پیام‌های کلیدی
سطوح واکنشی و پر شده از هوا که فشار ثابتی را به پوست وارد می‌کنند، ممکن است در مقایسه با سطوح فوم احتمال ابتلا را به زخم‌های فشاری در افراد کاهش دهند.
همچنین ممکن است در پیشگیری از زخم‌های فشاری در افراد ساکن در خانه‌های سالمندان بهتر از سطوح پر شده از هوا باشند که فشار را زیر بدن به‌طور منظم پخش می‌کنند.
انجام پژوهش بیشتری برای تقویت شواهد لازم است. مطالعات آینده باید بر گزینه‌ها و تاثیراتی متمرکز شوند که برای تصمیمگیرندگان مهم هستند، مانند:
- سطوح واکنشی و پر شده از هوا که فشار ثابتی را بر پوست اعمال می‌کنند، در مقایسه با سطوح پر شده از هوا که فشار را به‌طور منظم پخش می‌کنند؛ و
- آیا و چه هنگام زخم‌های فشاری ایجاد می‌شوند، تاثیرات ناخواسته و هزینه‌ها.
زخم‌های فشاری چه هستند؟
زخم‌های فشاری با نام آسیب فشاری یا زخم بستر نیز شناخته می‌شوند. آنها زخم‌هایی در پوست و بافت زیرین هستند که در اثر فشار طولانی-مدت یا سائیدگی به وجود می‌آیند. زخم‌های مذکور اغلب در قسمت‌های استخوانی بدن مانند پاشنه‌ها، آرنج‌ها، مفاصل ران و قسمت تحتانی ستون فقرات ایجاد می‌شوند. افرادی که مشکلات حرکتی دارند یا کسانی که مدت زمان طولانی را در تختخواب سپری می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به زخم‌های فشاری قرار دارند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
تختخواب‌ها، تشک‌ها و روکش تشک‌هایی وجود دارند که به‌طور اختصاصی برای افراد در معرض زخم‌های فشاری طراحی شده‌اند. این وسایل می‌توانند از طیف وسیعی از مواد (مانند فوم، سلول‌های هوا یا کیسه‌های آب) ساخته شده و به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- سطوح واکنشی (استاتیک) که فشار ثابتی را به پوست وارد می‌کنند، مگر اینکه شخص حرکت کند یا جابه‌جا شود؛ و
- سطوح فعال (فشار متناوب) که فشار را به‌طور منظم زیر بدن پخش می‌کنند.
ما می‌خواستیم بدانیم که سطوح واکنشی و پر شده از هوا:
- از بروز زخم‌های فشاری پیشگیری می‌کنند؛
- راحت هستند و کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌بخشند؛
- مزایای سلامت آنها بیشتر از هزینه‌های آنها است؛ و
- عوارض جانبی بر جای می‌گذارند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در منابع علمی پزشکی برای یافتن مطالعاتی به جست‌وجو پرداختیم که تاثیرات تخت‌ها، تشک‌ها و روکش تشک‌ها را با یک سطح واکنشی پر شده از هوا ارزیابی کردند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کردیم، و اعتماد خود را نسبت به این شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعات رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 17 مطالعه را پیدا کردیم (2604 نفر، میانگین سنی: 72 سال) که بین پنج روز و شش ماه به طول انجامیدند (میانگین: 14 روز). این مطالعات سطوح واکنشی و پر شده از هوا را با موارد زیر مقایسه کردند:
- سطوح فوم؛
- سطوح فعال و پر شده از هوا؛ و
- سطوح واکنشی پر شده از آب، ژل یا مواد دیگر.
پیشگیری از بروز زخم فشاری
شواهد نشان می‌دهد که افراد هنگام خوابیدن روی یک سطح واکنشی و پر شده از هوا در مقایسه با موارد زیر کمتر به زخم‌های فشاری مبتلا می‌شوند:
- سطوح فوم (چهار مطالعه، 229 نفر)؛ و
- یک سطح فعال و پر شده از هوا (یک مطالعه، 308 فرد ساکن در خانه سالمندان، به مدت 14 روز پیگیری شدند).
مشخص نیست که سطوح واکنشی و پر شده از هوا بیشتر از انواع دیگر سطوح واکنشی از بروز زخم پیشگیری می‌کنند یا خیر.
تاثیرات دیگر
مطالعات شواهد کافی واضح و روشنی را فراهم نکردند تا تعیین کنیم سطوح واکنشی پر شده از هوا تا چه حد بر راحتی و تاثیرات ناخواسته تاثیر می‌گذارند. هیچ مطالعه‌ای اطلاعات مربوط به کیفیت زندگی و هزینه را گزارش نکرد.
