برای کاهش فرصت ایجاد تماس. این موارد با کاهش تماس چهره به چهره میان دانشآموزان و دیگران کار میکنند. یک مثال آن، کاهش تعداد دانشآموزان در کلاس درس است.
-
اقدامات نظارتی و پاسخ (واکنش). این موارد عبارتند از آزمایش افراد برای شناسایی موارد مبتلا به کووید-19، و اقداماتی برای پیشگیری از گسترش آن، مثلا با جداسازی افرادی که آزمایششان مثبت است.
-
اقدامات چندجزئی. این موارد جنبههای سه نوع اقدامات فوق را ترکیب میکنند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
هدف ما یافتن و توصیف شواهد در مورد تاثیرات برنامهریزی نشده اقدامات اعمالشده در مدارس است که برای کمک به مهار گسترش COVID-19 به اجرا درآمدند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که به بررسی عوارض جانبی اقدامات اعمالشده در مدارس پرداختند. ما عوارض جانبی را در گروههای زیر دستهبندی کردیم.
-
سلامت و بهزیستی (well-being) جسمانی و روانی
-
خدمات سلامت و مراقبت اجتماعی
-
حقوق بشر
-
قابلیت پذیرش اقدامات
-
تفاوتهای ناعادلانه در پیامدهای سلامت
-
زندگی مدنی، تعاملات اجتماعی، و آموزش
-
پول و منابع
-
محیط زیست
ما اطلاعات موجود را در مورد اقدامات اعمالشده در مدارس و عوارض جانبی آنها، خلاصه کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 60 مطالعه را از 25 کشور وارد کردیم. در مورد طراحی مطالعه، 31 مورد از اعداد و آمار، 17 مورد از متن و توضیحات، و 12 مورد هم از اعداد و هم از توصیف استفاده کردند. بیشتر مطالعات به اعمال اقداماتی برای کارکنان (11 مطالعه) یا دانشآموزان (26 مطالعه)، یا اقداماتی که هم کارکنان و هم دانشآموزان یا کل مدارس (20 مطالعه) را هدف قرار دادند، توجه داشتند. فقط سه مطالعه به اقداماتی برای والدین یا مراقبان پرداختند.
این مطالعات اقدامات زیر را در مدارس بررسی کردند.
-
حفاظت فردی (26 مطالعه)؛ مثلا، ماسک زدن
-
تغییرات در محیط فیزیکی (20 مطالعه)؛ به عنوان مثال، بهبود تهویه هوا
-
قوانین مربوط به تعاملات اجتماعی (25 مطالعه)؛ مثلا، ترکیبی از آموزش آنلاین و حضوری
-
تغییرات در خدمات (1 مطالعه)؛ مانند، لغو فعالیتهای فوق برنامه
-
قوانین مربوط به تحرک (3 مطالعه)؛ به عنوان مثال، ماندن در کلاس در زمان استراحت
-
اقدامات نظارتی (9 مطالعه)، همچون، انجام تست برای دانشآموزان و معلمان
-
اقدامات پاسخ (7 مطالعه)؛ به عنوان مثال، ایزوله کردن افراد مبتلا به کووید-19
نه مطالعه به بررسی تاثیرات ترکیب بیش از یک معیار (به عنوان مثال، تاثیرات استفاده از ماسک و بهبود تهویه) پرداختند.
بیشتر مطالعات بر تاثیرات برنامهریزی نشده زیر تمرکز داشتند.
-
تاثیر اقدامات اعمالشده در مدارس بر سلامت و بهزیستی (29 مطالعه)
-
اینکه اقدامات اعمالشده در مدارس قابل قبول یا آسان بودند یا خیر (31 مطالعه)
-
چگونه اقدامات اعمالشده در مدارس بر تعاملات اجتماعی، سازمان مدارس و آموزش تاثیر گذاشتند (23 مطالعه)
دیگر تاثیرات برنامهریزی نشده شامل موارد زیر بودند.
-
تغییرات در تفاوتهای ناعادلانه در پیامدهای سلامت (2 مطالعه)
-
تاثیرات بر پول و منابع (7 مطالعه)
-
تاثیرات بر محیط زیست (1 مطالعه)
ما چه نتیجهای گرفتیم؟
بیشتر مطالعات در این مرور به تاثیر اقدامات اعمالشده در مدارس بر سلامت و بهزیستی؛ تعاملات اجتماعی، سازمان مدارس، و آموزش؛ و اینکه اقدامات مذکور قابل قبول و آسان برای انجام بودند یا خیر، توجه داشتند.
