پیام‌های کلیدی
مداخلات مدرسه-محور ممکن است آمادگی جسمانی را بهبود بخشند، اما می‌توانند تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر شاخص توده بدنی (برای ارزیابی اینکه وزن بدن در محدوده سالم قرار دارد یا خیر، استفاده شد) داشته باشند، اگرچه ما به شواهد اطمینان نداریم.
مطالعات بسیار کمی، تاثیرات بالقوه مضر را گزارش کردند.
در مورد نوع برنامه فعالیت فیزیکی مدرسه-محور که باید اجرا شود، توجه دقیقی لازم است و مطالعات آینده باید به دنبال شناسایی بهترین نوع مداخلات فعالیت فیزیکی برای محیط‌های مدرسه باشند.
چرا ارتقای فعالیت فیزیکی در کودکان مهم است؟
تخمین زده می‌شود که 5.3 میلیون مورد مرگ‌ومیر در سراسر جهان در اثر ورزش نکردن کافی (عدم تحرک فیزیکی) رخ می‌دهند، و این یک عامل خطر بزرگ است که منجر به بروز اکثر بیماری‌های مزمن و انواع سرطان‌ها می‌شود. این یک موضوع نگران‌کننده است، به ویژه به این دلیل که الگوهای فعالیت فیزیکی در دوران کودکی می‌توانند منجر به الگوهای مشابه در بزرگسالی شوند. تصور می‌شود برنامه‌هایی که کودکان را به انجام ورزش در مدرسه تشویق می‌کنند، راهی باشند برای افزایش سطح فعالیت همه کودکان، صرف‌نظر از وجود عوامل دیگر مانند رفتارهای والدین و عوامل اجتماعی یا مالی دوران اولیه زندگی کودک.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 89 مطالعه را یافتیم که تاثیرات اجرای این برنامه‌ها را در مدارسی که بر افزایش فعالیت فیزیکی متمرکز بودند، بررسی کرده و شامل 66,752 کودک و نوجوان (بین سنین 6 و 18 سال) از سراسر جهان بودند. مدت زمان اجرای برنامه از 12 هفته تا 6 سال متغیر بود. هیچ یک از این دو برنامه فعالیت فیزیکی مدرسه-محور از ترکیب قسمت‌های مشابهی از مداخله استفاده نکردند. این که هر قسمت از برنامه چند بار و به چه مدت اجرا شد، در مطالعات مختلف بسیار متفاوت بود.
در کل مطالعات وارد شده، فقط تغییرات بسیار کوچکی در تعداد دانش‌آموزانی که فعالیت فیزیکی انجام دادند یا در دقایقی از روز که فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید انجام شد یا در زمان سپری‌شده بدون تحرک مشاهده شد، اگرچه این برنامه‌ها باعث بهبود آمادگی جسمانی دانش‌آموزان شدند. مشخص شد که این برنامه‌ها بر معیارهای مورد استفاده برای ارزیابی اینکه وزن بدن در محدوده سالم قرار دارد یا خیر، تاثیری اندک تا عدم تاثیر دارند. اکثر مطالعات، گزارشی را از تاثیرات مضر احتمالی، مانند آسیب یا آسیب روانی، ارائه نکردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد چندانی به شواهد نداریم زیرا مطالعات به روش‌های مختلفی انجام شده و مداخلات نیز به روش‌های مختلف ارائه و ارزیابی شدند. هم‌چنین، ممکن است افرادی که در این مطالعات حضور داشتند از این که از کدام مداخلات استفاده می‌کردند آگاه بوده باشند و این امر گاهی اوقات می‌تواند بر پیامدهای گزارش‌شده تاثیر بگذارد. علاوه بر این، همه مطالعات داده‌هایی را در مورد همه موضوعاتی که به آنها علاقه‌مند بودیم، ارائه نکردند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا جون 2020 به‌روز است (اگرچه در فوریه 2021 جست‌وجوی جدیدی را برای یافتن مطالعات انجام داده و مطالعاتی را پیدا کردیم که ممکن است در نسخه‌های به‌روز شده بعدی گنجانده شوند و اکنون در جدول «مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» قرار دارند).
