هدف از انجام این مرور چیست؟
هدف از این مرور کاکرین این است که ببینیم یادگیری الکترونیکی، یعنی برنامه‌های آموزشی آنلاین تعاملی، بین متخصصان دارای مجوز سلامت برای بهبود پیامدهای بیماران یا رفتارها، مهارت‌ها و دانش متخصصان سلامت موثرتر از یادگیری مرسوم (بدون دسترسی به یادگیری الکترونیکی) است یا خیر. محققان کاکرین تمامی شواهد مرتبط را برای پاسخ به این سوال جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل کرده و 16 مطالعه را شناسایی کردند.
پیام‌های کلیدی
در مقایسه با یادگیری مرسوم، یادگیری الکترونیکی ممکن است در بهبود پیامدهای بیمار یا رفتارها و دانش متخصصان سلامت تفاوتی اندک یا عدم تفاوت ایجاد کند و اینکه مهارت‌های متخصصان سلامت را بهبود بخشیده یا آن را کاهش می‌دهد، نامطمئن است.
در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟
فن‌آوری‌های مدرن، سیستم عامل‌های جدیدی را برای پیشبرد آموزش پزشکی ایجاد کرده است. یادگیری الکترونیکی به دلیل مزایای بالقوه آموزش فردی، محبوبیت به دست آورده و به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا سرعت و محتوای دوره‌ها را با نیازهای فردی خود مطابقت دهند، و دسترسی دانش‌آموزان را به اطلاعات از راه دور افزایش می‌دهد، هزینه‌ها را کاهش داده و به‌روز کردن مکرر مطالب را تسهیل می‌بخشد.
مرورهای پیشین تفاوت‌ها را مشخص نکرده‌‌اند، اما آنها بسته به نوع شرکت‌کنندگان وارد شده (ترکیبی از متخصصان دانش‌آموخته سلامت و دانشجویان پزشکی) و انواع مطالعات ارزیابی شده (کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده با کارآزمایی‌هایی غیر-تصادفی‌سازی شده) محدود شده‌اند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
نویسندگان این مرور 16 مطالعه مرتبط را از 10 کشور مختلف شناسایی کردند و اطلاعات مربوط به 5679 شرکت‌کننده (4759 متخصص سلامت؛ 587 پرستار؛ 300 پزشک و 33 مشاور سلامت مراقبت از کودک) را ارائه دادند. شرکت‌ها سه مطالعه را تامین مالی کردند، در حالی که سازمان‌های دولتی شش مطالعه را تامین مالی کردند.
یک مطالعه با حضور 847 نفر از متخصصان سلامت، بین تاثیر یادگیری الکترونیکی و یادگیری مرسوم بر پیامدهای بیمار طی یک سال، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را مشاهده کرد، و دو مطالعه با 950 نفر از متخصصان سلامت طی 3 تا 12 ماه تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در رفتارهای متخصصان سلامت گزارش داد، به طوری که شواهد با قطعیت پائین بود. ما مطمئن نیستیم که یادگیری الکترونیکی، مهارت‌های متخصصان سلامت را در پیگیری 0 تا 12 هفته‌ای، بر اساس پیامدهای شش مطالعه با 2912 شرکت‌کننده و شواهد با قطعیت بسیار پائین، بهبود می‌بخشد یا آن را کاهش می‌دهد. یادگیری الکترونیکی هم‌چنین ممکن است بر دانش متخصصان سلامت، بر اساس پیامدهای حاصل از 11 مطالعه با 3236 شرکت‌کننده در پیگیری 0 تا 12 هفته‌ای تفاوتی اندک یا عدم تفاوت ایجاد کند، چون قطعیت شواهد پائین بود.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان این مرور مطالعاتی را که تا جولای 2016 منتشر شده جست‌وجو کردند.
در مقایسه با یادگیری مرسوم، یادگیری الکترونیکی ممکن است در پیامدهای بیمار یا رفتارها، مهارت‌ها و دانش‌های متخصصان سلامت تفاوتی اندک یا عدم تفاوت ایجاد کند. حتی اگر یادگیری الکترونیکی بتواند موفقیت‌آمیزتر از یادگیری مرسوم در تنظیمات آموزش پزشکی خاص باشد، ادعاهای کلی آن به عنوان ذاتا موثرتر از یادگیری مرسوم ممکن است گمراه کننده باشد.
