سوال مطالعه مروری
آیا متفورمین یک درمان موثر و ایمن برای افراد مبتلا به هیپرپلازی آندومتر است؟
پیشینه
سرطان آندومتر (سرطان آستر رحم) یک سرطان شایع است که اندامهای تولید مثل را در زنان در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد. هیپرپلازی آندومتر یک بیماری پیشسرطانی در زنان است که اگر درمان نشود، ممکن است منجر به سرطان آندومتر شود. درمان موفقیتآمیز زنان مبتلا به آن میتواند از سرطان آندومتر پیشگیری کند. هیپرپلازی آندومتر معمولا با مصرف قرصهای هورمون پروژسترون، کارگذاری سیستم لوونورژسترول داخل رحمی (کویل میرنا (Mirena Coil)) در داخل رحم، توصیه به زنان دارای اضافه وزن برای کاهش وزن، یا انجام هیسترکتومی برای زنانی که مایل به بارداری بعدی نیستند، درمان میشود. با این حال، قرصهای پروژسترون با عوارض جانبی در 84% از زنان همراه است، و این میتواند از تکمیل درمان زنان پیشگیری کند. همچنین، قرصهای پروژسترون همیشه عمل نمیکنند و هیپرپلازی آندومتر ممکن است در 14% تا 30% از زنان پس از درمان عود کند. کویل میرنا با خونریزی نامنظم واژن در بیش از 82% زنان ارتباط دارد و بسیاری از زنان استفاده از آن را دردناک و از طرفی غیر-قابل قبول عنوان میکنند. بنابراین، یک درمان جایگزین برای هیپرپلازی آندومتر مورد نیاز است. نشان داده شده که متفورمین (metformin)، یک قرص خوراکی که معمولا برای درمان دیابت استفاده میشود، در بعضی مطالعات انسانی هیپرپلازی آندومتر را درمان میکند. هرچند افراد مصرف کننده این قرص ممکن است دچار عوارض جانبی شوند، اما درمان به خوبی تحمل میشود. اگر زنان دریافت کننده متفورمین در مقایسه با قرصهای پروژسترون دچار عوارض جانبی کمتری شوند و اگر متفورمین بهطور موثری هیپرپلازی آندومتر را درمان کند، پایبندی به درمان بهتر شده و نرخ درمان را بهبود میبخشد. این میتواند تعداد زنانی را که بیماری آنها به سرطان آندومتر ختم میشود، کاهش دهد. با این حال، اثربخشی و ایمنی متفورمین مورد استفاده برای درمان زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر همچنان نامطمئن است.
ویژگیهای مطالعه
ما سه کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده را وارد کردیم که در مجموع 77 زن در آنها شرکت داشتند. دو مطالعه متفورمین را در برابر مگسترول استات (megestrol acetate) (یک نوع پروژسترون) و یک مطالعه، متفورمین به همراه مگسترول استات را در برابر مگسترول استات بهتنهایی مقایسه کردند. زنان در تمام مطالعات به مدت تقریبا 12 هفته درمان دریافت کردند. شواهد تا 10 ژانویه 2017 بهروز است.
نتایج کلیدی
مقایسه متفورمین در برابر مگسترول استات شواهد کافی را برای نشان دادن تفاوت در اثربخشی برای درمان هیپرپلازی آندومتر ارائه نکرد. این سوال که بین متفورمین و مگسترول استات از نظر کاهش نرخ هیسترکتومی یا خونریزی غیر-طبیعی رحم در زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر تفاوتی وجود دارد یا خیر، همچنان نامطمئن است. هرچند که هر دو مطالعه دادههایی را در مورد پیشرفت این وضعیت به سمت سرطان آندومتر ارائه کردند، هیچ عارضهای در هر دو بازوی درمان وجود نداشت و نویسندگان مطالعه هیچ دادهای را درباره عوارض جانبی گزارش نکردند.