با توجه به تنوع در نتایج و تاثیرات کلی کوچک، کارکنان مدرسه و متخصصان سلامت عمومی باید پیش از اجرای مداخلات فعالیت فیزیکی مدرسه-محور به این موضوع فکر کنند و آن را در نظر بگیرند. با توجه به ناهمگونی تاثیرات، خطر سوگیری و یافته‌هایی حاکی از اینکه میزان تاثیر آنها به طور کلی اندک است، باید نتایج را با احتیاط تفسیر کرد.
فعالیت فیزیکی در کودکان و نوجوانان با کاهش چاقی، بهبود سلامت کاردیو-متابولیک (cardio-metabolic)، و بهبود آمادگی جسمانی همراه است. در سراسر جهان، کمتر از 30% از کودکان و نوجوانان از توصیه‌های جهانی فعالیت فیزیکی یعنی انجام حداقل 60 دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید در روز تبعیت می‌کنند. با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان در اکثر نقاط جهان مدت زمان قابل‌توجهی را در رفت‌وآمد به مدرسه یا داخل مدرسه می‌گذرانند، ممکن است مدارس مکان مناسبی باشند برای اجرای این مداخلات.
هدف از به‌روز کردن این مرور، خلاصه کردن شواهد مربوط به اثربخشی مداخلات مدرسه-محور در افزایش فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید و بهبود آمادگی جسمانی در کودکان و نوجوانان 6 تا 18 سال است.
اهداف اختصاصی عبارتند از:
• ارزیابی تاثیرات مداخلات مدرسه-محور بر افزایش فعالیت فیزیکی و بهبود آمادگی جسمانی در کودکان و نوجوانان؛
• ارزیابی تاثیرات مداخلات مدرسه-محور بر بهبود ترکیب بدن؛ و
• تعیین اینکه ترکیبات یا اجزای (یا هر دو) خاص مداخلات مدرسه-محور در ارتقای فعالیت فیزیکی و آمادگی جسمانی در این جمعیت هدف موثرتر از دیگر موارد است یا خیر.
تا 1 جون 2020، بدون اعمال محدودیت در زبان نگارش مقاله، به جست‌وجو در CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ PsycINFO؛ BIOSIS؛ SPORTDiscus و Sociological Abstracts پرداختیم. فهرست منابع مقالات و مرور‌های سیستماتیک مرتبط وارد شده را غربالگری کردیم. جهت درخواست اطلاعات بیشتر، با نویسندگان اصلی مطالعات تماس گرفتیم.
مداخلات واجد شرایط، مرتبط با روش‌های سلامت عمومی (یعنی توسط یک متخصص بالینی ارائه نشدند)، در محیط مدرسه، و با هدف افزایش فعالیت فیزیکی بین همه کودکان و نوجوانان مدرسه‌ای (6 تا 18 سال) به مدت حداقل 12 هفته ارائه شدند. این مرور محدود شد به کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده. برای این به‌روزرسانی، دو معیار جدید را اضافه کردیم: هدف اصلی مطالعه افزایش فعالیت فیزیکی یا تناسب بود، و در این مطالعه از یک معیار عینی فعالیت فیزیکی یا تناسب استفاده شد. پیامدهای اولیه عبارت بودند از نسبتی از شرکت‌کنندگان که از دستورالعمل‌های فعالیت فیزیکی و مدت انجام فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید و زمان سپری‌شده بدون تحرک (در این به‌روزرسانی جدید بود) تبعیت کردند. پیامدهای ثانویه شامل شاخص توده بدنی (BMI) اندازه‌گیری شده، آمادگی جسمانی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (در این نسخه به‌روز شده جدید بود) و عوارض جانبی (در این نسخه به‌روز شده جدید بود) بودند. زمان مشاهده تلویزیون، کلسترول خون، و فشار خون از این به‌روزرسانی حذف شدند.
