هدف از این مطالعه مروری چیست؟
هدف از این مرور این بود که دریابیم تحریک الکتریکی (ES؛ اعمال جریان الکتریکی به پوست) می‌تواند به التیام زخم‌های فشاری کمک کند یا خیر. ما همه مطالعات مرتبط (کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده) را برای پاسخ به این سوال گردآوری و تجزیهوتحلیل کرده و 20 مطالعه مرتبط را پیدا کردیم.
پیام‌های کلیدی
ES در مقایسه با عدم استفاده از ES احتمالا نسبت زخم‌های فشاری التیام یافته و میزان زخم‌های فشار در حال التیام را افزایش می‌دهد (شواهد با قطعیت متوسط) اما تاثیر آن بر زمان سپری شده تا تکمیل روند بهبود و مساحت سطح زخم‌های فشاری نامشخص است (شواهد با قطعیت بسیار پایین). شایع‌ترین عوارض جانبی ES عبارت بود از قرمزی پوست و ناراحتی. برای تعیین اینکه ES ایمن و موثر است یا خیر، انجام پژوهش‌هایی با کیفیت بهتر مورد نیاز است.
چه چیزی در این مرور مورد بررسی قرار گرفت؟
زخم‌های فشاری (که به نام جراحات فشاری، زخم‌های بستر یا آسیب‌های فشاری نیز شناخته می‌شوند)، آسیب‌های وارد شده به پوست و/یا بافت‌های زیرین هستند که تحت تاثیر فشار پایدار بخش‌های استخوانی بدن مانند ران‌ها، پاشنه‌های پا یا کمر قرار می‌گیرند. افراد به علت کاهش تحرک ناشی از افزایش سن، معلولیت یا بیماری، در معرض خطر ابتلا به زخم‌های فشاری قرار دارند.
ES توسط یک جریان الکتریکی ارائه می‌شود که با روش‌های مختلفی به پوست می‌رسند. ES نیاز به کارگذاری حداقل دو الکترود کوچک متصل به یک دستگاه باتری کوچک روی پوست دارد که شدت جریان را کنترل می‌کند. می‌توان ES را به صورت یک جریان مستقیم یا پالسی وارد کرد. این کار باعث احساس سوزش یا لرزش در بسیاری از افراد می‌شود، به جز افرادی که به علت ابتلا به شرایطی مانند آسیب طناب نخاعی قادر به احساس تحریک نیستند. ما به مرور شواهد مربوط به این موضوع پرداختیم که ES، تعداد زخم‌های فشاری التیام یافته، اندازه و شدت زخم‌های فشاری، زمان سپری شده تا تکمیل روند التیام، و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر. ما همچنین می‌خواستیم پی به هرگونه عوارض جانبی مرتبط با ES ببریم.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
این مرور شامل نتایج حاصل از 20 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده بود که از سال 1985 تا سال 2018 انجام شده و شامل 913 شرکت‌کننده بودند. متوسط سن شرکت‌کنندگان از 26 تا 83 سال متفاوت بود، 50% شرکت‌کنندگان مرد بودند. شرکت‌کنندگان به مدت حداقل چهار روز و در برخی موارد بیش از 12 ماه زخم‌های فشاری داشتند. اکثر زخم‌های فشاری (60%) جدی بوده و روی باسن یا در اطراف آن (62%) قرار داشتند. مطالعات در چهار مرکز مختلف از جمله توانبخشی و بیمارستان‌های سالمندان، مراکز پزشکی، مرکز مراقبت‌های اقامتگاهی (residential)، و یک مرکز اجتماع‌محور انجام شدند. ES به طور متوسط برای پنج ساعت در هفته اعمال شد. مطالعات به مقایسه ES به همراه مراقبت معمول (به عنوان مثال بانداژ زخم، تسکین فشار، چرخش منظم، مشاوره تغذیه و مکمل‌ها) با عدم استفاده از ES (اما با مراقبت معمول) پرداختند. هشت مورد از 20 مطالعه توسط یک تولید کننده دستگاه با توجه به منافع مقرره در نتایج حاصل از مطالعات، تامین مالی شدند.
