ใจความสำคัญ
การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาช่วยให้ผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมสามารถจัดการกิจกรรมประจำวันที่สำคัญต่อพวกเขาได้
การศึกษาในอนาคตอาจสำรวจวิธีใช้การฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจเพื่อปรับปรุงการทำงานโดยรวมและความเป็นอยู่ที่ดี
ภาวะสมองเสื่อมคืออะไร
ภาวะสมองเสื่อมคือกลุ่มอาการที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสมองที่แย่ลงเมื่อเวลาผ่านไป ผู้ที่เป็นโรคสมองเสื่อมบางประเภทมีปัญหาเกี่ยวกับความจำ การวางแผน สมาธิ และการสื่อสาร ความยากลำบากในการคิดเหล่านี้และปัญหาอื่นๆ เรียกโดยรวมว่า 'ความบกพร่องทางสติปัญญา' ความบกพร่องทางสติปัญญาทำให้ทำกิจกรรมประจำวันได้ยากขึ้นและยากที่จะใช้ชีวิตอิสระได้นาน
การฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจคืออะไร
การฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจเป็นการแทรกแซงเฉพาะบุคคล ผู้คนมีเซสชันแบบตัวต่อตัวกับผู้ประกอบวิชาชีพ ซึ่งมักจะทำในบ้านของตนเอง ผู้คนระบุกิจกรรมและงานประจำวันที่พวกเขาต้องการจัดการให้ดีขึ้นหรือทำด้วยตัวเองมากขึ้น ผู้ปฏิบัติงานแนะนำกลยุทธ์และทำงานร่วมกับพวกเขาเพื่อช่วยให้บรรลุการปรับปรุงเหล่านี้ในกิจกรรมที่สำคัญต่อพวกเขา สมาชิกในครอบครัวมักจะมีส่วนร่วมเช่นกัน
เราต้องการค้นหาอะไร
เราสำรวจว่าการฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจ ดีกว่าการปฏิบัติตามปกติสำหรับ: การทำงานหรือกิจกรรมที่เลือกซึ่งมีความสำคัญต่อบุคคลนั้น จัดการกิจกรรมประจำวัน รู้สึกมั่นใจในความสามารถในการจัดการสิ่งต่างๆ รู้สึกหดหู่หรือวิตกกังวล; มีความรู้สึกเป็นอยู่ที่ดี
นอกจากนี้ เรายังสำรวจว่าการฟื้นฟูสมรรถภาพทางความคิดนั้นดีกว่าหรือไม่สำหรับการรับประกันความอยู่ดีมีสุขของคู่ดูแล ซึ่งมักจะเป็นสามี ภรรยา หรือสมาชิกในครอบครัวที่ใกล้ชิดคนอื่นๆ
เราทำอะไร
เราค้นหาการศึกษาที่ทดสอบอย่างเข้มงวดเกี่ยวกับผลกระทบของการฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจสำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง ในการศึกษาเหล่านี้ บางคนได้รับการรักษาตามปกติ และบางคนได้รับการรักษาตามปกติบวกกับการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา สิ่งนี้ทำให้สามารถเห็นได้ว่าการฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจมีประโยชน์มากกว่าการรักษาตามปกติเพียงอย่างเดียวหรือไม่ เราได้เปรียบเทียบและสรุปผลการศึกษา เราจัดอันดับความเชื่อมั่นของเราในหลักฐานการศึกษาที่ให้มา โดยพิจารณาจากวิธีการที่ใช้และจำนวนผู้ที่เกี่ยวข้อง
เราพบอะไร
เราพบการศึกษา 6 ฉบับ พวกเขาเกี่ยวข้องกับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลางจำนวน 1702 คน ซึ่งมีเซสชั่นระหว่าง 8 ถึง 14 เซสชันกับนักบำบัดฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจ โรคอัลไซเมอร์เป็นโรคสมองเสื่อมที่ได้รับการวินิจฉัยที่พบบ่อยที่สุด (59% ของผู้เข้าร่วมทั้งหมด มี 82% ของผู้เข้าร่วมที่มีรายงานการวินิจฉัยเฉพาะ)
ผลการวิจัยหลักคือ เมื่อเทียบกับผู้ที่เพิ่งได้รับการรักษาตามปกติ ผู้ที่ได้รับการฟื้นฟูสมรรถภาพทางสติปัญญาจะทำงานหรือกิจกรรมที่เลือกได้ดีขึ้น
การปรับปรุงนี้เห็นได้โดยผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมและคู่ดูแลของพวกเขา
