پیشینه
ضعف و سستی (frailty) در افراد مسن شایع است. این وضعیت منجر به افزایش احتمال زمین خوردن، مشکل در حرکت (مثلا راه رفتن) و عملکرد، بستری شدن در بیمارستان و مورتالیتی می‌شود. تخمین زده می‌شود که 21% از جمعیت بالای 65 سال ساکن در جامعه ضعیف هستند. آموزش تحرک شامل حرکات کنترل‌شده بدن شما برای انجام وظایف خاص است. نمونه‌هایی از آموزش تحرک شامل تمرین ایستادن و نشستن، راه رفتن به شکل پیاده‌روی، یا بالا و پائین رفتن از پله‌ها بود. آموزش تحرک زمانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد که افراد در انجام این وظایف مشکل داشته باشند.
ویژگی‌های مطالعه
این مرور کاکرین تا جون 2021 به‌روز است و 12 مطالعه با مجموع 1317 شرکت‌کننده وارد کرد. مطالعات در نه کشور انجام شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در مطالعات وارد شده 82 سال بود؛ 73% از شرکت‌کنندگان را زنان تشکیل دادند. شش کارآزمایی دریافت بودجه از دولت و موسسات پژوهشی و یک مطالعه نیز دریافت بودجه از یک گروه حمایت تجاری را گزارش کردند.
نتایج کلیدی
- پس از اتمام دوره آموزشی، تحرک تا 8% (4% بیشتر تا 13% بیشتر) بهبود یافت (12 مطالعه، 1151 شرکت‌کننده). افراد بدون آموزش تحرک 4.69 امتیاز کسب کردند (از 12 در مقیاس باتری عملکرد فیزیکی کوتاه (Short Physical Performance Battery scale)؛ امتیاز بالاتر نشان دهنده تحرک بهتر است). افراد حاضر در گروه آموزش تحرک 5.69 امتیاز کسب کردند.
- پس از اتمام دوره آموزشی، عملکرد تا 9% (3% بیشتر تا 14% بیشتر) بهبود یافت (9 مطالعه، 916 شرکت‌کننده). افراد بدون آموزش تحرک 86.1 امتیاز کسب کردند (از 100 در شاخص بارتل (Barthel Index)؛ امتیاز بالاتر نشان‌دهنده عملکرد بهتر است). افراد حاضر در گروه آموزش تحرک 94.68 امتیاز کسب کردند.
- تاثیرات ناخواسته یا مضر آموزش تا 19% کاهش یافت (9% کمتر تا 26% کمتر) (2 مطالعه، 225 شرکت‌کننده). اگر 1000 نفر در طول 1 سال پیگیری شوند، 771 نفر بدون آموزش تحرک دچار تاثیرات ناخواسته یا مضر خواهند شد، در حالی که 562 نفر با آموزش تحرک دچار تاثیرات ناخواسته یا مضر می‌شوند.
- پذیرش در مراکز مراقبتی سالمندان تا 4% کاهش یافت (8% بیشتر تا 12% کمتر) (1 مطالعه، 241 شرکت‌کننده). اگر 1000 نفر در طول 1 سال پیگیری شوند، 248 نفر بدون آموزش تحرک در مرکز مراقبت پرستاری پذیرش خواهند شد، در حالی که 208 نفر با آموزش تحرک در مرکز مراقبت پرستاری پذیرش خواهند شد.
- میزان زمین خوردن تا 1% افزایش یافت (12% بیشتر تا 7% کمتر) (2 مطالعه، 425 شرکت‌کننده). اگر 1000 نفر در طول 1 سال پیگیری شوند، 573 نفر بدون آموزش تحرک زمین می‌خورند، در حالی که 584 نفر با آموزش تحرک زمین می‌خورند.
- نرخ مرگ‌ومیر تا 1% افزایش یافت (6% بیشتر تا 2% کمتر) (6 مطالعه، 747 شرکت‌کننده). اگر 1000 نفر در طول 1 سال پیگیری شوند، 51 نفر بدون آموزش تحرک جان خود را از دست می‌دهند، در حالی که 59 نفر با آموزش تحرک جان خود را از دست می‌دهند.
قطعیت شواهد
در افراد مبتلا به ضعف و سستی، شواهدی با قطعیت بالا نشان می‌دهد که آموزش تحرک باعث بهبود وضعیت تحرک می‌شود. شواهدی با قطعیت متوسط نشان می‌دهد که آموزش تحرک احتمالا عملکرد فرد مسن را بهبود می‌بخشد. آموزش تحرک ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد افراد پذیرش‌شده در مراکز مراقبت پرستاری (شواهد با قطعیت پائین)، تعداد افرادی که زمین می‌خورند (شواهد با قطعیت پائین) و نرخ مرگ‌ومیر (شواهد با قطعیت متوسط) ایجاد کند. تاثیرات ناخواسته یا مضر آموزش به خوبی گزارش نشدند و در مواردی که گزارش شد، شواهد کلی از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند.