هنگامی که متفورمین به همراه مگسترول استات با مگسترول استات مقایسه میشود، تفاوت در اثربخشی بین گروههای تحت درمان برای هیپرپلازی آندومتر همچنان نامشخص است. سه نفر از هشت بیمار در بازوی متفورمین به همراه مگسترول استات مطالعه تهوع را گزارش کردند. وقوع حوادث جانبی دیگر نامشخص است.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری (bias) بسیار جدی (همراه با گزارشدهی ضعیف، ریزش نمونه (attrition) و محدودیت در طراحی مطالعه) و عدم دقت برای تمام پیامدها بسیار پائین رتبهبندی کردیم.
در حال حاضر، شواهد برای حمایت یا رد استفاده از متفورمین بهتنهایی یا در ترکیب با درمان استاندارد - به ویژه، مگسترول استات - در برابر مگسترول استات بهتنهایی، برای درمان هیپرپلازی آندومتر کافی نیست. برای پاسخ به این سوال بالینی لازم است کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده با طراحی قوی و دارای توان آزمون کافی برای ارزیابی دادههای طولانیمدت پیامد انجام شوند.
سرطان آندومتر (endometrial cancer) یکی از شایعترین سرطانهای زنان در جهان است. نرخ آن به علت افزایش نرخ چاقی در حال افزایش است. هیپرپلازی آندومتر (endometrial hyperplasia) یک بیماری پیشسرطانی در زنان است که اگر درمان نشود، ممکن است منجر به سرطان آندومتر شود. هیپرپلازی آندومتر بیشتر از سرطان آندومتر اتفاق میافتد. قرصهای پروژسترون که در حال حاضر برای درمان زنان مبتلا به این وضعیت استفاده میشود، با عوارض جانبی در 84% از زنان مرتبط است. ابزار لوونورژسترل داخل رحمی (Mirena Coil؛ Bayer HealthCare Pharmaceuticals؛ Inc؛ Whippany؛ NJ؛ USA) ممکن است پایبندی (compliance) را بهبود بخشد، اما تهاجمی است، برای همه زنان قابل قبول نیست، و با خونریزی نامنظم واژن در 82% از موارد مرتبط است. بنابراین، نیاز به یک درمان جایگزین برای زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر وجود دارد. متفورمین (metformin)، دارویی که اغلب برای درمان افراد مبتلا به دیابت مورد استفاده قرار میگیرد، در برخی از مطالعات انسانی نشان داده که هیپرپلازی آندومتر را برمیگرداند. با این حال، اثربخشی و ایمنی متفورمین برای درمان هیپرپلازی آندومتر هنوز نامطمئن است.
تعیین اثربخشی و ایمنی متفورمین در درمان زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر.
ما به جستوجو در پایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و باروری در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ (Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL؛ PubMed؛ Google Scholar؛ OpenGrey؛ منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS)؛ و دو پایگاه ثبت کارآزماییها تا 10 ژانویه 2017 پرداختیم. کتابشناختی همه مطالعات و مرورهای وارد شده در این زمینه را جستوجو کردیم. همچنین چکیده مقالات جامعه اروپایی تولید مثل انسانی و جنینشناسی (ESHRE) سال 2015 و انجمن دارویی تولید مثل آمریکا (American Society for Reproductive Medicine; ASRM) سال 2015 را به صورت دستی جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و کارآزماییهای متقاطع را وارد کردیم که به مقایسه متفورمین (بهتنهایی یا در ترکیب با سایر درمانهای دارویی) در برابر دارونما (placebo) یا عدم درمان، هرگونه درمان دارویی متعارف، یا هر مداخله فعال دیگر برای زنان مبتلا به هیپرپلازی در هر نوعی پرداختند که با بافتشناسی تایید شده بود.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم مطالعات را از نظر مناسب واجد شرایط بررسی و دادهها را از مطالعات وارد شده استخراج و خطر سوگیری (bias) این مطالعات را ارزیابی کردند. ما اختلافنظرات را از طریق بحث یا واگذار کردن به نویسنده سوم مرور حل کردیم. وقتی جزئیات مطالعه در دسترس نبود، نویسندگان مرور با نویسندگان مطالعه تماس گرفتند. پیامد اولیه این مرور رگرسیون بافتشناسی هیپرپلازی آندومتر (با یا بدون آتیپی (بینظمی)) به سمت بافتشناسی طبیعی بود. معیارهای پیامد ثانویه عبارت بودند از عود هیپرپلازی آندومتر، پیشرفت هیپرپلازی آندومتر به سمت سرطان آندومتر، نرخ هیسترکتومی، خونریزی غیر-طبیعی رحم، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و عوارض جانبی در طول درمان.