رایجترین اقدامات اعمالشده در مدارس عبارت بودند از پوشیدن ماسک، تمیز کردن و ضدعفونی کردن اتاقها و سطوح، یادگیری آنلاین و حضوری، و اطمینان از فاصلهگذاری فیزیکی. بسیاری از مطالعات ترکیبی از چندین اقدام را نیز بررسی کردند. این مرور، شکافهایی را شناسایی کرد که به تحقیقات بیشتری نیاز دارند.
ما به مطالعات بیشتری نیاز داریم تا به طیف وسیعتری از تاثیرات برنامهریزی نشده بپردازیم. ما همچنین به مطالعات بیشتری نیاز داریم تا تاثیرات برنامهریزی نشده دیگر اقدامات اعمالشده را در مدارس مانند انجام تست و پاسخ بررسی کنند.
مطالعات آینده میبایست به تاثیرات طولانیمدت نیز توجه کنند. ما به اطلاعات بیشتری در مورد نحوه عملکرد این اقدامات در انواع مختلف مدارس و در کشورهای مختلف نیاز داریم. این امر به افراد کمک میکند تا در مورد زمان و نحوه استفاده از اقدامات مختلف در مدارس تصمیم بگیرند.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا ژانویه 2023 بهروز است.
این مرور دامنه، یک بررسی اجمالی را از شواهد مربوط به عواقب ناخواسته PHSM اعمالشده در محیط مدارس برای کاهش گسترش SARS-CoV-2 ارائه میدهد. تعداد 60 مطالعه واردشده، مجموعه گستردهای را از شواهد توصیف کرده و طیف وسیعی را از اقدامات و عواقب ناخواسته پوشش میدهد، در درجه اول عواقب سلامت و رفاه، قابلیت پذیرش و پایبندی، جنبههای اجتماعی و نهادی، و جنبههای اقتصادی. شکافهای اصلی شناساییشده مربوط به عواقب اقدامات اعمالشده در مدارس برای نظام سلامت و خدمات رفاه اجتماعی، حقوق بشر و حقوق اساسی، برابری و عدالت و محیط زیست، هستند.
انجام تحقیقات بیشتری برای پر کردن این شکافها، با استفاده از رویکردهای روششناسی (methodology) متنوع، مورد نیاز است. مطالعات آینده باید عواقب ناخواسته - چه مفید یا مضر - را بهصورت عمقیتر و در دورههای زمانی طولانیتر، در گروههای جمعیتی مختلف، و در زمینههای مختلف بررسی کنند. یک پایگاه شواهد قویتر میتواند تصمیمگیری را در مورد اینکه آیا، چگونه و چه زمانی باید اقدامات کاهش خطر کووید-19 را در محیطهای مدارس اجرا کرده یا خاتمه داد، و نحوه مقابله با پیامدهای ناخواسته منفی را، هدایت و تسهیل کند.
مدارس در طول همهگیری کووید (COVID)-19، محیطی کلیدی برای اعمال مداخلات اقدامات سلامت عمومی و اجتماعی (public health and social measures; PHSM) در جهت کاهش انتقال سندرم حاد تنفسی شدید کروناویروس 2 (SARS-CoV-2) بودند. در نتیجه، نیاز به ارزیابی پیامدهای ناخواسته متنوع مرتبط با PHSM اعمالشده در محیط مدارس، برای دانشآموزان، معلمان، و کارکنان مدارس، همچنین برای خانوادهها و جامعه گستردهتر وجود دارد. این یک نسخه بهروز شده از مرور دامنه کاکرین (Cochrane scoping review) است که نخستینبار در سال 2022 منتشر شد.
شناسایی و خلاصه کردن متون علمی منتشرشده بهصورت جامع در مورد عواقب ناخواسته اقدامات سلامت عمومی و اجتماعی اعمالشده در محیط مدارس برای کاهش گسترش SARS-CoV-2. این امر به شناسایی شکافهای مهم دانش در هدایت تحقیقات اولیه و مرورهای سیستماتیک آینده کمک خواهد کرد. همچنین ممکن است به عنوان منبعی برای مدیریت همهگیرهای آینده عمل کند.