داده‌های موجود در این مرور از استفاده از آموزش تحرک برای بهبود تحرک در یک جمعیت مسن‌تر و ضعیف ساکن جامعه پشتیبانی می‌کند. شواهدی با قطعیت بالا نشان می‌دهد که در مقایسه با کنترل، آموزش تحرک سطح تحرک را بهبود می‌بخشد و شواهدی با قطعیت متوسط نشان می‌دهد که ممکن است سطح عملکرد را در افراد مسن‌تر و ضعیف ساکن جامعه بهبود بخشد. شواهدی با قطعیت متوسط وجود دارد که بهبود تحرک شش ماه پس از مداخله ادامه دارد. آموزش تحرک ممکن است در تعداد افرادی که زمین می‌خورند یا در مراکز مراقبت پرستاری پذیرش می‌شوند یا در نرخ مرگ‌ومیر تفاوتی اندک تا عدم تفاوت ایجاد کند. از تاثیر این مداخله بر عوارض جانبی مطمئن نیستیم زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود.
ضعف و سستی (frailty) در افراد مسن شایع بوده و مشخصه آن کاهش عملکرد سیستم‌های مختلف بدن است که باعث کاهش ذخیره فیزیولوژیکی و افزایش آسیب‌پذیری در برابر پیامدهای نامطلوب سلامت می‌شود. تخمین زده می‌شود که 21% از جمعیت بالای 65 سال ساکن در جامعه ضعیف هستند. ضعف و سستی به طور مستقل یک عامل پیش‌بینی کننده برای زمین خوردن، بدتر شدن تحرک، بدتر شدن عملکرد، اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی و مرگ‌ومیر به حساب می‌آید. طبقه‌بندی بین‌المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (International Classification of Functioning, Disability and Health; ICF) سازمان جهانی بهداشت، تحرک را این گونه تعریف می‌کند: تغییر و حفظ وضعیت بدن، راه رفتن و حرکت. مداخلات شایع مورد استفاده برای افزایش تحرک شامل تمرینات عملکردی، مانند نشستن-ایستادن، راه رفتن، یا تمرین قدم زدن است.
هدف از انجام این مرور، خلاصه کردن شواهد مربوط به مزایا و بی‌خطری آموزش تحرک بر عملکرد کلی و تحرک در افراد مسن ضعیف ساکن در جامعه بود.
CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ AMED؛ PEDro؛ پایگاه ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام موسسات ملی سلامت ایالات متحده، و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (جون 2021) را جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد مطالعه کردیم که تاثیر آموزش تحرک را بر تحرک و عملکرد در افراد ضعیف بالای 65 سالی که در جامعه زندگی می‌کردند، مورد بررسی قرار داده بودند. جامعه را به این صورت تعریف کردیم: افراد ساکن در منزل یا مکان‌هایی که خدمات توانبخشی ارائه نمی‌دهند یا مراکز مسکونی مراقبت‌های مرتبط با سلامت، به عنوان مثال، دهکده‌های بازنشستگان، مسکن‌های سرپناه یا خوابگاه‌ها.
یک مقایسه «چتری (umbrella)» را بین انواع آموزش تحرک در برابر کنترل انجام دادیم.
در کل این مرور شامل 12 RCT با 1317 شرکت‌کننده بود که در 9 کشور انجام شدند. میانه (median) تعداد شرکت‌کنندگان در این کارآزمایی‌ها 97 نفر بود. میانگین سنی شرکت‌کنندگان، 82 سال گزارش شد. اکثر کارآزمایی‌ها برای یک یا چند مورد، دارای خطر نامشخص یا بالای سوگیری (bias) بود. همه کارآزمایی‌ها آموزش تحرک را با یک مداخله کنترل (به عنوان مداخله‌ای که تصور نمی‌شد تحرک را بهبود بخشد، مانند آموزش عمومی سلامت، ملاقات‌های اجتماعی، ورزش بسیار ملایم، یا ورزش «ساختگی» که انتظار نمی‌رفت بر تحرک تاثیر بگذارد)، مقایسه کردند.