چه عاملی اعتماد ما را به شواهد محدود کرد؟
بیشتر مطالعات حجم نمونه کوچکی داشتند (به‌طور میانگین 83 نفر). هفت مطالعه از روش‌هایی استفاده کردند که احتمالا در نتایج آنها خطا ایجاد می‌کنند. مشخص نبود که در 10 مطالعه دیگر از روش‌های قوی استفاده شده یا خیر.
این مطالعه مروری تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد ارائه‌شده در این مرور کاکرین، تا نوامبر 2019 به‌روز است.
شواهد فعلی در مورد تفاوت در تاثیرات نسبی سطوح واکنشی هوا بر میزان بروز زخم و راحتی بیمار، در مقایسه با سطوح واکنشی آب، سطوح واکنشی ژل، یا نوع دیگری از سطح واکنشی هوا نامطمئن است. استفاده از سطوح واکنشی هوا ممکن است خطر ابتلای بیمار را به زخم‌های فشاری جدید در مقایسه با استفاده از سطوح فوم کاهش دهد. همچنین، استفاده از سطوح واکنشی هوا ممکن است در مقایسه با سطوح هوای فشار متناوب (فعال)، خطر ابتلا را به زخم‌های فشاری جدید در مدت 14 روز در افراد ساکن در خانه سالمندان کاهش دهد.
پژوهش‌های آینده در این زمینه باید ارزیابی مهم‌ترین سطوح محافظ را از دیدگاه تصمیمگیرندگان در نظر بگیرند. در مطالعات آینده باید پیامدهای زمان-تا-رویداد (time-to-event)، ارزیابی دقیق عوارض جانبی و ارزیابی هزینه-اثربخشی در سطح کارآزمایی در نظر گرفته شوند. کارآزمایی‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که خطر سوگیری تشخیص را به حداقل برسانند؛ به عنوان مثال، با استفاده از عکاسی دیجیتال و کورسازی داوران عکس‌ها نسبت به تخصیص گروه بیماران. انجام مرور بیشتر با استفاده از متاآنالیز شبکه‌ای به یافته‌های گزارش‌شده در اینجا اضافه می‌شود.
زخم‌های فشاری (pressure ulcers) (که تحت عنوان آسیب‌های فشاری، صدمات فشاری، زخم‌های دکوبیتوس (decubitus) و زخم بستر نیز شناخته می‌شوند) آسیب‌های موضعی پوست یا بافت‌های نرم زیرین، یا هر دو، هستند که در اثر فشار، شکاف یا اصطکاک مداوم ایجاد می‌شوند. برای پیشگیری از زخم‌های فشاری می‌توان از سطوح واکنشی هوا (مثل تخت‌ها، تشک‌ها، یا سطوح پوشاننده) استفاده کرد.
ارزیابی تاثیرات تخت‌های واکنشی هوا، تشک‌ها یا سطوح پوشاننده در مقایسه با هر نوعی از سطوح محافظت‌کننده بر بروز زخم‌های فشاری در هر جمعیت و در هر محیطی.
در نوامبر سال 2019، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم‌‌ها در کاکرین؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ Ovid MEDLINE (شامل In-Process & Other Non-Indexed Citations)؛ Ovid Embase و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. همچنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کرده، و فهرست منابع مطالعات وارد شده مرتبط، همچنین مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های تکنولوژی سلامت را برای شناسایی مطالعات بیشتر غربالگری کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه وجود نداشت.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که شرکت‌کنندگان را در هر سنی به تختخواب‌ها، سطوح پوشاننده تشک‌ها یا تشک‌های واکنشی هوا اختصاص دادند. مقایسه‌کننده‌ها عبارت بودند از تخت‌ها، سطوح پوشاننده یا تشک‌هایی که برای پیشگیری از بروز زخم‌های فشاری استفاده می‌شوند.
حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، مطالعات را با استفاده از معیارهای ورود از پیش تعیین شده ارزیابی کردند. استخراج داده‌ها، ارزیابی «خطر سوگیری (bias)» با استفاده از ابزار «خطر سوگیری» کاکرین، و ارزیابی قطعیت شواهد را با توجه به روش‌شناسی درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) انجام دادیم. اگر یک سطح واکنشی هوا با سطوحی مقایسه شد که به وضوح توصیف نشدند، مطالعه مربوطه را ثبت و توصیف کردیم اما آن را در تجزیه‌وتحلیل بیشتر داده‌ها وارد نکردیم.