ما MEDLINE؛ Embase؛ CENTRAL؛ PsycINFO؛ ERIC و Web of Science را در 5 و 6 ژانویه 2023 جستوجو کردیم. همچنین دو بانک اطلاعاتی ویژه کووید-19 (متون علمی Cochrane COVID-19 Study Register و WHO COVID-19 Global در مورد بیماری کروناویروس) را جستوجو کردیم. در نهایت، مطالعات واردشده را از همه مرورهای سیستماتیک مرتبط و دستورالعملهای شناساییشده را از طریق جستوجوها، بررسی کردیم.
ما مطالعاتی را وارد کردیم که بهطور تجربی تاثیر PHSM اعمالشده را در محیط مدارس برای کاهش گسترش SARS-CoV-2 ارزیابی کردند. ما هیچ محدودیتی را از نظر نوع جمعیت و مداخلات خاص اعمال نکردیم. پیامدهای مورد نظر، عواقبی بودند که اندازهگیری یا تجربه شدند، اما عواقب پیشبینیشده نبودند. این مرور بر شواهد دنیای واقعی متمرکز بود: مطالعات کمّی (quantitative)، کیفی (qualitative)، و ترکیبی از روشها برای گنجاندن واجد شرایط بودند، اما مطالعات مدلسازی واجد شرایط نبودند.
مرور با یک مدل منطقی هدایت شد. مطابق با آخرین مرور اثربخشی کاکرین از اقدامات اعمالشده در مدارس برای مهار کووید-19 و چارچوب مفهومی PHSM، این مدل منطقی میان اقدامات برای بیخطرتر کردن تماسها (مربوط به حفاظت فردی و محیط فیزیکی)، اقدامات برای کاهش تماسها (مرتبط به تعاملات اجتماعی، تحرک، و خدمات) و اقدامات نظارتی و واکنشی، تمایز قائل شد. پیامدهای ناخواسته شامل دستههای زیر میشوند: سلامت و بهزیستی (well-being)، نظام سلامت و خدمات رفاه اجتماعی، حقوق انسانی و اساسی، قابلیت پذیرش و پایبندی، برابری و عدالت، اجتماعی و نهادی، اقتصاد و منابع، و زیستمحیطی.
تیم مرور همه عناوین و چکیدهها را غربالگری کرده، سپس متن کامل مقالات بالقوه واجد شرایط را در دو نوبت، بررسی کرد. در میان مطالعات واردشده، انواع اقدامات، عواقب، و طراحیهای مطالعه را با استفاده از دستهبندیهای از پیش تعریف شده مدل منطقی، خلاصه و ارائه کردیم، درحالیکه امکان دستهبندیهای جدید را فراهم میکنیم.
ما 60 مطالعه (57 مطالعه جدید برای این بهروزرسانی) را از 25 کشور وارد کردیم. تعداد 31 مطالعه کمّی، 17 مطالعه کیفی، و 12 مطالعه ترکیبی از روشها وجود داشتند. اغلب آنها دانشآموزان (26 مطالعه)، معلمان و کارکنان مدارس (11 مطالعه)، یا دانشآموزان و کارکنان مدارس (12 مطالعه) را هدف قرار دادند. مابقی مطالعات، اقداماتی را برای هدف قرار دادن والدین (2 مطالعه)، کارکنان و والدین (1 مطالعه)، دانشآموزان و معلمان (3 مطالعه)، یا کل مدارس (5 مطالعه) ارزیابی کردند. اقدامات مرتبط بودند با حفاظت فردی (26 مطالعه)، محیط فیزیکی (20 مطالعه)، تعاملات اجتماعی (25 مطالعه)، خدمات (1 مطالعه)، تحرک (3 مطالعه)، نظارت (9 مطالعه) و پاسخ (7 مطالعه). نه مطالعه تاثیر ترکیبی اقدامات چندگانه را ارزیابی کردند. عواقب اصلی ارزیابیشده از دستههای سلامت و بهزیستی (29 مطالعه)، قابلیت پذیرش و پایبندی (31 مطالعه)، و اجتماعی و نهادی (23 مطالعه) بودند. مطالعات کمتری عواقبی را از مقولههای برابری و عدالت (2 مطالعه)، اقتصاد و منابع (7 مطالعه)، و زیستمحیطی (1 مطالعه) را پوشش دادند. هیچ مطالعهای عواقب سیستم سلامت و خدمات رفاه اجتماعی یا حقوق بشر و حقوق اساسی را بررسی نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.