شواهدی با قطعیت بالا نشان داد که آموزش تحرک، سطح تحرک را پس از اتمام دوره مداخله بهبود می‌بخشد. میانگین امتیاز تحرک در گروه کنترل 4.69 بود، و با آموزش تحرک، این نمره تا 1.00 امتیاز (95% فاصله اطمینان (CI): 0.51 تا 1.51) در مقیاس باتری عملکرد فیزیکی کوتاه (Short Physical Performance Battery) (مقیاس 0 تا 12؛ نمرات بالاتر نشان‌دهنده سطوح تحرک بهتر است) بهبود یافت (12 مطالعه، 1151 شرکت‌کننده). این یک تغییر بالینی مهم است (حداقل تفاوت بالینی مهم: 0.5 امتیاز؛ بهبودی مطلق: 8% (4% بالاتر تا 13% بالاتر)؛ تعداد افراد مورد نیاز جهت درمان تا حصول یک پیامد مفید بیشتر (number needed to treat for an additional beneficial outcome; NNTB): 5؛ (95% CI؛ 3.00 تا 9.00)). این مزیت در شش ماه پس از مداخله باقی ماند.
شواهدی با قطعیت متوسط (که به دلیل ناهمگونی کاهش یافت) نشان داد که آموزش تحرک احتمالا سطح عملکرد را پس از اتمام مداخله بهبود می‌بخشد. میانگین نمرات تحرک در گروه کنترل 86.1 بود، و با آموزش تحرک، این نمره تا 8.58 امتیاز (95% CI؛ 3.00 تا 14.30) بر اساس شاخص بارتل (Barthel Index) (در مقیاس 0 تا 100؛ نمرات بالاتر نشان‌دهنده سطوح عملکرد بهتر است) بهبود یافت (9 مطالعه، 916 شرکت‌کننده) (بهبودی مطلق: 9% (3% بالاتر تا 14% بالاتر)). این نتیجه به سطح اهمیت بالینی نرسید (9.8 امتیاز). به نظر نمی‌رسید که این مزیت شش ماه پس از مداخله حفظ شود.
ما از تاثیر آموزش تحرک بر عوارض جانبی نامطمئن هستیم زیرا قطعیت شواهد را بسیار پائین ارزیابی کردیم (یک سطح به دلیل عدم-دقت و دو سطح به دلیل سوگیری کاهش یافت). تعداد رویدادها 771 مورد در هر 1000 نفر در گروه کنترل و 562 مورد در هر 1000 نفر در گروه آموزش تحرک بود (خطر نسبی (RR): 0.74؛ 95% CI؛ 0.63 تا 0.88؛ 2 مطالعه، 225 شرکت‌کننده) (تفاوت مطلق 19% کمتر (9% کمتر تا 26% کمتر)).
آموزش تحرک ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد افرادی شود که در پایان دوره مداخله در مراکز مراقبت پرستاری پذیرش می‌شوند، زیرا 95% فاصله اطمینان شامل احتمال هم کاهش و هم افزایش تعداد موارد پذیرش‌شده در مراکز مراقبت پرستاری می‌شود (شواهد با قطعیت پائین، که به دلیل عدم-دقت و سوگیری کاهش یافت). تعداد رویدادها 248 در هر 1000 نفر در گروه کنترل و 208 در هر 1000 نفر در گروه آموزش تحرک بود (RR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.53 تا 1.34؛ 1 مطالعه، 241 شرکت‌کننده) (تفاوت مطلق 4% کمتر (8% بیشتر تا 12% کمتر)).
آموزش تحرک ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد افرادی شود که زمین می‌خورند، زیرا 95% فاصله اطمینان شامل احتمال هم کاهش و هم افزایش تعداد افرادی است که زمین می‌خورند (شواهد با قطعیت پائین، به دلیل عدم-دقت و محدودیت‌های طراحی مطالعه کاهش یافت). تعداد رویدادها 573 مورد در هر 1000 نفر در گروه کنترل و 584 مورد در هر 1000 نفر در گروه آموزش تحرک بود (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.87 تا 1.20؛ 2 مطالعه، 425 شرکت‌کننده) (بهبودی مطلق 1% (12% بیشتر تا 7% کمتر)).
آموزش تحرک ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نرخ مرگ‌ومیر در پایان دوره مداخله شود، زیرا 95% فاصله اطمینان شامل احتمال هم کاهش و هم افزایش نرخ مرگ‌ومیر است (شواهد با قطعیت متوسط، به دلیل سوگیری کاهش یافت). تعداد رویدادها 51 مورد در هر 1000 نفر در گروه کنترل و 59 مورد در هر 1000 نفر در گروه آموزش تحرک بود (RR: 1.16؛ 95% CI؛ 0.64 تا 2.10؛ 6 مطالعه، 747 شرکت‌کننده) (بهبود مطلق 1% (6% بیشتر تا 2% کمتر)).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.