การปรับปรุงนี้เห็นได้ทันทีหลังจากการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาและยังคงสังเกตเห็นได้ชัดเจนใน 3 ถึง 12 เดือนต่อมา
ผลลัพธ์อื่นๆ
หลังจากการฟื้นฟูสมรรถภาพทางสติปัญญาทันที เมื่อเทียบกับผู้ที่เพิ่งได้รับการรักษาตามปกติ ผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมอาจรู้สึกมั่นใจมากขึ้นเกี่ยวกับวิธีการจัดการ
อาจไม่มีความแตกต่างกันในความเป็นอยู่ที่ดีของผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมและคู่ดูแล
เราไม่แน่ใจว่ามีความแตกต่างใดๆ สำหรับผู้ที่เป็นโรคสมองเสื่อมในการจัดการงานหรือกิจกรรมอื่นๆ หรือความรู้สึกหดหู่ใจหรือไม่
3 ถึง 12 เดือนหลังจากการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา เมื่อเทียบกับการรักษาตามปกติ คู่ดูแลอาจมีสุขภาพจิตที่ดีขึ้น
อาจไม่มีความแตกต่างกันในวิธีที่ผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมจัดการงานหรือกิจกรรมอื่นๆ ได้ดีเพียงใด ความมั่นใจหรือความรู้สึกหดหู่ หรือความเป็นอยู่ที่ดี
ข้อจำกัดของหลักฐานคืออะไร
การทบทวนของเรารวมการศึกษา 6 ฉบับ แต่ผลส่วนใหญ่มาจากข้อมูลของการศึกษาขนาดใหญ่ 1 ฉบับ เราไม่ทราบว่าผลของการฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจจะคงอยู่นานกว่า 1 ปีหรือไม่ ผลลัพธ์สำหรับผลกระทบหลายประการของการฟื้นฟูความรู้ความเข้าใจไม่ชัดเจน
หลักฐานนี้เป็นปัจจุบันแค่ไหน
หลักฐานเป็นปัจจุบันถึงเดือนตุลาคม 2022
อ่านบทคัดย่อฉบับเต็ม
ความบกพร่องทางสติปัญญาส่งผลต่อความสามารถในการทำงานในผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อม การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา (Cognitive rehabilitation: CR) เป็นวิธีการเฉพาะบุคคลที่เน้นการแก้ปัญหา โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลางสามารถจัดการกิจกรรมประจำวันและรักษาความเป็นอิสระให้ได้มากที่สุด
วัตถุประสงค์
เพื่อประเมินผลของ CR ต่อการทำงานในชีวิตประจำวันและผลลัพธ์อื่น ๆ สำหรับผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง และผลลัพธ์สำหรับผู้ดูแล
เพื่อระบุและสำรวจปัจจัยที่อาจเกี่ยวข้องกับประสิทธิภาพของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา
วิธีการสืบค้น
เราค้นหา Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group Specialized Register ซึ่งมีบันทึกจาก MEDLINE, EMBASE, CINAHL, PsycINFO, LILACS และฐานข้อมูลการทดลองทางคลินิกอื่นๆ และ grey literature sources การค้นหาครั้งล่าสุดเสร็จสิ้นเมื่อวันที่ 19 ตุลาคม 2022
เกณฑ์การคัดเลือก
เรารวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (RCTs) เปรียบเทียบการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา กับเงื่อนไขการควบคุมและการรายงานผลลัพธ์ที่เกี่ยวข้องสำหรับบุคคลที่มีภาวะสมองเสื่อมและ/หรือผู้ดูแล
การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูล
เราดึงข้อมูลที่เกี่ยวข้องจากต้นฉบับที่ตีพิมพ์และติดต่อผู้เขียนการทดลองหากจำเป็น ภายในการเปรียบเทียบแต่ละรายการ เรารวบรวมข้อมูลสำหรับแต่ละผลลัพธ์ที่น่าสนใจและทำการวิเคราะห์เมตต้าที่ผันแปรผกผัน ผลกระทบแบบสุ่ม เราประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานโดยใช้ GRADEpro GDT
ผลการวิจัย