یازده مطالعه که به مقایسه ES با عدم استفاده از ES پرداختند، نشان دادند که ES احتمالا نسبت زخم‌های فشاری التیام یافته را بهبود می‌بخشد (شواهد با قطعیت متوسط بر اساس 501 شرکت‌کننده (512 زخم فشاری)). مشخص نیست که ES باعث کاهش شدت زخم‌های فشاری در یک معیار ترکیبی می‌شود یا خیر (بر اساس 1 مطالعه با 15 شرکت‌کننده (15 زخم فشاری)). تاثیر ES بر ناحیه زخم فشاری قابل برآورد نبود زیرا مطالعات مختلف نتایج بسیار متفاوتی را نشان دادند. مشخص نیست که ES باعث کاهش سطح زخم‌های فشاری می‌شود یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پایین بر اساس 494 شرکت‌کننده (505 زخم فشاری)). ما نمی‌توانیم مطمئن باشیم که ES تاثیری بر زمان سپری شده تا کامل شدن التیام دارد یا خیر (شواهد با قطعیت بسیار پایین بر اساس 55 شرکت‌کننده (55 زخم فشاری)). عوارض شایع مرتبط با ES عبارت بودند از قرمزی پوست و ناراحتی (شواهد با قطعیت پایین بر اساس 586 شرکت‌کننده (602 زخم فشاری)). همچنین دوازده مطالعه نشان داد که ES احتمالا منجر به افزایش میزان زخم‌های فشاری در حال التیام می‌شود (شواهد با قطعیت متوسط بر اساس 561 شرکت‌کننده (613 زخم فشاری)). هیچ مطالعه‌ای نتایج مربوط به کیفیت زندگی یا افسردگی را گزارش نکرد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز‌رسانی شده است؟
ما برای یافتن مطالعاتی که تا جولای 2019 منتشر شدند، به جست‌وجو پرداختیم.
ES در مقایسه با عدم استفاده از آن احتمالا نسبت زخم‌های فشاری التیام یافته و میزان زخم‌های فشاری در حال التیام را افزایش می‌دهد (شواهد با قطعیت متوسط) اما تاثیر آن بر زمان سپری شده تا تکمیل روند التیام زخم در مقایسه با عدم استفاده از آن نامشخص است (شواهد با قطعیت بسیار پایین). همچنین مشخص نیست که ES منجر به کاهش مساحت ناحیه زخم‌های فشاری می‌شود یا خیر. شواهد تا به امروز برای حمایت از استفاده گسترده از ES در درمان زخم‌های فشاری خارج از حیطه تحقیقاتی، کافی نیست. پژوهش‌های آینده باید بر کارآزمایی‌هایی در مقیاس بزرگ به منظور تعیین تاثیر استفاده از ES بر تمامی پیامدهای کلیدی متمرکز باشند.
زخم‌های فشاری (pressure ulcers) (که به نام جراحات فشاری، زخم‌های دکوبیتوس یا زخم بستر نیز شناخته می‌شوند) آسیب‌های موضعی وارد شده به پوست یا بافت‌های زیرین یا هر دو هستند. زخم‌های فشاری یک عارضه ناتوان‌کننده ناشی از عدم تحرک یا بی‌حرکتی به شمار می‌روند. تحریک الکتریکی (ES) به‌طور گسترده‌ای برای درمان زخم‌های فشاری استفاده می‌شود. با این حال، مشخص نیست که ES موثر است یا خیر.
تعیین تاثیرات (مزایا و آسیب‌ها) استفاده از تحریک الکتریکی (ES) بر درمان زخم‌های فشاری.
