سوال مطالعه مروری
این مرور اثربخشی مداخلات چی‌گونگ (qigong) را برای کاهش حوادث قلبی‌عروقی و عوامل خطر قلبی‌عروقی میان بزرگسالان سالم و افرادی که در معرض خطر بالای بیماری قلبی‌عروقی قرار دارند، ارزیابی کرد.
پیشینه
بیماری قلبی‌عروقی یک بار (burden) سلامت جهانی است. با این حال، با تغییر چندین رفتار قابل تغییر، مانند افزایش سطح ورزش و با ترویج آرامش برای کاهش استرس، تصور می‌شود که می‌توان خطر بروز بیماری قلبی‌عروقی را کاهش داد. چی‌گونگ (qigong) در چین سرچشمه گرفته و شامل ورزش بدنی، تنظیم ذهن و کنترل تنفس برای بازگرداندن Qi (نیروی انرژی حیاتی که در بدن جریان دارد) است. چی‌گونگ ممکن است سطح استرس را کاهش داده و سطح ورزش را افزایش دهد.
ویژگی‌های مطالعه
شواهد تا نوامبر 2014 به‌روز است. کارآزمایی‌هایی را با مداخلات حداقل سه ماهه وارد کردیم.
نتایج و نتیجه‌گیری
تعداد 11 کارآزمایی (1369 شرکت‌کننده) را پیدا کردیم. این کارآزمایی‌ها تنوع در شرکت‌کنندگان وارد شده، طول دوره چی‌گونگ و پیگیری مداخلات را نشان دادند. نتایج دو کارآزمایی که سال‌ها پس از اتمام کارآزمایی پیگیری شدند، نشان دادند که چی‌گونگ تاثیر مفیدی بر مورتالیتی به هر علتی، مورتالیتی ناشی از سکته مغزی و بروز سکته دارد، اما مشخص نیست که این اثر را می‌توان به چی‌گونگ نسبت داد یا خیر، زیرا تعیین نشد که چی‌گونگ در طول سال‌های پس از پایان کارآزمایی‌ها نیز تمرین شدند یا خیر. برخی از اثرات مفید چی‌گونگ بر فشار خون و سطوح چربی خون مشاهده شد، اما این نتایج فقط بر اساس تعداد کمی از مطالعات با حجم نمونه کوچک به دست آمدند که در معرض خطر سوگیری (bias) قرار داشتند. بنابراین، پیش از آنکه بتوانیم تعیین کنیم چی‌گونگ برای پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی مفید است یا خیر، به انجام کارآزمایی‌های طولانی-مدت، با کیفیت بالا و حجم نمونه بزرگ بیشتری نیاز است.
در حال حاضر، شواهد بسیار محدودی در مورد اثربخشی چی‌گونگ برای پیشگیری اولیه از بروز CVD در دسترس است. بیشتر کارآزمایی‌های موجود در این مرور احتمالا در معرض خطر بالای سوگیری قرار دارند، بنابراین اطمینان بسیار کمی به اعتبار نتایج داریم. انتشار کارآزمایی در حال انجام به مجموعه شواهد محدود کنونی افزوده می‌شود، اما انجام کارآزمایی‌های بیشتری با کیفیت روش‌شناختی بالا و حجم نمونه مناسب و دوره پیگیری کافی لازم است تا پیش از تعیین اثربخشی چی‌گونگ در پیشگیری از بروز CVD، در به‌روزرسانی این مرور گنجانده شوند.
دو عامل اصلی تعیین‌کننده بیماری قلبی‌عروقی (cardiovascular disease; CVD)، سبک زندگی بی‌تحرک و استرس است. چی‌گونگ (qigong) شامل ورزش بدنی، تنظیم ذهن و کنترل تنفس برای بازگرداندن جریان Qi (نیروی انرژی حیاتی (pivotal life energy)) است. از آنجایی که تصور می‌شود چی‌گونگ به کاهش استرس کمک می‌کند و شامل ورزش هم هست، ممکن است یک استراتژی موثر برای پیشگیری اولیه از بروز CVD باشد.
تعیین اثربخشی چی‌گونگ در پیشگیری اولیه از بروز CVD.
بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی زیر را جست‌وجو کردیم: پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (نوامبر 2014، شماره 10 از 12)؛ MEDLINE (Ovid) (1946 تا هفته 4 اکتبر 2014)؛ EMBASE Classic + EMBASE (Ovid) (1947 تا هفته 4 نوامبر 2014); Web of Science Core Collection (1970 تا 31 اکتبر 2014)؛ بانک اطلاعاتی خلاصه‌های مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects; DARE)، بانک اطلاعاتی ارزیابی فناوری سلامت و بانک اطلاعاتی ارزیابی اقتصاد سلامت (نوامبر 2014، شماره 4 از 4). چندین بانک اطلاعاتی آسیایی (از زمان آغاز به کار تا جولای 2013) و پایگاه اطلاعات طب مکمل و وابسته (AMED) (از زمان آغاز به کار تا دسامبر 2013)، همچنین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی و فهرست منابع مطالعات مروری و مقالات را جست‌وجو کردیم؛ همچنین با کارشناسان در این زمینه تماس گرفتیم و محدودیت زبانی را در جست‌وجوی خود اعمال نکردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که حداقل سه ماه طول کشیده و شامل بزرگسالان سالم یا افرادی بودند که در معرض خطر ابتلا به CVD قرار داشتند. کارآزمایی‌ها هر نوعی را از چی‌گونگ بررسی کرده، و گروه‌های مقایسه عبارت بودند از عدم-مداخله یا حداقل مداخله. پیامدهای مورد نظر عبارت بودند از حوادث CVD بالینی و عوامل خطر عمده CVD. کارآزمایی‌هایی را وارد نکردیم که شامل مداخلات چند-عاملی در سبک زندگی یا کاهش وزن بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود انتخاب کردند. دو نویسنده داده‌ها را از مطالعات وارد شده استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند.
تعداد 11 کارآزمایی کامل‌شده (1369 شرکت‌کننده) و یک کارآزمایی در حال انجام را شناسایی کردیم. کارآزمایی‌ها از نظر شرکت‌کنندگان انتخاب‌شده، طول دوره انجام چی‌گونگ و طول دوره‌های پیگیری ناهمگن بودند. ما نتوانستیم خطر سوگیری را در نه کارآزمایی منتشر شده به زبان چینی مشخص کنیم، زیرا جزئیات روش‌شناسی به صورت کافی گزارش نشده و نتوانستیم با نویسندگان مطالعه برای روشن شدن این موضوع تماس بگیریم.
هیچ متاآنالیزی را انجام ندادیم، زیرا کارآزمایی‌ها کوچک بوده و در معرض خطر سوگیری قابل‌توجهی قرار داشتند. حوادث بالینی در گزارش‌های بعدی دو کارآزمایی به تفصیل توضیح داده شدند، و در این زمان تاثیرات آماری معنی‌دار چی‌گونگ بر مورتالیتی به هر علتی، مورتالیتی ناشی از سکته مغزی و بروز سکته مغزی در 20 تا 30 سال پس از اتمام کارآزمایی‌ها مشاهده شد. با این حال، این کارآزمایی‌ها برای بررسی پیامدها در کوتاه-مدت طراحی شدند، و مشخص نیست که چی‌گونگ در طول دوره‌های طولانی پیگیری تمرین می‌شد یا خیر؛ بنابراین نمی‌توان تاثیرات را به مداخله نسبت داد. هیچ یک از مطالعات وارد شده دیگر حوادث غیر-کشنده CVD را گزارش نکردند.
شش کارآزمایی داده‌هایی را ارائه کردند که می‌توان از آنها برای بررسی اثرات چی‌گونگ بر فشار خون استفاده کرد. کاهش فشار خون سیستولیک (SBP) و فشار خون دیاستولیک (DBP) به ترتیب در سه و دو کارآزمایی مشاهده شد. سه کارآزمایی اثرات چی‌گونگ را بر چربی‌های خون بررسی کردند، و اثرات مطلوبی از آن در یک کارآزمایی برای کلسترول تام، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پائین (LDL) و تری گلیسیرید مشاهده شد، و دو کارآزمایی اثرات مطلوب مداخله را بر کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) نشان دادند. تنها کارآزمایی‌ای که با خطر پائین سوگیری انتخاب و تشخیص در نظر گرفته شد، تاثیرات آماری معنی‌داری را از چی‌گونگ بر عوامل خطر CVD نشان نداد، اما این مطالعه کوچک بوده و قدرت آماری بالایی نداشت. هیچ یک از مطالعات وارد شده، بروز دیابت نوع 2 (T2D)، عوارض جانبی، کیفیت زندگی یا هزینه‌ها را گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.