ما سه RCT را که در مجموع 77 زن در آنها مشارکت داشتند، وارد کردیم. کیفیت شواهد مربوط به تمام پیامدها را به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری (همراه با گزارشدهی ضعیف، ریزش نمونه (attrition) و محدودیت در طراحی مطالعه) و عدم دقت، بسیار پائین رتبهبندی کردیم.
در دو کارآزمایی با 59 شرکتکننده متاآنالیز (meta‐analysis) انجام دادیم. هنگامی که متفورمین با مگسترول استات (megestrol acetate) در زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر مقایسه شد، ما شواهد کافی را برای تعیین اینکه بین گروهها از نظر پیامدهای زیر تفاوتهایی وجود دارد یا خیر نیافتیم: رگرسیون بافتشناسی هیپرپلازی آندومتر به سمت بافتشناسی طبیعی (نسبت شانس (OR)؛ 3.34؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.97 تا 11.57، دو RCT؛ 59 = n؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، نرخ هیسترکتومی (OR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.05 تا 15.52؛ دو RCT؛ 59 = n؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، و نرخ خونریزی غیر-طبیعی رحم (OR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.05 تا 15.52؛ دو RCT؛ 44 = n؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ دادهای را در مورد عود هیپرپلازی آندومتر یا کیفیت زندگی مرتبط با سلامت نیافتیم. هر دو مطالعه (59 = n) دادههای مربوط به پیشرفت هیپرپلازی آندومتر را به سوی سرطان آندومتر ارائه کردند و همچنین یک مطالعه (16 = n) برخی از عوارض جانبی را در بازوی متفورمین، به ویژه تهوع، ترومبوز، اسیدوز لاکتیک، عملکرد غیر-طبیعی کبد و کلیه را از بین سایر عوارض گزارش کرد.
کارآزمایی دیگری که شامل 16 شرکتکننده بود، متفورمین به همراه مگسترول استات را در برابر مگسترول استات بهتنهایی در زنان مبتلا به هیپرپلازی آندومتر مقایسه کرد. شواهد کافی برای تعیین اینکه تفاوتی بین گروهها از نظر پیامدهای زیر وجود دارد یا خیر، نیافتیم: رگرسیون بافتشناسی هیپرپلازی آندومتر به سمت بافتشناسی طبیعی (OR: 9.00؛ 95% CI؛ 0.94 تا 86.52؛ یک RCT؛ 16 = n؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، عود هیپرپلازی آندومتر در بین زنانی که درمان رگرسیون دریافت میکنند (OR قابل تخمین نیست، هیچ عارضهای رکورد نشد، یک RCT؛ n = 8؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، پیشرفت هیپرپلازی آندومتر به سوی سرطان آندومتر (OR قابل تخمین نیست، هیچ عارضهای رکورد نشد، یک RCT؛ n = 13؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، یا نرخ هیسترکتومی (OR: 0.29؛ 95% CI؛ 0.01 تا 8.37؛ یک RCT؛ 16 = n؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). محققان هیچ دادهای را در مورد خونریزی غیر-طبیعی رحم یا کیفیت زندگی مرتبط با سلامت ارائه ندادند. از لحاظ عوارض جانبی، سه نفر از هشت شرکتکننده (37.5%) در بازوی متفورمین به همراه مگسترول استات مطالعه تهوع را گزارش کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.