سوال مطالعه مروری
شواهد را برای بررسی اثربخشی پیراستام (piracetam) در کاهش بروز بحران‌های درد در بیماری سلول داسی‌شکل (sickle cell disease) مرور کردیم. این یک نسخه به‌روز از نسخه قبلی منتشر شده این مرور کاکرین است.
پیشینه
بیماری سلول داسی‌شکل یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی است و حدود 250 میلیون نفر (5% جمعیت جهان) را درگیر می‌کند. این بیماری با سلول‌های خونی داسی‌شکل که ممکن است عروق خونی را مسدود کنند، شناخته می‌شود. می‌تواند باعث درد و آسیب به ارگان‌های اصلی مثل مغز، کبد و عروق خونی شود. مراقبت استاندارد عمدتا حمایتی و در پاسخ به نشانه‌ها است. درد با داروهای مسکّن و مایعات برای بهتر شدن سطوح مایعات کنترل می‌شود. مطالعات آزمایشگاهی با پیراستام نشان داده که این دارو مانع باند شدن هموگلوبین سلول‌های داسی‌شکل و شکل‌گیری لخته پلاکت‌ها می‌شود. در ضمن این دارو چسبندگی را در عروق کمتر و سلول‌های قرمز خون را منعطف‌تر می‌کند.
تاریخ جستوجو
شواهد تا این زمان به‌روز است: 21 سپتامبر 2015.
نتایج کلیدی
نویسندگان این مرور سه کارآزمایی را شناسایی کردند که دو مورد از آنها ساختار متقاطع داشتند. کیفیت کارآزمایی‌ها پائین بود. تفاوت زیادی بین افرادی که در کارآزمایی‌ها شرکت کردند، و در دوز دارو و پیامدهای اندازه‌گیری شده وجود داشت. سه کارآزمایی وارد این مرور شدند. آنها شواهد ضعیف و غیر-قابل اتکایی را در مورد اینکه پیراستام از بحران‌های درد سلول داسی‌شکل پیشگیری می‌کند، در اختیار قرار دادند. این کمبود شواهد معتبر باعث بروز شبهات و فقدان حمایت از تجویز روتین دارو برای درمان بحران‌های درد در بیماری سلول داسی‌شکل می‌شود. نویسندگان این مرور نتیجه گرفتند که پژوهش‌های آینده باید کمک کنند تا شواهد برای تصمیم‌گیری منطقی برای استفاده از پیراستام در دسترس افراد قرار بگیرد. کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده آینده باید ساختار مناسبی داشته باشند و گزارش آنها باید براساس «بیانیه استانداردهای تلفیقی گزارش‌دهی کارآزمایی‌ها (CONSORT؛ Consolidated Standards of Reporting Trials)» باشد.
ما جست‌وجوهای خود را ادامه خواهیم داد تا کارآزمایی‌های بالقوه مرتبط را بیابیم، به هر حال، قصد نداریم تا سایر بخش‌های مرور را تا زمانی که کارآزمایی‌های جدید منتشر نشوند، به‌روز کنیم.
کم بودن تعداد کارآزمایی‌های وارد شده و کیفیت ضعیف روش‌شناسی آنها، شواهد معتبر و کافی برای استفاده از این دارو به منظور پیشگیری از بروز بحران‌های دردناک بیماری سلول داسی‌شکل فراهم نکردند.
ما جست‌وجوهای خود را ادامه خواهیم داد تا کارآزمایی‌های بالقوه مرتبط را بیابیم، به هر حال، قصد نداریم تا سایر بخش‌های مرور را تا زمانی که کارآزمایی‌های جدید منتشر نشوند، به‌روز کنیم.
بیماری سلول داسی‌شکل (sickle cell disease) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی است. بحران‌های ناشی از این بیماری که در آنها سلول‌های نامنظم و دهیدراته باعث مسدود شدن عروق خونی می‌شود، با اپیزودهای درد شناخته می‌شوند. درمان عموما درمان حمایتی و نشانه‌دار است. مطالعات آزمایشگاهی با پیراستام (piracetam) نشانگر این است که این دارو قدرت بازدارندگی و معکوس کردن روند داسی شدن سلول‌های قرمز خون را دارد. این یک نسخه به‌روز از نسخه قبلی منتشر شده این مرور کاکرین است.
بررسی اثربخشی پیراستام برای کاهش بروز بحران‌های دردناک بیماری سلول داسی‌شکل.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌هایی هموگلوبینوپاتی گروه فیبروز سیستیک و اختلالات ژنتیکی در کاکرین (Cochrane Cystic Fibrosis and Genetic Disorders Group Haemoglobinopathies Trials Register) را که شامل منابع شناسایی شده از طریق جستوجو در بانک اطلاعاتی جامع الکترونیکی و جست‌وجوی دستی مجلات مرتبط و کتاب‌های چکیده از خلاصه مقالات کنفرانس‌ها بود، جستوجو کردیم.
آخرین جستوجو در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه هموگلوبینوپاتی‌ها: 21 سپتامبر 2015.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده که تجویز خوراکی پیراستام را با دارونما (placebo) یا مراقبت‌های استاندارد در افراد از کلیه گروه‌های سنی و هر دو جنس مبتلا به بیماری سلول داسی‌شکل مقایسه می‌کنند.
دو نویسنده به‌طور مستقل از هم به ارزیابی کیفیت کارآزمایی و استخراج داده‌ها پرداختند. برای کسب اطلاعات بیشتر با نویسندگان کارآزمایی تماس گرفته شد. داده‌های مربوط به عوارض جانبی از کارآزمایی‌ها گردآوری شد.
سه کارآزمایی با 169 شرکت‌کننده در این مرور جای گرفتند. مقادیر محدودی از داده‌ها که در راستای پیامدهای اولیه و برخی از پیامدهای ثانویه بود، ارائه شد اما داده‌ها ناقص بودند و بر مبنای مفروضات غیر-معتبر استفاده شده در ارزیابی پیامدها بنا شده بودند. یک کارآزمایی کاهش شمار بحران‌های درد و وخامت آنها را با مداخله فعال در مقابل دارونما نشان داده بود اما هیچ داده‌ای که این نتایج را تایید کند، ارائه نکرده بود. کارآزمایی دوم امتیاز جهانی درد را به صورت ماهانه و بر اساس تعداد بحران‌های سلول داسی‌شکل و شدت درد ارائه کرد، اما هیچ داده جداگانه‌ای برای این پیامدهای اولیه نداشت. اگرچه در یک کارآزمایی تفاوت معناداری در میزان روزهای بستری بودن در بیمارستان بین پیراستام و دارونما وجود نداشت (0.87 = P)، تناقضات در معیارهای لازم برای بستری شدن در خلال بحران‌های سلول داسی‌شکل اجازه نتیجه‌گیری‌های درست را نمی‌داد. دو کارآزمایی رضایت شرکت‌کنندگان را از پیراستام گزارش کرده بودند اما هیچ جزئیاتی در مورد اینکه این رضایت چطور ارزیابی شده، ارائه نکرده بودند. هیچ گزارشی از سمّیت یا عوارض جانبی با پیراستام به جز تجربه سرگیجه در یکی از شرکت‌کنندگان ارائه نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.