دو نویسنده مستقل مرور از فرم‌های استاندارد شده برای ارزیابی مرتبط بودن هر مطالعه، استخراج داده‌ها و ارزیابی خطر سوگیری (bias) استفاده کردند. هنگام وجود اختلاف‌نظر، تا رسیدن به اجماع بحث و تبادل‌نظر می‌شد. قطعیت شواهد با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد. زمانی که داده‌های کافی گزارش شدند، یک متاآنالیز اثرات-تصادفی بر اساس روش واریانس معکوس با شرکت‌کنندگان طبقه‌بندی شده بر اساس سن (کودکان در برابر نوجوانان) انجام شد. تجزیه‌وتحلیل‌های زیر-گروه، تاثیرات را بر اساس نوع مداخله بررسی کردند.
بر اساس سه معیار ورود جدید، 16 مورد را از 44 مطالعه وارد شده در نسخه قبلی این مرور خارج کردیم. ما 9968 عنوان دیگر (از اکتبر 2011 تا جون 2020 جست‌وجو شد) را غربالگری کردیم، که 978 مطالعه منحصربه‌فرد به‌طور بالقوه مرتبط بودند و 61 مورد نیز تمام معیارهای این نسخه به‌روز شده را داشتند. در مجموع 89 مطالعه را شامل 66,752 شرکت‌کننده که داده‌های کاملی را ارائه دادند، وارد مرور کردیم. اکثر مطالعات فقط شامل کودکان (56 = n)، پس از آن فقط نوجوانان (22 = n)، و هر دو (10 = n) بودند؛ یک مطالعه سن دانش‌آموزان را گزارش نکرد. مداخلات چند-جزئی شایع‌ترین مداخله بودند (40 = n)، پس از آن فعالیت فیزیکی در مدرسه (19 = n)، افزایش آموزش تمرینات فیزیکی (15 = n) و برنامه‌های پیش و پس از مدرسه (14 = n) قرار داشتند؛ یک مطالعه هم آموزش تمرینات فیزیکی پیشرفته و هم برنامه پس از مدرسه را مورد بررسی قرار داد. عدم کورسازی شرکت‌کنندگان، پرسنل، و ارزیابان پیامد و از دست دادن افراد در دوره پیگیری شایع‌ترین منابع سوگیری بودند.
نتایج نشان می‌دهند که مداخلات فعالیت فیزیکی در مدرسه احتمالا منجر به افزایشی اندک تا عدم افزایش در زمان انجام فعالیت‌های فیزیکی متوسط تا شدید شده (تفاوت میانگین (MD): 0.73 دقیقه/روز، 95% فاصله اطمینان (CI): 0.16 تا 1.30؛ 33 مطالعه؛ شواهد با قطعیت متوسط) و ممکن است به کاهشی اندک تا عدم کاهش در زمان سپری شده بدون تحرک بی‌انجامند (MD: -3.78 دقیقه/روز؛ 95% CI؛ 7.80- تا 0.24؛ 16 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). مداخلات فعالیت فیزیکی مدرسه-محور ممکن است آمادگی جسمانی را که به صورت حداکثر جذب اکسیژن (VO₂max) گزارش شد، بهبود ببخشد (MD؛ 1.19 میلی‌لیتر/کیلوگرم/دقیقه؛ 95% CI؛ 0.57 تا 1.82؛ 13 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). مداخلات فعالیت فیزیکی مدرسه-محور ممکن است منجر به کاهش بسیار کمی در نمرات-z در BMI شده (MD: -0.06؛ 95% CI؛ 0.09- تا 0.02-؛ 21 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین) و شاید بر BMI بیان شده بر حسب کیلوگرم/متر مربع تاثیری نداشته باشد (MD: -0.07؛ 95% CI؛ 0.15- تا 0.01؛ 50 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). در رابطه با اینکه این مداخلات، تاثیری بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت یا حوادث جانبی دارند یا خیر، بسیار نامطمئن هستیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.