คำถามของการทบทวนวรรณกรรม
Metformin มีประสิทธิภาพและปลอดภัยในการรักษาสตรีที่มีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติหรือไม่
ความเป็นมา
มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก (มะเร็งของเยื่อบุของมดลูก) เป็นมะเร็งที่พบบ่อย ที่มีผลต่ออวัยวะสืบพันธุ์ในสตรีทั่วโลก เยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ (ความหนาของเยื่อบุโพรงมดลูก) เป็นภาวะก่อนมะเร็งในสตรีที่อาจนำไปสู่มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกหากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการรักษา การรักษาที่ประสบความสำเร็จของสตรีที่มีโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติสามารถป้องกันมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้ ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติรักษาได้โดยการให้ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนชนิดเม็ด การใส่ห่วงอนามัยโพรงมดลูกที่ปล่อยลีโวนอร์เจสเตรล (LNG-IUS) เข้าไปในมดลูก การแนะนำให้สตรีที่มีน้ำหนักเกินลดน้ำหนัก หรือทำการผ่าตัดมดลูกออกสำหรับสตรีที่ไม่ต้องการตั้งครรภ์ในอนาคต
อย่างไรก็ตาม ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนชนิดเม็ดมีความเกี่ยวข้องกับผลข้างเคียงในสตรีสูงถึง 84% และผลข้างเคียงนี้ทำให้สตรีไม่ได้รับการรักษาอย่างสมบูรณ์ ดังนั้น ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนชนิดเม็ดมักจะไม่มีประสิทธิภาพ และโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติสามารถกลับมาเป็นซ้ำได้ถึง 14% ถึง 30% ในสตรีหลังการรักษา LNG-IUS สัมพันธ์กับภาวะเลือดออกทางช่องคลอดผิดปกติในสตรีมากถึง 82% สตรีหลายคนพบว่าการใช้ทำให้เจ็บปวด หรือไม่ก็พบว่าไม่ยอมรับการใช้ ดังนั้น การรักษาทางเลือกสำหรับโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติยังเป็นสิ่งที่จำเป็น
Metformin ซึ่งเป็นยาเม็ดรับประทานที่มักใช้รักษาโรคเบาหวาน ได้รับการแสดงให้เห็นว่านำมาเพื่อรักษาภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ (endometrial hyperplasia) ในการศึกษาในมนุษย์บางเรื่อง แม้ว่าผู้ใช้ยา Metformin อาจพบผลข้างเคียงได้แต่ส่วนใหญ่อยู่ในระดับที่ยอมรับได้ หากสตรีพบผลข้างเคียงน้อยลงเมื่อรับประทาน Metformin เทียบกับยาเม็ดโปรเจสเตอโรน และหาก Metformin สามารถรักษาภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติอย่างมีประสิทธิภาพสตรีก็จะเต็มใจที่จะรักษาให้เสร็จสิ้นมากขึ้นและอัตราการรักษาหายจะดีขึ้น ซึ่งจะสามารถลดจำนวนของสตรีที่จะเปลี่ยนแปลงไปเป็นโรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก อย่างไรก็ตาม ประสิทธิภาพและความปลอดภัยของ Metformin ที่ใช้ในการรักษาสตรีที่มีโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติยังไม่ชัดเจน
ลักษณะของการศึกษา
เรารวบรวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม 7 ฉบับ โดยมีสตรีเข้าร่วมทั้งหมด 387 คน การศึกษา 5 ฉบับเปรียบเทียบ Metformin กับ Megestrol (รูปแบบหนึ่งของโปรเจสเตอโรน) และการศึกษา 1 ฉบับ เปรียบเทียบ Metformin ร่วมกับ Megestrol กับ Megestrol เพียงอย่างเดียว สตรีในการศึกษาทั้งหมดได้รับการรักษาเป็นเวลา 3 ถึง 6 เดือน หลักฐานเป็นปัจจุบันถึงวันที่ 5 กันยายน 2022
ผลการศึกษาที่สำคัญ
การศึกษาเกี่ยวกับ Metformin เพียงอย่างเดียวเทียบกับ Megestrol เพียงอย่างเดียวไม่มีหลักฐานเพียงพอที่จะแสดงความแตกต่างในประสิทธิผลในการรักษาภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ (endometrial hyperplasia)
การศึกษาเกี่ยวกับ Metformin ร่วมกับ Megestrol เทียบกับ Megestrol เพียงอย่างเดียว พบว่า Metformin อาจปรับปรุงผนังมดลูกที่หนาขึ้น แต่หลักฐานยังไม่ชัดเจนเกี่ยวกับผลลัพธ์อื่นๆ
การศึกษาขนาดเล็ก 1 ฉบับให้หลักฐานไม่เพียงพอที่จะสนับสนุนหรือปฏิเสธการใช้ metformin ร่วมกับ LNG-IUS หรือ LNG-IUS เพียงอย่างเดียว
ความน่าเชื่อถือของหลักฐาน
เราจัดอันดับความน่าเชื่อถือของหลักฐานว่าต่ำไปจนถึงต่ำมากสำหรับผลลัพธ์ทั้งหมด เนื่องจากข้อจำกัดในการออกแบบการศึกษาและขนาดตัวอย่างที่เล็ก
Read the full abstract
มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกเป็นมะเร็งนรีเวชที่พบมากที่สุดในโลกชนิดหนึ่ง อัตราการเกิดโรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกนั้นเพิ่มขึ้น ส่วนหนึ่งเนื่องจากโรคอ้วนที่เพิ่มมากขึ้น โรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวเป็นภาวะก่อนเป็นมะเร็งในสตรีที่สามารถนำไปสู่โรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกหากปล่อยไว้โดยไม่รักษา โรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวนั้นโดยปกติพบมากกว่ามะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ยาเม็ดโปรเจสเตอโรนที่ใช้ในปัจจุบันในการรักษาสตรีที่มีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติมีความเกี่ยวข้องกับผลข้างเคียงในสตรีมากถึง 84% ห่วงอนามัยที่มี levonorgestrel อาจปรับปรุงการปฏิบัติตามข้อกำหนด แต่เป็นวิธีการที่รุกราน ไม่เป็นที่ยอมรับของสตรีทุกคน และสัมพันธ์กับเลือดออกทางช่องคลอดผิดปกติ 82% ของกรณี ดังนั้น การรักษาทางเลือกสำหรับสตรีที่มีเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวจึงมีความจำเป็น
เมตฟอร์มินซึ่งเป็นยาที่มักใช้รักษาผู้ป่วยโรคเบาหวาน มีการศึกษาในมนุษย์บางชิ้นแสดงให้เห็นว่าสามารถรักษาภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนา (endometrial hyperplasia) ได้ อย่างไรก็ตาม ประสิทธิภาพและความปลอดภัยของเมตฟอร์มินสำหรับรักษาโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวยังไม่ชัดเจน นี่เป็นการปรับปรุงการทบทวนวรรณกรรมที่เผยแพร่ครั้งแรก ในปี 2017
วัตถุประสงค์
การตรวจสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยของเมตฟอร์มินในการรักษาสตรีที่ มีโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัว
วิธีการสืบค้น
เราสืบค้นใน Cochrane Gynaecology and Fertility Specialized Register, CENTRAL, MEDLINE, PubMed, Embase, Google Scholar, OpenGrey, LILACS และทะเบียนการทดลองสองแห่งตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงวันที่ 5 กันยายน 2022 เราค้นหาบรรณานุกรมของการศึกษาที่เกี่ยวข้องทั้งหมด และติดต่อผู้เชี่ยวชาญในสาขานั้นสำหรับการทดลองเพิ่มเติม
เกณฑ์การคัดเลือก
เรารวบรวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มเปรียบเทียบ (randomised controlled trials; RCTs) และ cross-over trial เปรียบเทียบเมตฟอร์มิน (ใช้อย่างเดียว หรือร่วมกับการรักษาทางการแพทย์อื่น ๆ) เปรียบเทียบกับยาหลอก หรือไม่มีการรักษา หรือการรักษาทางการแพทย์อื่น ๆ สำหรับสตรีที่มีผลพยาธิวิทยายืนยันว่าโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวทุกชนิด
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
ผู้ทบทวน 2 คนประเมินการศึกษาเกี่ยวกับคุณสมบัติอย่างเป็นอิสระต่อกัน ดึงข้อมูลจากการศึกษาที่นำเข้า ประเมินความเสี่ยงของอคติในการศึกษาที่นำเข้า และประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานสำหรับผลลัพธ์แต่ละอย่าง เราแก้ปัญหากรณีมีความเห็นไม่ตรงกันโดยปรึกษากับผู้ประพันธ์การทบทวนคนที่ 3 เมื่อข้อมูลไม่ครบถ้วน ผู้ประพันธ์การทบทวนจะติดต่อกับผู้ประพันธ์การศึกษานั้น ผลลัพธ์หลักของการทบทวนคือการถดถอย (ลดลง) ของพยาธิวิทยาของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัว (มี หรือไม่มี atypia) ไปเป็นปกติ
ผลการวิจัย
เรารวบรวม RCTs 7 ฉบับ ซึ่งมีสตรีเข้าร่วมทั้งหมด 387 คน ในการเปรียบเทียบ Metformin ร่วมกับ megestrol เทียบกับ megestrol เพียงอย่างเดียว เราจัดอันดับความเชื่อมั่นของหลักฐานว่าต่ำสำหรับผลลัพธ์ การถดถอยของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ เราให้คะแนนคุณภาพของหลักฐานว่าต่ำมากสำหรับผลลัพธ์ที่เหลือในการเปรียบเทียบทั้ง 3 รายการ
แม้ว่าจะมีความเสี่ยงต่ำของอคติในการคัดเลือก แต่ก็มีความเสี่ยงสูงของอคติในการปิดบังกลุ่มแก่บุคลากรและการประเมินผลลัพธ์ (อคติด้านการปฏิบัติงานและอคติในการตรวจจับ) ในหลายการศึกษา การปรับปรุงนี้พบ RCT ใหม่ 4 ฉบับ และ RCT ที่กำลังดำเนินการอยู่ 6 ฉบับ
Metformin เทียบกับ Megestrol