เราพบ RCTs 6 ฉบับที่เผยแพร่เป็นภาษาอังกฤษระหว่างปี 2010 ถึง 2022 ซึ่งรวมผู้เข้าร่วม 1702 คน อายุเฉลี่ยของผู้เข้าร่วมอยู่ในช่วง 76 ถึง 80 ปี และสัดส่วนของผู้เข้าร่วมเพศชายอยู่ระหว่าง 29.4% ถึง 79.3% ผู้เข้าร่วมส่วนใหญ่ในการศึกษาที่มีรายงานประเภทของภาวะสมองเสื่อม มีการวินิจฉัยโรคอัลไซเมอร์ (AD; n = 1,002, 58.9% ของตัวอย่างทั้งหมด, 81.2% ของผู้เข้าร่วมที่ได้รับรายงานการวินิจฉัยเฉพาะ)
ความเสี่ยงของอคติในการศึกษาแต่ละเรื่องค่อนข้างต่ำ ข้อยกเว้นคือความเสี่ยงสูงของการมีอคติเกี่ยวกับการทำให้ผู้เข้าร่วมและผู้ปฏิบัติงานไม่รู้ว่าใครอยู่กลุ่มการรักษาใด ซึ่งปกติแล้วจะไม่สามารถทำได้กับการแทรกแซงทางจิตสังคม
ผลลัพธ์หลักของการทำงานประจำวันของเราได้รับการปฏิบัติในการศึกษาที่รวบรวมเป็นการบรรลุเป้าหมายที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมที่กำหนดเป้าหมายในการแทรกแซง สำหรับการเปรียบเทียบหลักของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา กับการดูแลตามปกติ เรารวบรวมข้อมูลสำหรับการบรรลุเป้าหมายที่ประเมินจาก 3 มุมมอง (การให้คะแนนประสิทธิภาพด้วยตนเอง การให้คะแนนประสิทธิภาพโดยผู้ให้ข้อมูล และการประเมินความพึงพอใจต่อประสิทธิภาพด้วยตนเอง) เมื่อสิ้นสุดการรักษาและระยะกลาง ในการติดตามผล (3 ถึง 12 เดือน) เรายังสามารถรวมข้อมูลที่จุดเวลาเหล่านี้สำหรับผลลัพธ์รอง 20 และ 19 รายการตามลำดับ การค้นพบการทบทวนได้รับแรงผลักดันอย่างมากจาก RCT ขนาดใหญ่และมีคุณภาพสูง 1 ฉบับ
เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงของผลเชิงบวกขนาดใหญ่ของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา ในมุมมองผลลัพธ์หลักทั้ง 3 เมื่อสิ้นสุดการรักษา: การให้คะแนนตนเองของการบรรลุเป้าหมายของผู้เข้าร่วม (ผลต่างค่าเฉลี่ยมาตรฐาน (SMD) 1.46, ช่วงความเชื่อมั่น 95% (CI) 1.26 ถึง 1.66 ; I 2 = 0%; RCTs 3 เรื่อง, ผู้เข้าร่วม 501 คน) การให้คะแนนการบรรลุตามเป้าหมายของผู้ให้ข้อมูล (SMD 1.61, 95% CI 1.01 ถึง 2.21; I 2 = 41%; 3 RCTs, ผู้เข้าร่วม 476 คน) และการให้คะแนนความพึงพอใจด้วยตนเองต่อ การบรรลุเป้าหมาย (SMD 1.31, 95% CI 1.09 ถึง 1.54; I 2 = 5%; 3 RCTs, ผู้เข้าร่วม 501 คน) เทียบกับ inactive control condition ในการติดตามผลระยะกลาง เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงซึ่งแสดงผลเชิงบวกอย่างมากของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา ต่อมุมมองผลลัพธ์หลักทั้ง 3: การให้คะแนนตนเองของการบรรลุเป้าหมายของผู้เข้าร่วม (SMD 1.46, 95% CI 1.25 ถึง 1.68; I 2 = 0%; 2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 432 คน), การให้คะแนนการบรรลุเป้าหมายของผู้ให้ข้อมูล (SMD 1.25, 95% CI 0.78 ถึง 1.72; I 2 = 29%; 3 RCTs, ผู้เข้าร่วม 446 คน) และการให้คะแนนความพึงพอใจของตนเองต่อการบรรลุเป้าหมาย (SMD 1.19 , 95% CI 0.73 ถึง 1.66; I 2 = 28%; 2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 432 คน) เทียบกับสภาวะควบคุมที่ไม่ได้ใช้งาน
สำหรับผู้เข้าร่วมเมื่อสิ้นสุดการรักษา เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงซึ่งแสดงผลเชิงบวกเล็กน้อยของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา ต่อการรับรู้ความสามารถของตนเอง (2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 456 คน) และความจำในระยะสั้น (2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 459 คน)