استفاده از یادگیری الکترونیکی، که به عنوان مداخلات آموزشی که از طریق اینترنت و به صورت الکترونیکی انجام می‌شود تعریف شده، میان متخصصان سلامت در سراسر جهان به طور پیوسته افزایش یافته است. مطالعات متعددی تلاش کرده‌اند تا تاثیرات یادگیری الکترونیکی را در کار بالینی اندازه‌گیری کنند، که اغلب در مقایسه با عدم مداخله، با تاثیرات مثبت زیاد و با تاثیرات مثبت کم در مقایسه با یادگیری مرسوم (بدون دسترسی به یادگیری الکترونیکی)، مرتبط است. با این حال، نتایج قطعی نیست.
تعیین تاثیرات برنامه‌های یادگیری الکترونیکی در برابر یادگیری مرسوم در متخصصان مجاز سلامت برای بهبود پیامدهای بیماران یا رفتارها، مهارت‌ها و دانش متخصصان سلامت.
ما تا جولای 2016، بدون محدودیت بر اساس زبان یا وضعیت انتشار؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ پنج بانک اطلاعاتی دیگر و سه پایگاه ثبت کارآزمایی را جست‌وجو کردیم. فهرست منابع مطالعات وارد شده و سایر مرورهای مرتبط را مورد بررسی قرار دادیم. در صورت لزوم، با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم تا اطلاعات بیش‌تری در مورد مطالعات جمع‌آوری کنیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده که اثربخشی یادگیری الکترونیکی را در برابر یادگیری مرسوم برای متخصصان سلامت ارزیابی کردند. کارآزمایی‌های غیر-تصادفی‌سازی شده و کارآزمایی‌هایی را که شامل کارشناسان حرفه‌ای در مقطع کارشناسی بودند، کنار گذاشتیم.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم مطالعات را وارد کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. قطعیت شواهد را برای هر پیامد با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم و تاثیرات پیامد را با استفاده از نسبت خطر (relative risk) (خطر نسبی (RR) یا نسبت شانس (OR) یا تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD)) در صورتی که امکان‌پذیر بوده، استانداردسازی کردیم.
16 کارآزمایی تصادفی‌سازی شده را شامل 5679 متخصص سلامت وارد کردیم (4759 متخصص سلامت و درمان به صورت ترکیبی، 587 پرستار، 300 پزشک و 33 مشاور سلامت مراقبت از کودک).
در مقایسه با یادگیری مرسوم، در پیگیری 12 ماهه، شواهد با قطعیت پائین نشان می‌دهد که یادگیری الکترونیکی ممکن است موجب تفاوتی اندک یا عدم تفاوت برای پیامدهای بیمار در موارد زیر شود: نسبت بیماران دارای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (low-density lipoprotein; LDL) به میزان کم‌تر از 100 میلی‌گرم/دسی‌لیتر (تفاوت تعدیل شده: 4.0%؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.3- تا 7.9؛ 6399 = N؛ 1 مطالعه) و نسبت آن با سطح هموگلوبین گلیکوزیله کم‌تر از 8% (تفاوت تعدیل شده: 4.6%؛ 95% CI؛ 1.5- تا 9.8؛ 3114 بیمار؛ 1 مطالعه). در پیگیری 3 تا 12 ماهه، شواهد با قطعیت پائین نشان می‌دهد که یادگیری الکترونیکی ممکن است در رفتارهای زیر در متخصصان سلامت تفاوتی اندک یا عدم تفاوت ایجاد کند: غربالگری برای دیس‌لیپیدمی (dyslipidaemia) (OR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.06؛ 6027 بیمار؛ 2 مطالعه) و درمان برای دیس‌لیپیدمی (OR: 1.15؛ 95% CI؛ 0.89 تا 1.48؛ 5491 بیمار؛ 2 مطالعه). اینکه یادگیری الکترونیکی مهارت‌های متخصصان سلامت را بهبود می‌بخشد یا آن را کاهش می‌دهد، نامطمئن است (2912 متخصص سلامت؛ 6 مطالعه؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و این امر ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در میزان معلومات متخصصان سلامت ایجاد کند (3236 شرکت‌کننده؛ 11 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین).
با توجه به کمبود مطالعات و داده‌ها، قادر به کشف تفاوت در تاثیرات در زیر-گروه‌های مختلف نیستیم. با توجه به گزارش ضعیف، قادر به جمع‌آوری اطلاعات کافی برای تکمیل ارزیابی معنی‌دار «خطر سوگیری (bias)» برای اکثر معیارهای کیفیت نبودیم. در مقایسه با بسیاری از مطالعات، خطر سوگیری را نامشخص ارزیابی کردیم اما بزرگ‌ترین کارآزمایی را با خطر پائین سوگیری طبقه‌بندی کردیم. داده‌های ازدست‌رفته یک منبع بالقوه را از سوگیری در چندین مطالعه نشان دادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.