เราไม่แน่ใจว่า Metformin จะเพิ่มการถดถอยของเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติไปสู่การตรวจชิ้นเนื้อแล้วผลปกติมากกว่า megestrol หรือไม่ (odds ratio (OR) 4.89, 95% ช่วงความเชื่อมั่น (CI) 1.56 ถึง 15.32; P = 0.006; 2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 83 คน; I² = 7%; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) หลักฐานนี้ชี้ให้เห็นว่าหากอัตราการถดถอยของการใช้ Megestrol คือ 61% อัตราการถดถอยของ Metformin จะอยู่ระหว่าง 71% ถึง 96%
ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ว่า Metformin ส่งผลให้อัตราการเกิดเลือดออกผิดปกติของมดลูกหรือการตัดมดลูกแตกต่างกันเมื่อเทียบกับ Megestrol หรือไม่
ไม่มีการศึกษาในการเปรียบเทียบนี้ที่รายงานการลุกลามของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติและกลายไปเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก การกลับเป็นซ้ำของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ คุณภาพชีวิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ หรือผลข้างเคียงระหว่างการรักษา
Metformin ร่วมกับ Megestrol เทียบกับ การรักษาด้วย Megestrol เพียงอย่างเดียว
การใช้ร่วมกันของ Metformin และ Megestrol อาจเพิ่มการถดถอยของเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติไปสู่การตรวจชิ้นเนื้อปกติมากกว่า megestrol เพียงอย่างเดียว (OR 3.27, 95% CI 1.65 ถึง 6.51; P = 0.0007; 4 RCTs, ผู้เข้าร่วม 258 คน; I² = 0%, หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) สิ่งนี้ชี้ให้เห็นว่าหากอัตราการถดถอยด้วยการรักษาด้วย Megestrol เพียงอย่างเดียวคือ 54% อัตราการถดถอยเมื่อเพิ่ม Metformin จะอยู่ระหว่าง 66% ถึง 84%
ในการศึกษา 1 ฉบับ มี 3/8 (37.5%) ของผู้เข้าร่วมที่รับประทาน Metformin แล้วมีอาการคลื่นไส้และอาการหายไปโดยไม่ต้องได้รับการรักษาเพิ่มเติม
ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ว่าการใช้ Metformin ร่วมกับ Megestrol ส่งผลให้เกิดอัตราการกลับเป็นซ้ำของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ การลุกลามของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติไปจนถึงมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก หรือการผ่าตัดมดลูกออกเมื่อเปรียบเทียบกับการรักษาด้วย Megestrol เพียงอย่างเดียว
ไม่มีการศึกษาในการเปรียบเทียบนี้รายงานเรื่องเลือดออกผิดปกติในมดลูกหรือคุณภาพชีวิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ
Metformin ร่วมกับ levonorgestrel (ใส่ในโพรงมดลูก) เทียบกับ levonorgestrel (ใส่ในโพรงมดลูก) อย่างเดียว
เราไม่แน่ใจว่ามีความแตกต่างระหว่างกลุ่มในการถดถอยของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติไปเป็นการตรวจชิ้นเนื้อแล้วให้ผลปกติหรือไม่ (OR 0.29, 95% CI 0.01 ถึง 7.56; 1 RCT, ผู้เข้าร่วม 46 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) หลักฐานนี้ชี้ให้เห็นว่าหากอัตราการถดถอยของการรักษาด้วย levonogestrel เพียงอย่างเดียวคือ 96% อัตราการถดถอยเมื่อเติม Metformin จะอยู่ระหว่าง 73% ถึง 100%
ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ว่าการใช้ยา Metformin ร่วมกับ Levonorgestrel ส่งผลให้มีอัตราการเกิดเลือดออกผิดปกติของมดลูก การผ่าตัดมดลูกออก หรือการพัฒนาของผลข้างเคียงในระหว่างการรักษาที่แตกต่างกัน เมื่อเทียบกับการรักษาด้วย Levonorgestrel เพียงอย่างเดียว
ไม่มีการศึกษาใดในการเปรียบเทียบนี้ที่รายงานการกลับเป็นซ้ำของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ การลุกลามของภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติและกลายเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก หรือคุณภาพชีวิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ
ข้อสรุปของผู้วิจัย
ผู้ทบทวนวรรณกรรมพบหลักฐานไม่เพียงพอที่จะสนับสนุนหรือปฏิเสธการใช้ยา metformin โดยเฉพาะ Megestrol acetate ที่ให้เพียงอย่างเดียวหรือร่วมกับการรักษามาตรฐาน สำหรับการรักษาสตรีที่มีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ
การทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มเปรียบเทียบที่น่าเชื่อถือและมีขนาดตัวอย่างมากพอ ที่วัดผลลัพธ์ระยะยาวยังมีความจำเป็นเพื่อตอบคำถามทางคลินิกนี้
แปลโดย แพทย์หญิงวิลาสินี หน่อแก้ว โรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี Edit โดย พ.ญ. ผกากรอง ลุมพิกานนท์ 17 เมษายน 2025