در این مرور 17 مطالعه (2604 شرکت‌کننده) را وارد کردیم. اکثر مطالعات حجم نمونه کوچکی داشتند (میانه (median) حجم نمونه: 83 شرکت‌کننده). میانگین سنی شرکت‌کنندگان از 56 تا 87 سال متغیر بود (میانه: 72 سال). شرکت‌کنندگان از طیف گسترده‌ای از مراکز مراقبتی وارد شدند اما عمدتا از مراکز مراقبت حاد بودند. تقریبا تمامی مطالعات در مناطقی از اروپا و آمریکا انجام شدند. از میان 17 مطالعه وارد شده، دو مطالعه (223 شرکت‌کننده) سطوح واکنشی هوا را با سطوحی مقایسه کردند که به خوبی مشخص و توصیف نشدند، و بنابراین نمی‌توان آنها را طبقه‌بندی کرد. داده‌های پنج مقایسه را تجزیه‌وتحلیل کردیم: سطوح واکنشی هوا در مقایسه با (1) سطوح هوای فشار متناوب (فعال) (هفت مطالعه با 1728 شرکت‌کننده)، (2) سطوح فوم (چهار مطالعه با 229 شرکت‌کننده)، (3) سطوح واکنشی آب ( یک مطالعه با 37 شرکت‌کننده)، (4) سطوح واکنشی ژلی (یک مطالعه با 66 شرکت‌کننده) و (5) نوع دیگری از سطح واکنشی هوا (دو مطالعه با 223 شرکت‌کننده). از میان 17 مطالعه، هفت مورد (41.2%) یافته‌هایی را ارائه دادند كه در معرض خطر بالایی از سوگیری کلی قرار داشتند.
پیامد اولیه: بروز زخم فشاری
سطوح واکنشی هوا در مقایسه با سطوح فوم ممکن است نسبتی از شرکت‌کنندگان مبتلا به زخم فشاری جدید را کاهش دهند (خطر نسبی (RR): 0.42؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.18 تا 0.96؛ I2 = 25%؛ 4 مطالعه، 229 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). مشخص نیست که تفاوتی در نسبتی از شرکت‌کنندگان مبتلا به زخم فشاری جدید با سطوح واکنشی هوا در مقایسه با: سطوح هوای فشار متناوب (فعال) (6 مطالعه، 1648 شرکت‌کننده)؛ سطوح واکنشی آبی (1 مطالعه، 37 شرکت‌کننده)؛ سطوح واکنشی ژل (1 مطالعه، 66 شرکت‌کننده)؛ یا نوع دیگری از سطح واکنشی هوا (2 مطالعه، 223 شرکت‌کننده) وجود دارد یا خیر. شواهد برای همه این مقایسه‌ها از قطعیت بسیار پائینی برخوردار است.
مطالعات وارد شده داده‌های مربوط به زمان لازم را تا بروز زخم فشاری برای دو مقایسه ارائه دادند. هنگامی که زمان سپری شده تا بروز زخم فشاری با استفاده از نسبت خطر (hazard ratio; HR) در نظر گرفته می‌شود، شواهدی با قطعیت پائین نشان می‌دهد که در خانه سالمندان، افراد دریافت‌کننده سطوح واکنشی هوا ممکن است در مدت بیش از 14 روز پیگیری نسبت به افراد دریافت‌کننده سطوح هوای فشار متناوب (فعال)، کمتر به زخم فشاری جدید مبتلا شوند (HR: 0.44؛ 95% CI؛ 0.21 تا 0.96؛ 1 مطالعه، 308 شرکت‌کننده). مشخص نیست که تفاوتی در خطر ابتلا به زخم‌های فشاری جدید بین دو نوع از سطوح واکنشی هوا وجود دارد یا خیر (1 مطالعه، 123 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
پیامدهای ثانویه
راحتی بیمار در ارتباط با سطح محافظ: مطالعات وارد شده داده‌هایی را در مورد این پیامد برای سه مقایسه ارائه دادند. ما نتوانستیم هیچ داده‌ای را تجمیع کنیم زیرا معیارهای پیامد راحتی بیمار بین مطالعات وارد شده متفاوت بودند؛ بنابراین خلاصه داده‌ها به صورت نقل قول (narrative) ارائه می‌شود. مشخص نیست که تفاوتی در پاسخ راحتی بیمار بین سطوح واکنشی هوا و سطوح فوم نسبت به سطوح هوای فشار متناوب (فعال) (1 مطالعه، 72 شرکت‌کننده) و بین کسانی که از سطوح واکنشی هوا و کسانی که از سطوح هوای فشار متناوب (فعال) استفاده می‌کردند، وجود دارد یا خیر (4 مطالعه، 1364 شرکت‌کننده). شواهد برای این دو مقایسه از قطعیت بسیار پائینی برخوردار است. همچنین مشخص نیست که تفاوتی در پاسخ راحتی بیمار بین دو نوع از سطوح واکنشی هوا وجود دارد یا خیر (1 مطالعه، 84 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
همه عوارض جانبی گزارش شده: داده‌هایی در مورد این پیامد برای یک مقایسه وجود داشت: مشخص نیست تفاوتی در میزان عوارض جانبی بین سطوح واکنشی هوا و سطوح فوم وجود دارد یا خیر (1 مطالعه، 72 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مطالعات وارد شده هیچ داده‌ای را برای کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و هزینه-اثربخشی برای همه پنج مقایسه ندارند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.