در جولای 2019، ما پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم‌‌ها در کاکرین؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ Ovid MEDLINE (ازجمله In-Process & Other Non-Indexed Citations)؛ Ovid Embase؛ و EBSCO CINAHL Plus را جست‌وجو کردیم. ما همچنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کردیم و فهرست منابع مطالعات مرتبط وارد شده، همچنین مرورها، متاآنالیزها و گزارش‌های تکنولوژی سلامت را برای یافتن مطالعات بیشتر از نظر گذراندیم. ما هیچ محدودیتی را از نظر زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه اعمال نکردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) منتشر شده و منتشر نشده را وارد کردیم که به مقایسه ES (به همراه مراقبت استاندارد) با ES ساختگی/عدم استفاده از ES (به همراه مراقبت استاندارد) برای درمان زخم‌های فشاری پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود انتخاب کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. ما قطعیت شواهد را با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
ما 20 مطالعه را با 913 شرکت‌کننده وارد کردیم. متوسط سن شرکت‌کنندگان از 26 تا 83 سال متفاوت بود، 50% شرکت‌کنندگان مرد بودند. ES با میانه (دامنه بین چارکی (IQR)) زمانی 5 (4 تا 8) ساعت در هفته اجرا شد. مزمن بودن زخم‌های فشاری، از میانگین چهار روز تا بیش از 12 ماه، متغیر بود. بیشتر زخم‌های فشاری در ناحیه ساکرال و کوکسیژیال (sacral and coccygeal) (30%) و بیشتر در مرحله سوم (45%) قرار داشتند. نیمی از مطالعات دارای خطر سوگیری عملکرد و تشخیص، و 25% دارای خطر سوگیری ریزش و گزارش‌دهی انتخابی بودند. به‌طور کلی، ارزیابی درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) از قطعیت شواهد مربوط به پیامدها، متوسط تا بسیار پایین بود. نوزده مطالعه در چهار مرکز مختلف، از جمله توانبخشی و بیمارستان‌های سالمندان، مراکز پزشکی، مرکز مراقبت‌های اقامتگاهی، و یک مرکز اجتماع‌محور انجام شدند.
ES در مقایسه با عدم استفاده از ES، ممکن است نسبت زخم‌های فشاری التیام یافته را افزایش دهد (خطر نسبی (RR): 1.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.39 تا 2.85؛ 0% = I2؛ 11 مطالعه، 501 شرکت‌کننده (512 زخم فشاری)). ما قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری تا سطح متوسط کاهش دادیم.
ما مطمئن نیستیم که ES در مقایسه با عدم استفاده از آن، شدت زخم‌های فشاری را در یک معیار ترکیبی کاهش می‌دهد (تفاوت میانگین (MD): 2.43-؛ 95% CI؛ 6.14- تا 1.28؛ 1 مطالعه، 15 شرکت‌کننده (15 زخم فشاری) و همچنین مطمئن نیستیم که ES باعث کاهش سطح زخم‌های فشاری در مقایسه با عدم استفاده از آن می‌شود (12 مطالعه؛ 494 شرکت‌کننده (505 زخم فشاری)). داده‌های مربوط به سطح زخم‌های فشاری تجمیع نشد، زیرا ناهمگونی آماری قابل توجهی بین مطالعات وجود داشت (96% = I2) اما برآوردهای نقطه‌ای برای MD در هر مطالعه بین 0.90- cm2 تا 10.37 cm2 متفاوت بود. ما قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری، ناهمگونی و عدم‌دقت، تا سطح بسیار پایین کاهش دادیم.
مشخص نیست که ES زمان سپری شده تا تکمیل بهبودی زخم‌های فشاری را در مقایسه با عدم استفاده از آن کاهش می‌دهد (نسبت خطر (HR): 1.06؛ 95% CI؛ 0.47 تا 2.41؛ 0% = I2؛ 2 مطالعه، 55 شرکت‌کننده (55 زخم فشاری)). ما قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری، غیرمستقیم بودن و عدم‌دقت تا سطح بسیار پایین کاهش دادیم.
ES ممکن است با افزایش، یا تفاوت در حوادث جانبی مرتبط باشد (13 مطالعه؛ 586 شرکت‌کننده؛ (602 زخم فشاری)). داده‌های مربوط به حوادث جانبی تجمیع نشدند اما انواع حوادث جانبی گزارش شده عبارت بودند از قرمزی پوست، خارش پوست، سرگیجه و هذیان، وخامت و بدتر شدن زخم فشاری، قطع اندام، و گاهی اوقات مرگ‌ومیر. ما قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری انتخاب و سوگیری ریزش، و عدم‌دقت تا سطح پایین کاهش دادیم.
ES احتمالا نرخ زخم فشاری در حال التیام را در مقایسه با عدم استفاده از آن افزایش می‌دهد (MD؛ 4.59% در هر هفته؛ 95% CI؛ 3.49 تا 5.69؛ 25% = I2؛ 12 مطالعه، 561 شرکت‌کننده (613 زخم فشاری)). ما قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری تا سطح متوسط کاهش دادیم. ما هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که کیفیت زندگی، افسردگی، یا درک مصرف‌کنندگان را از اثربخشی درمان مورد بررسی قرار داده باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.