สำหรับผู้เข้าร่วมการติดตามผลระยะกลาง เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นปานกลางซึ่งแสดงผลในเชิงบวกเล็กน้อยของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา ต่อความสนใจแบบเลือกฟัง (2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 386 คน) และผลกระทบเชิงลบเล็กน้อยต่อความสามารถในการทำงานทั่วไป (3 RCTs, ผู้เข้าร่วม 673 คน) และเราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำซึ่งแสดงผลเชิงบวกเล็กน้อยต่อความสนใจอย่างต่อเนื่อง (2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 413 คน) และผลเชิงลบเล็กน้อยต่อความทรงจำ (2 RCTs, ผู้เข้าร่วม 51 คน) และความวิตกกังวล (3 RCTs, ผู้เข้าร่วม 455 คน)
เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นปานกลางและต่ำซึ่งบ่งชี้ว่าเมื่อสิ้นสุดการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา มีผลที่ไม่สำคัญต่อความวิตกกังวลของผู้เข้าร่วม คุณภาพชีวิต ความสนใจอย่างต่อเนื่อง ความจำ การเรียกคืนความจำที่ล่าช้า และความสามารถในการทำงานทั่วไป และในการติดตามระยะปานกลางในการรับรู้ความสามารถของตนเองของผู้เข้าร่วม ภาวะซึมเศร้า คุณภาพชีวิต การเรียกคืนความจำได้ทันที และความคล่องแคล่วทางวาจา
สำหรับคู่ดูแลเมื่อสิ้นสุดการรักษา เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำซึ่งแสดงผลเชิงบวกเล็กน้อยต่อด้านสิ่งแวดล้อมของคุณภาพชีวิต (3 RCTs, คู่ดูแล 465 คน และผลกระทบเชิงลบเล็กน้อยของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญา ต่อระดับของภาวะซึมเศร้า (2 RCTs, คู่ดูแล 32 คน) และสุขภาวะทางจิตใจ (2 RCTs, คู่ดูแล 388 คน)
สำหรับคู่ดูแลที่ติดตามผลระยะกลาง เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นสูงซึ่งแสดงผลเชิงบวกเล็กน้อยของการฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาต่อคุณภาพชีวิตด้านสังคม (3 RCTs, คู่ดูแล 436 คน) และหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นระดับปานกลางแสดงผลเชิงบวกเล็กน้อยต่อคุณภาพชีวิตด้านจิตใจ (3 RCTs, คู่ดูแล 437 คน)
เราพบหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นในระดับปานกลางและต่ำเมื่อสิ้นสุดการรักษาว่า การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญามีผลกระทบเล็กน้อยต่อสุขภาพร่างกายของคู่ดูแล คุณภาพชีวิตด้านจิตใจและสังคม และความเครียด และการติดตามผลในระยะปานกลางสำหรับคณภาพชีวิตด้านสุขภาพร่างกายและสุขภาวะทางจิตใจของคู่ดูแล
ข้อสรุปของผู้วิจัย
การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญามีประโยชน์ในการช่วยให้ผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมระดับเล็กน้อยหรือปานกลางสามารถปรับปรุงความสามารถในการจัดการกิจกรรมประจำวันที่เป็นเป้าหมายในการแทรกแซง ความเชื่อมั่นในข้อค้นพบเหล่านี้อาจแข็งแกร่งขึ้นหากการศึกษาที่มีคุณภาพสูงมากขึ้นมีส่วนทำให้เกิดผลกระทบที่สังเกตได้ หลักฐานที่มีอยู่บ่งชี้ว่า การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาสามารถเป็นส่วนสำคัญของชุดเครื่องมือทางคลินิกเพื่อช่วยเหลือผู้ที่มีภาวะสมองเสื่อมในการเอาชนะอุปสรรคในชีวิตประจำวันบางอย่างที่เกิดจากปัญหาด้านความรู้ความเข้าใจและการทำงาน การวิจัยในอนาคต รวมถึงการศึกษาประเมินกระบวนการ สามารถช่วยระบุลู่ทางเพื่อเพิ่มผล การฟื้นฟูสมรรถภาพทางปัญญาสูงสุดและบรรลุผลในวงกว้างต่อความสามารถในการทำงานและความเป็นอยู่ที่ดี
แปลโดย พญ.วิลาสินี หน่อแก้ว โรงพยาบาลมะเร็งอุบลราชธานี Edit โดย พ.ญ. ผการกอง ลุมพิกานนท์ 9 กุมภาพันธ์ 2024
